Έχουν περάσει οκτώ μήνες από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και το τέλος αυτού του πολέμου δε φαίνεται πουθενά στον ορίζοντα. «Ένας πόλεμος που διαρκεί 8 μήνες έχει μία στις τρεις πιθανότητες να κρατήσει 2 έως 5 χρόνια και νομίζω ότι εκεί είμαστε», μας λέει ο Βολφάνγκο Πίκολι, διευθυντής του Political Risk Advisory της Teneo*.
«Είδαμε πρόσφατα τον Πούτιν να λαμβάνει δύο σημαντικές αποφάσεις, οι οποίες αποτελούν δύο σημαντικά σημεία καμπής. Η πρώτη είναι η προσάρτηση των κατεχόμενων εδαφών στην Ουκρανία και η δεύτερη, η κινητοποίηση των εφέδρων. Με την πρώτη, έβγαλε από πάνω του οτιδήποτε θα μπορούσε να είναι θέμα διαπραγμάτευσης στο διπλωματικό τραπέζι. Με το δεύτερο, άλλαξε κατά κάποιο τρόπο το κοινωνικό συμβόλαιο που είχε στο εσωτερικό της Ρωσίας. Συνεπώς, προς το παρόν, αναμένουμε τη συνέχιση των μαχών, οι οποίες μπορεί να επιβραδυνθούν λίγο λόγω του χειμώνα. Και μετά το ερώτημα είναι πού θα βρίσκονται οι Ρώσοι όταν έρθει η άνοιξη.»
Υπάρχουν κάποιες φωνές στη Δύση** που υποστηρίζουν να γίνουν διαπραγματεύσεις για να λήξει ο πόλεμος. Όμως, σύμφωνα με τον κ. Πίκολι, δεν υπάρχει απολύτως τίποτα για διαπραγμάτευση αυτή τη στιγμή. Οι Ουκρανοί αρνούνται να διαπραγματευτούν όσο ο Πούτιν είναι στην εξουσία. Από τη ρωσική πλευρά, η πρόσφατη «προσάρτηση» τεσσάρων κατεχομένων ουκρανικών περιοχών θεωρούνται πλέον ρωσικό έδαφος και σύμφωνα με το σύνταγμά τους δεν μπορούν να «δοθούν» στην Ουκρανία.
Ο Πούτιν σε αυτή τη φάση του πολέμου εστιάζει στο αν θα αποδώσουν τα μέτρα που έλαβε τον τελευταίο καιρό, όπως η κινητοποίηση των εφέδρων και ο στρατιωτικός νόμος, καθώς και η εκστρατεία του τρόμου με τα drones. Όταν αναφερόμαστε σε πυρηνικές απειλές του Πούτιν πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στο τι εννοούμε γιατί μπορεί να είναι «ενδεχομένως, ένα είδος συμβολικής ή τρομοκρατικής απειλής περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, που να μπορεί να αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων στο έδαφος.»
Ως προς τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones) που κάνει η Ρωσία σε διάφορες περιοχές στην Ουκρανία έχει ως σκοπό να δημιουργήσει τρόμο στους πολίτες, να πλήξει τις ενεργειακές υποδομές και να «παγώσει» τους Ουκρανούς το χειμώνα. Ήδη έχει πληγεί από τα drones το 30% των ουκρανικών ενεργειακών υποδομών και ειδικότερα το 90% των ουκρανικών δυνατοτήτων αιολικής ενέργειας.
Τα drones που χρησιμοποιούν οι Ρώσοι είναι τύπου «καμικάζι» και έχουν κατασκευαστεί στο Ιράν. Η τεχνολογία τους δεν είναι πολύ εξελιγμένη, αλλά διασπείρουν τρόμο και είναι φθηνά. Η χρήση τους μπορεί να επηρεάσει δυνητικά τις γεωπολιτικές ισορροπίες. Ο κ. Πίκολι θέτει το ερώτημα «αν αυτή η ιρανική εμπλοκή στον πόλεμο στο πλευρό της Ρωσίας, η οποία επιτρέπει στους Ιρανούς να δοκιμάσουν το drones και ενδεχομένως να βελτιώσουν περαιτέρω το πρόγραμμα των drones τους, θα παρασύρει εν τέλει στον πόλεμο και το Ισραήλ.» Το Ισραήλ μέχρι στιγμής είναι πολύ προσεκτικό στην εμπλοκή του στην Ουκρανία, λόγω της σχέσης του με τη Ρωσία και παρά το ότι η Ουκρανία ζητάει επίμονα βοήθεια καθώς και ότι ο Ζελένσκι είναι εβραϊκής καταγωγής. Η χρήση των ιρανικών drones και η έμμεση απειλή που δημιουργεί στο Ισραήλ θα μπορούσε να αλλάξει αυτές τις ισορροπίες.
