Η είδηση αλλά κυρίως ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάστηκε, σχετικά με την πρόσπτωση δύο «ρωσικών πυραύλων» στο χωριό Σεβόντωφ στην Πολωνία μία χώρα μέλος του ΝΑΤΟ, πολύ κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία, σκοτώνοντας δύο Πολωνούς πολίτες προκάλεσε μέχρι ενός σημείου εύλογη ανησυχία. Απέδειξε δε για μία ακόμα φορά ότι όσο επιμηκύνεται ο πόλεμος τόσο θα αυξάνεται ο κίνδυνος μία οριζόντιας κλιμάκωσης με την εμπλοκή του ΝΑΤΟ.
Πολλοί για δικούς τους λόγους έσπευσαν να μιλήσουν ή ακόμα και να απαιτήσουν την εμπλοκή του ΝΑΤΟ με την επίκληση του άρθρου 5 δηλαδή της ρήτρας συλλογικής άμυνας όπως είναι γνωστό στον πολύ κόσμο μιας και η επίθεση εναντίον ενός μέλους εκλαμβάνεται ως επίθεση εναντίον όλων! Και ναι μεν οι Ουκρανοί μπορεί να έχουν κάθε λόγο να «οραματίζονται» άμεση εμπλοκή της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας στον πόλεμο που τους επέβαλε ο Πούτιν, πιστεύοντας ότι έτσι θα νικήσουν τους Ρώσους και θα τους εκδιώξουν από τα εδάφη που έχουν καταλάβει όπως για μία ακόμα μία φορά έδειξε η χθεσινοβραδινή δήλωση Ζελένσκι. Αλλά είναι πέραν πάσης λογικής οι φωνές που ακούστηκαν απαιτώντας κάτι τέτοιο χωρίς να υπάρχει έστω μία στοιχειώδης διερεύνηση για το τι έγινε. Οφείλουμε όμως να τονίσουμε ότι οι Αμερικανοί εξ αρχής ήταν εξαιρετικά επιφυλακτικοί κάτι που φάνηκε από τις δηλώσεις του εκπροσώπου τύπου του Αμερικανικού Πενταγώνου μία περίπου ώρα μετά το συμβάν.
Κατ’ αρχήν κρίνεται σκόπιμο να παραθέσουμε αυτολεξεί το άρθρο 5 του Βορειοατλαντικού Συμφώνου που αποτελεί τον Καταστατικό Χάρτη της Συμμαχίας και μετά θα αναλύσουμε τις πτυχές του. «Τα μέρη συμφωνούν ότι μια ένοπλη επίθεση εναντίον ενός ή περισσοτέρων από αυτά στην Ευρώπη ή τη Βόρεια Αμερική θα θεωρείται επίθεση εναντίον όλων τους και κατά συνέπεια συμφωνούν ότι, εάν συμβεί μια τέτοια ένοπλη επίθεση, καθένα από αυτά, κατά την άσκηση του δικαιώματος για ατομική ή συλλογική αυτοάμυνα που αναγνωρίζεται από το άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, θα βοηθήσει το μέρος ή τα μέρη που δέχονται τέτοια επίθεση προχωρώντας άμεσα, μεμονωμένα και σε συνεννόηση με τα άλλα μέρη, τις ενέργειες που κρίνει αναγκαίες, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ένοπλης δύναμης, για την αποκατάσταση και διατήρηση της ασφάλειας της περιοχής του Βόρειου Ατλαντικού. Κάθε τέτοια ένοπλη επίθεση και όλα τα μέτρα που λαμβάνονται ως αποτέλεσμα αυτής θα αναφέρονται αμέσως στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Τα μέτρα αυτά τερματίζονται όταν το Συμβούλιο Ασφαλείας λάβει τα αναγκαία μέτρα για την αποκατάσταση και διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας».
Για να γίνει επίκληση του άρθρου 5, πρέπει να υπάρχει μία πραγματική και σκόπιμη επίθεση και το που διευκρινίζεται στο άρθρο 6. Η επίκληση ή η ενεργοποίηση του άρθρου 5 όπως λανθασμένα αναφέρεται από κάποιους καθόσον όλα τα άρθρα είναι… ενεργά, αποφασίζεται από το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (North Atlantic Council-NAC) με απόλυτη ομοφωνία (consensus) που είναι το πολιτικό όργανο λήψεως αποφάσεων και όχι από κάποιο μέλος. Υπόψη ότι στην 73χρονή ζωή του ΝΑΤΟ μόνο μία φορά έγινε επίκληση του, την 12 Σεπτεμβρίου 2001 μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις κατά των ΗΠΑ και με βάση αυτό λήφθηκαν κάποια σημαντικά μέτρα και αναλήφθηκαν αποστολές.
