Γράφει η Ευγενία Παστήρα*
Πριν λίγες ημέρες, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλάντιμιρ Πούτιν, χρησιμοποίησε την εθνική ρωσική εορτή για την ήττα επί της Ναζιστικής Γερμανίας για να σταθεί απέναντι στη Δύση. Στην ετήσια ομιλία του για την "ημέρα της Νίκης"στις 9 Μαΐου, ο Πούτιν δήλωσε ότι η Δύση είναι υπεύθυνη για τον Ρωσικό πόλεμο στην Ουκρανία και ότι η συνεχιζόμενη εισβολή και κατοχή της Ουκρανίας ήταν απαραίτητη επειδή η Δύση ‘προετοιμαζόταν για την εισβολή στη γη μας, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας’. Η 9 Μαΐου χρησιμοποιήθηκε ως κλασικό παράδειγμα ρωσικής προπαγάνδας, ρίχνοντας όλο το φταίξιμο στο ρόλο της Δύσης που εξαναγκάζει το Κρεμλίνο να δρα με αυτό τον τρόπο στην Ανατολική Ευρώπη.
Πολλοί ειδικοί είχαν ήδη εκτιμήσει ότι ο Πούτιν θα χρησιμοποιούσε τις στρατιωτικές παρελάσεις την ‘Ημέρα της Νίκης’ ως τρόπο ενίσχυσης του ηθικού και για τους στρατιώτες, τις οικογένειες τους, αλλά και τον Ρωσικό λαό στο σύνολο. Βέβαια, η ρωσική υποστήριξη για τον πόλεμο ή αυτό που ο Πούτιν συνεχίζει να περιγράφει ως ‘ειδική στρατιωτική επιχείρηση’ (специальная военная операция) είναι πιθανό να αρχίσει να μειώνεται καθώς το πραγματικό κόστος του πολέμου, οι συγκλονιστικές απώλειες ζωών και οι επιπτώσεις των οικονομικών κυρώσεων γίνονται πλέον εμφανείς. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ουκρανική σύγκρουση, όπως και άλλες σύγχρονες συγκρούσεις, περιλαμβάνει έναν πολύπλοκο συνδυασμό στρατιωτικής δύναμης ‘hard power’ και πολέμων πληροφόρησης ‘soft power’. Με βάση διάφορες αξιόπιστες πληροφορίες και δημοσκοπικές έρευνες (poll κυρίως από το Levada Center διαφαίνεται ότι οι στάσεις του ρωσικού λαού κατά του πολέμου έχουν αρχίσει και μετατοπίζονται.
Πολλοί Ρώσοι πολίτες υποστηρίζουν την όλη κατάσταση πιο παθητικά, διότι βλέπουν τον Πούτιν σαν τον πολιτικό ηγέτη που έχουν ως είδωλο και τον εμπιστεύονται ανιδιοτελώς, ενώ άλλοι δεν εκφράζουν την γνώμη τους καθόλου. Ένας μεγάλος αριθμός Ρώσων αρνήθηκε να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε ψηφοφορία σχετικά με την κατάσταση στην Ουκρανία, διότι φοβούνται τα κυβερνητικά αντίποινα, πρόστιμα ή ακόμα και φυλακή. Ωστόσο, το κοινό νήμα είναι μια βαθιά δυσπιστία προς τη Δύση, ριζωμένη σε δεκαετίες κρατικής προπαγάνδας αλλά διαφέρει από γενιά σε γενιά. Οι πιο μεγάλοι σε ηλικία, ειδικά αυτοί που έχουν πολεμήσει στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και σε άλλες ρωσικές στρατιωτικές επιχειρήσεις εμπιστεύονται και είναι στο πλευρό του Πούτιν με κλειστά τα μάτια. Βέβαια, υπάρχουν και εξαιρέσεις, καθώς άτομα πιο νέα εμπιστεύονται και υποστηρίζουν τον Πούτιν και αποδέχονται την ρωσική κρατική προπαγάνδα σε όλα τα μέσα επικοινωνίας. Είναι γνωστό ότι η χειραγώγηση της κοινής γνώμης μέσω του κρατικού ελέγχου των διαύλων επικοινωνίας και η ευρεία χρήση λογοκρισίας, προπαγάνδας και παραπληροφόρησης στο εσωτερικό και στο εξωτερικό αποτελούν μέσα τακτικής του Κρεμλίνου για πολλά χρόνια. Νέα από άλλες χώρες ή ακόμα και από την Ουκρανία χαρακτηρίζονται ψεύτικα και χειραγωγημένα από την Δύση και ‘νεοφασίστες', ‘εθνικιστές’ και ‘τοξικομανείς’ Ουκρανοί και υπερασπιστές τους.
