Μπορεί οι τηλεοπτικές οθόνες, και τα λοιπά ΜΜΕ να μην έχουν πλέον ως κύριο θέμα τους τον πόλεμο στην Ουκρανία λόγω της εισβολής της Ρωσίας αλλά αυτός υφίσταται, εξελίσσεται, ματώνει και καταστρέφει όλο και περισσότερο αυτήν την πολύπαθη χώρα και επηρεάζει όλους μας. Το τέλος του δυστυχώς δεν είναι ακόμα ορατό, η παράταση του δημιουργεί αυξητικούς κινδύνους για κλιμάκωση όπως έδειξε και το πρόσφατο περιστατικό με το αμερικανικό Drone στην Μαύρη Θάλασσα ενώ «το ταμπού» χρήσης πυρηνικών καταρρέει. Διαπιστώνουμε ξανά το πόσο εύκολα ένας πόλεμος αρχίζει και το πόσο δύσκολα τελειώνει!
Τα ερωτήματα αυξάνουν για το πότε και πως θα τελειώσει. Ο ίδιος ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν σε μία αποστροφή του λόγου του έχει πει: « Δεν γνωρίζουμε πως θα τελειώσει όλο αυτό. Αλλά με την στρατιωτική μας υποστήριξη επιδιώκουμε να είναι η Ουκρανία στην καλύτερη δυνατή θέση όταν πάει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων». Ακόμα και αυτός στο τέλος βλέπει διαπραγματεύσεις. Κάποιοι πόλεμοι δεν τελειώνουν ή αργούν να τελειώσουν όπως αυτός της Ουκρανίας διότι οι ηγέτες των εμπολέμων πιστεύουν ότι συνεχίζοντας να πολεμούν παρά να προχωρήσουν σε μία πολιτική λύση εξασφαλίζουν επωφελέστερη έκβαση. «Στον πόλεμο κάποιος ελπίζει ότι είναι καλύτερος και θα κερδίσει, μετά ότι ο εχθρός θα είναι χειρότερος και έτσι θα… χάσει και χαίρεται που ο εχθρός του υποφέρει, στο τέλος έρχεται η έκπληξη και η διαπίστωση ότι και οι δύο χάνουν και θα είναι χειρότερα από πριν». Αυτά που περιέγραψε πολύ εύστοχα πριν από έναν περίπου αιώνα ο Αυστριακός συγγραφέας Καρλ Κράους αντικατοπτρίζουν αναλογικά και σε μεγάλο βαθμό την σημερινή κατάσταση.
Αν δεν υπήρχε η στρατιωτική και η οικονομική βοήθεια της Δύσης, δεν θα υπήρχε σήμερα Ουκρανία αλλά κάθε μέρα η χώρα καταστρέφεται όλο και περισσότερο. Το ΑΕΠ έχει απώλειες πάνω από 40%, ενώ οι ζημιές στις ενεργειακές υποδομές φθάνουν τα 160 δις ευρώ. Ο αγροτικός τομέας έχει πληγεί σοβαρά, πάνω από τις μισές επιχειρήσεις της χώρας έχουν κλείσει ενώ για να λειτουργήσει ως κράτος απαιτούνται σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΔΝΤ 3,5 -4 δις ευρώ τον μήνα που καλύπτεται 60% από τις ΗΠΑ και το υπόλοιπο από ΕΕ και ΗΒ.
Η Ουκρανία μάχεται για την εδαφική ακεραιότητα και την εθνική της ανεξαρτησία αλλά ταυτόχρονα εξυπηρετεί και τα συμφέροντα των ΗΠΑ, που είναι η αποδυνάμωση της Ρωσίας για τα επόμενα χρόνια όπως έχει δηλώσει πολύ ωμά ο Αμερικανός Υπουργός Άμυνας Λόιντ Όστιν. Και αυτό δείχνει ότι έχουμε επανεμφάνιση του ανταγωνισμού των Μεγάλων Δυνάμεων. Συνολικά μέχρι σήμερα οι ΗΠΑ έχουν καταβάλει περί τα 118 δις δολάρια για να στηριχθεί η Ουκρανία.
Από την ανάλυση των μέχρι τώρα στοιχείων δεν διαφαίνεται δυνατότητα αποφασιστικής νίκης οποιασδήποτε πλευράς και επιβολής της πολιτικής θελήσεως της στην άλλη. Η Ρωσία κατέχει το 20% των εδαφών της ουκρανικής επικράτειας και επιχειρεί να παγιώσει αυτά τα κέρδη και με ένα πόλεμο φθοράς επιχειρεί να κάνει την Ουκρανία να αποδεχθεί αυτές τις απώλειες κάμπτοντας την θέληση για αντίσταση.
Από την άλλη πλευρά οι στόχοι που θέτει η Ουκρανία για την ανακατάληψη όλων των εδαφών που έχουν καταλάβει τα ρωσικά στρατεύματα είναι απολύτως ηθικά και νομικά δικαιολογημένοι. Εκτιμάται όμως ότι τουλάχιστον για το 2023 το Κίεβο δεν έχει αυτά που χρειάζεται για να δημιουργήσει την απαραίτητη ισχυρή στρατηγική εφεδρεία για να ανακτήσει τα κατεχόμενα από τους Ρώσους εδάφη όπως είχαμε αναλύσει σε ένα σχετικό άρθρο μας τον Ιανουάριο.