Το ΝΑΤΟ είναι μία πολιτικοστρατιωτική Συμμαχία που δημιουργήθηκε και «ζει» για να αποτρέψει τον πόλεμο και όχι για να τον προκαλέσει. Οποιαδήποτε απρόσεκτη εφαρμογή των προβλέψεων του Συμφώνου θα μπορούσε να εμπλέξει αυτήν την Συμμαχία σε έναν πόλεμο με το μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο του κόσμου. Ταυτόχρονα πρέπει να επισημανθεί ότι η «χρήση ένοπλης ισχύος» συμπεριλαμβάνεται στα μέτρα και στις ενέργειες και δεν είναι το μοναδικό μέσο που δέον να χρησιμοποιηθεί. Οι δε ενέργειες που αναλαμβάνονται από τα κράτη-μέλη (έθνη κατά την νατοϊκή ορολογία) είναι κατά την κρίση τους. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το άρθρο 11 του Βορειοατλαντικού Συμφώνου που δεν είναι γνωστό, διευκρινίζει ότι όλα τα μέλη θα εφαρμόζουν τις διατάξεις της Συνθήκης «σύμφωνα με τις αντίστοιχες συνταγματικές διαδικασίες τους».
Αυτό που είναι βέβαιο, είναι ότι η σημερινή έκτακτη Σύνοδος του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου συγκαλείται μετά από αίτημα της Πολωνίας κάτω από τις προβλέψεις του άρθρου 4 «τα Μέρη θα διαβουλευτούν μαζί όποτε, όποτε κατά την γνώμη οποιουδήποτε από αυτά, απειλείται η εδαφική ακεραιότητα, η πολιτική ανεξαρτησία ή η ασφάλεια του». Προσοχή λοιπόν γιατί αυτό αναφέρεται μόνον σε διαβουλεύσεις και σε τίποτα άλλο. Οποιαδήποτε χώρα μπορεί να επικαλεστεί αυτό το άρθρο.
Για την ιστορία και μόνο να μνημονεύσουμε ότι μέχρι τώρα έχουν γίνει διαβουλεύσεις «άρθρου 4» όπως λέγεται και λήφθηκαν κάποια μέτρα όπως λέμε στις παρακάτω περιπτώσεις. Τον Φεβρουάριου 2002 η Τουρκία επικαλέστηκε το άρθρο αυτό λόγω του πολέμου στο Ιράκ και το ΝΑΤΟ έστειλε Patriot για ενίσχυση της αντιαεροπορικής προστασίας της. Επίσης το 2012 όταν μαχητικό της Α/Φ κατερρίφθη από την συριακή αεράμυνα σε μία ανεπιτυχή προσπάθεια να εμπλέξει την Συμμαχία στην συριακή κρίση. Τον Μάρτιο 2014 επικλήθηκε από την Πολωνία μετά την προσάρτηση της Κριμαίας και την εμφανιζόμενη ρωσική επιθετικότητα. Ξανά η Τουρκία τον Ιούλιο 2015 μετά από τις φερόμενες ως τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον της και τελευταία φορά την 24 Φεβρουαρίου 2022 από την Τσεχία, Σλοβακία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, και Ρουμανία λόγω της ρωσικής εισβολής.
Θα περιμένουμε τις ανακοινώσεις του ΓΓ/ΝΑΤΟ κ. Στόλτενμπεργκ μετά την συνεδρίαση του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου για να έχουμε μία ξεκάθαρη εικόνα για την επίσημη στάση του ΝΑΤΟ. Με τους Ρώσους να ισχυρίζονται ότι από τα συντρίμμια ταυτοποιείται ουκρανικός S-300, έχουμε τρεις Αμερικανούς αξιωματούχους να λένε ότι οι προκαταρκτικές εκτιμήσεις δείχνουν ότι ο πύραυλος εκτοξεύτηκε από τις ουκρανικές δυνάμεις σε εισερχόμενο ρωσικό βλήμα ενώ ο ίδιος ο Πρόεδρος Μπάιντεν δήλωσε ότι είναι «απίθανο» να εκτοξεύτηκε από τη Ρωσία.