Οι ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου στην Αμερική, όπου οι Ρεπουμπλικάνοι θα αυξήσουν σημαντικά τη δύναμή τους, σε συνδυασμό με άλλα συμφέροντα της Δύσης όπως η Κίνα και ένας δύσκολος χειμώνας ενεργειακά μπορεί να οδηγήσουν τη Δύση την άνοιξη να πιέσει την Ουκρανία να πάει σε συνομιλίες. Ωστόσο, η Δύση έχει αποφύγει να ανοίξει τη συζήτηση και να ορίσει τι σημαίνει νίκη. «Οι δυτικοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής κρύβονται πίσω από την ιδέα ότι οι Ουκρανοί θα αποφασίσουν, η οποία είναι μια πολύ έντιμη θέση…» αλλά τελικά δεν ξέρουμε πού στοχεύουμε. Στο να πέσει ο Πούτιν; Στο να επιστρέψουμε στα σύνορα της 23ης Φεβρουαρίου ή στα σύνορα του 2015;
Η Ρωσία δεν έχει σημαντική υποστήριξη από τρίτες χώρες - ακόμη και η Κίνα έχει υπάρξει πάρα πολύ προσεκτική στην εμπλοκή της - υπολογίζει όμως ιδιαίτερα στη στήριξή της από την Τουρκία, με την οποία έχει μία συναλλακτική σχέση. Παρά το ότι η Τουρκία λειτουργεί ως δίπορτο και δίνει, για παράδειγμα, drones στην Ουκρανία, ο Πούτιν κάνει ό,τι μπορεί για να στηρίξει τον Ερντογάν ώστε να παραμείνει Πρόεδρος της χώρας στις επερχόμενες εκλογές την άνοιξη του 2023.
«Έτσι, είδαμε πρόσφατα τη Ρωσία να καταθέτει περίπου 5 δισεκατομμύρια δολάρια στην τουρκική κεντρική τράπεζα για τον πυρηνικό σταθμό που οι Ρώσοι κατασκευάζουν στην Τουρκία, γεγονός που βοήθησε τον Ερντογάν στο εσωτερικό της χώρας, όσον αφορά τη σταθεροποίηση της λίρας, τουλάχιστον προσωρινά. Η Τουρκία ζητά τώρα να αναβάλει για το 2024 την πληρωμή για το φυσικό αέριο που εξακολουθεί να αγοράζει από τη Ρωσία - περίπου το 40% του φυσικού αερίου που χρησιμοποιεί συνολικά. Ο λογαριασμός φυσικού αερίου για την Τουρκία μέχρι στιγμής, φέτος, ήταν περίπου 60 δισεκατομμύρια δολάρια, ένα σημαντικό ποσό χρημάτων. Οπότε, ακόμη και αν ο Ερντογάν καταφέρει να πάρει αναβολή πληρωμής για το μισό από αυτό, ξαφνικά θα έχει στη διάθεσή του 25 -30 δισεκατομμύρια δολάρια που μπορεί να χρησιμοποιήσει από τώρα μέχρι τον Ιούνιο του 2023, όταν αναμένεται να γίνουν οι εκλογές», μας εξηγεί ο κ. Πίκολι.
Ταυτόχρονα, ο ίδιος ο Ερντογάν στο εσωτερικό της χώρας κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να χειραγωγήσει τις εκλογές. Εδώ και καιρό έχει προβεί σε σημαντική εγχώρια καταστολή, παρενόχληση, αν όχι απευθείας φυλάκιση πολιτικών της αντιπολίτευσης, σε έλεγχο και καταστολή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης καθώς και έντονης ρητορικής στην εξωτερική του πολιτική.
Βρισκόμαστε στην πιο επικίνδυνη φάση του πολέμου, αφενός γιατί ο πόλεμος θα παραταθεί, αλλά και γιατί πλέον οι Ρώσοι «καθώς αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες, δυσκολίες στο πεδίο της μάχης στην Ανατολική Ουκρανία και τη Νότια Ουκρανία, θα υιοθετήσουν περισσότερες τρομοκρατικές τακτικές», μας εξηγεί ο κ. Πίκολι.
Επίσης, ο Πούτιν θα μπορούσε να δημιουργήσει αναταραχή σε άλλες περιοχές της Ευρώπης, όπως για παράδειγμα στα Βαλκάνια ή στην Υπερδνειστερία - όπου οι Ρώσοι έχουν 1.500 στρατιώτες από το 1992-, για να ασκήσει περαιτέρω πίεση στους Ευρωπαίους και τη Δύση.
Το τέλος του πολέμου δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Μετά το χειμώνα θα μπορούμε να αξιολογήσουμε πάλι την πορεία του πολέμου.
Κείμενο της Μαριλίζας Αναστασοπούλου, το οποίο βασίζεται στο ομώνυμο podcast «Why war in Ukraine will not end any time soon/ Γιατί δεν θα τελειώσει σύντομα ο πόλεμος στην Ουκρανία», με συνομιλητή τον Βολφάνγκο Πίκολι.
* Βολφάνγκο Πίκολι, συν- πρόεδρος στο Political Risk Advisory της Teneo. Είναι υπεύθυνος για την παγκόσμια πλατφόρμα πολιτικού ρίσκου της Teneo και ειδικά για την κάλυψη της Ευρώπης, καθώς και διευθυντής έρευνας.
**
https://www.washingtonpost.com/opinions/2022/09/30/putin-russia-ukraine-negotiated-peace/