Από την άλλη, οι νεότερες γενιές που γνωρίζουν την τεχνολογία, δεν έχουν γίνει ακόμη τόσο απομονωμένες και άκαμπτα ελεγχόμενες όσο η παλαιότερη Ρωσική γενιά. Για την αντιμετώπιση της λογοκρισίας και της προπαγάνδας, οι νέοι Ρώσοι μπορούν ακόμα να χρησιμοποιούν εικονικά ιδιωτικά δίκτυα (VPN) για να αποκτήσουν πρόσβαση σε διεθνείς ειδήσεις, αλλά η πρόσβαση απαιτεί προσπάθεια, τεχνική …τεχνογνωσία και αυτές τις μέρες μπορεί να είναι επικίνδυνη. Αυτή η νέα γενιά, με εξαιρέσεις πιο παλαιών γενεών, μετά την κήρυξη του πολέμου, οργάνωσαν ξέσπασμα μαζικών διαδηλώσεων στο δρόμο και πολιτικής ανυπακοής.
Εκτεταμένες αντιπολεμικές διαδηλώσεις σε πόλεις σε ολόκληρη τη χώρα παρά τις σκληρές αστυνομικές καταστολές και τους κινδύνους σοβαρού τραυματισμού και φυλάκιση καταγράφηκαν από ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Χιλιάδες αντιπολεμικοί διαδηλωτές έχουν συλληφθεί, φυλακιστεί, και έχουν πληρώσει πρόστιμα μέχρι σήμερα. Όμως, ταυτόχρονα, χιλιάδες Ρώσοι πολίτες έχουν φύγει στο εξωτερικό για προφυλάξουν τους εαυτούς τους και τις οικογένειες τους.Ακόμα κι αν η ‘σιωπηλή πλειοψηφία’ είναι απίθανο να εμπλακεί στις διαδηλώσεις, η συλλογική δύναμη που κατέχουν οι διαφωνούντες και η γνώμη που εκφράζουν είναι οι υποκείμενες γνήσιες απόψεις των περισσότερων απλών Ρώσων πολιτών αντικατοπτρίζουν τις δυτικές ελπίδες περισσότερο από την πραγματικότητα.
Τέλος, οι στάσεις είναι πιθανό να γίνουν πιο σταθερές με την πάροδο του χρόνου, αν και η κατεύθυνση οποιασδήποτε απάντησης εξαρτάται από τις πολιτιστικές αξίες και την απόδοση ευθυνών. Το αν η ρωσική στάση επιμένει καθώς τα γεγονότα εκτυλίσσονται σήμερα παραμένει ανοιχτό ερώτημα, ιδιαίτερα καθώς οι στρατιώτες επιστρέφουν στο σπίτι σε σακούλες, οι οικονομικές κυρώσεις δαγκώνουν ακόμη πιο σκληρά, τα προσωπικά μηνύματα ρέουν πέρα από τα σύνορα και η δύναμη της ουκρανικής αντίστασης γίνεται εμφανής. Εάν μπορούσα να περιγράψω πως βλέπει ο ρωσικός λαός παρατεταμένο πόλεμο στην Ουκρανία με τρεις λέξεις, αυτές θα ήταν: αποφυγή, αμυντική ενοποίηση, και πατριωτισμός.
Επιπλέον, θα ήθελα να συστήσω να παρακολουθήσετε αυτά τα βίντεο που επισυνάπτονται παρακάτω, καθώς είναι λαϊκές και χωρίς λογοκρισία απόψεις απλών καθημερινών Ρώσων για τον πόλεμο όπου ρωτιούνται αναπάντεχα από έναν Ρώσο youtuber στους δρόμους της Μόσχας.
https://www.youtube.com/watch?v=BbR19ZMpSF0&ab_channel=1420
https://www.youtube.com/watch?v=xc73wukZx5s&ab_channel=1420
https://www.youtube.com/watch?v=H5GS4uUeHVA&ab_channel=1420
https://www.youtube.com/watch?v=38-vNNH30iY&ab_channel=1420
* Η κ. Ευγενία Παστήρα είναιπτυχιούχος του τμήματοςΠολιτικών Επιστημών και Κεντρικών και Ανατολικών Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης, καθώς και κάτοχος μεταπτυχιακού στις Διεθνείς Σχέσεις του τμήματος Πολιτικών, Ανθρωπιστικώνκαι Κοινωνικών Επιστημών, του Πανεπιστημίου Strathclyde.