Ένας πόλεμος τελειώνει είτε όταν η μία πλευρά επιτυγχάνει αποφασιστική νίκη και επιβάλει την θέληση της στην άλλη, είτε όταν η συνέχιση του έχει πολύ μεγαλύτερο κόστος από το κόστος των παραχωρήσεων και των συμβιβασμών που θα τον περατώσει. Κάπου εδώ στην δεύτερη περίπτωση πλησιάζουμε βαθμιαία. Υπάρχει βέβαια και μία τρίτη περίπτωση, αυτή του παρατεταμένου συντριπτικού πολέμου που σταδιακά θα παγώνει σε μία γραμμή αντιπαρατάξεως όπου καμία πλευρά δεν θα αποδέχεται. Δηλαδή ούτε νίκη, αλλά ούτε και ειρήνη.
Η διαρκής άνοδος των Ρεπουμπλικάνων δημιουργεί σκεπτικισμό, με τον Πρόεδρο της Βουλής Κέβιν Μακάρθι να δηλώνει ότι θα περιορίσει την μελλοντική βοήθεια προς την Ουκρανία ως μέρος της συμφωνίας που έκλεισε με τους υπερσυντηρητικούς για να εξασφαλίσει το διορισμό του. Δίπλα του ένας πολύ πιθανός προεδρικός υποψήφιος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (GOP), ο Κυβερνήτης της Φλόριντα Ρον Ντε Σάντις, τον οποίο ο Ζελένσκι κάλεσε στο Κίεβο, δήλωσε ότι η προστασία της Ουκρανίας δεν είναι «ζωτικό συμφέρον» για τις ΗΠΑ, αποκαλώντας τη «διαμάχη» μεταξύ Κιέβου και Μόσχας απλά …εδαφική.
Μπορεί μέχρι τώρα το εύθραυστο μέτωπο της «Δύσης» να διατηρείται αλλά φαίνονται κάποιες πρώτες ρωγμές. Όπως επεσήμανε ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Τζορτζτάουν Τσαρλς Κούπαν σε άρθρο του στους NYT οι σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις που προκλήθηκαν και συνεχίζουν να προκαλούνται από τον πόλεμο εντείνουν τις εσωτερικές απειλές για την «δυτική δημοκρατία» και κλονίζουν το μέτωπο της αλληλεγγύη για την υποστήριξη της Ουκρανίας. Και αυτό δείχνει η πρόσφατη μελέτη του ECFR. Ο πληθωρισμός, η οικονομική δυσπραγία και η ύφεση μπορεί να έχουν σοβαρές πολιτικές επιπτώσεις.
Η Ρωσία έχει πληγωθεί αρκετά μιας και δεν της βγήκε ο σύντομος, νικηφόρος και χωρίς μεγάλο κόστος πόλεμος που επεδίωκε. Έχει όμως επιμονή, αντοχή και μαζικότητα και διατηρεί ακόμα σημαντική ισχύ. Οι δε κυρώσεις που εφαρμόζονται μόνον από 34 χώρες την «τσίμπησαν αλλά δεν την δάγκωσαν». Είναι τεράστιες οι στρατιωτικές απώλειες της, ίσως να προσεγγίζουν τις 120 χιλιάδες αλλά αναπληρώνονται. Όμως τεράστιες είναι και οι στρατιωτικές απώλειες των Ουκρανών όσο και αν τις κρύβει το Κίεβο και ξεπερνούν τις 100 χιλιάδες αλλά δεν μπορούν να αναπληρωθούν. Δίπλα σε αυτές τις στρατιωτικές απώλειες έχουμε σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ στο τέλος Ιανουαρίου 18.358 αμάχους ενώ περίπου 14 εκ Ουκρανοί έχουν εγκαταλείψει τις οικίες τους με 8 από αυτούς να είναι πρόσφυγες στο εξωτερικό και 6 εσωτερικά εκτοπισμένοι.
Το τέλος του πολέμου είναι αναντίρρητα μακριά αλλά έχουμε πολλές ενδείξεις ότι πίσω από τις κλειστές πόρτες αναζητείται στρατηγική εξόδου. Κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί είναι ότι όλο και περισσότερο στην ρητορική των εμπλεκομένων έχουν εισαχθεί οι λέξεις «κατάπαυση πυρός» και «διαπραγμάτευση». Είναι μία μικρή χαραμάδα φωτός μέσα στο ζοφερό σκοτάδι του πολέμου. Ο γράφων είχε υποστηρίξει με άρθρο του εδώ στο Liberal ότι αξίζει προσοχής η κινεζική πρόταση που ουδόλως συνιστά σχέδιο ειρήνης, αλλά αποβλέπει σε σταδιακή αποκλιμάκωση της κατάστασης με τελικό σκοπό την συνολική παύση εχθροπραξιών προκειμένου κατόπιν να ανοίξει ο δρόμος για ειρηνευτικές συνομιλίες.
Ο Μπάιντεν που αρχικά είχε απορρίψει την κινεζική πρόταση με την μάλλον υπεραπλουστευμένη θέση ότι «αν ο Πούτιν το επικροτεί, τότε πώς θα μπορούσε αυτή να είναι καλή», την προηγούμενη εβδομάδα κάλεσε την ηγεσία του Πεκίνου να συναντηθεί με τον Ουκρανό Πρόεδρο για να ακούσει τις θέσεις του. Ο Κινέζος Πρόεδρος Σι Τζιπίνγκ οποίος επισκέπτεται από χθες την Μόσχα είναι ο μόνος παγκόσμιος ηγέτης που θα μπορούσε να είναι πειστικός στον Πούτιν. Άλλωστε μετά την επιτυχή διαμεσολάβηση μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν το Πεκίνο διεκδικεί αν όχι ρόλο παγκόσμιου «ειρηνοποιού έναν επιτυχή διπλωματικό ακτιβισμό.
Χωρίς εξωραϊσμούς της αδυσώπητης πραγματικότητας επισημαίνουμε ότι η Ουκρανία αιμορραγεί και καταστρέφεται όλο και περισσότερο ενώ η παράταση του πολέμου ευνοεί τον Πούτιν. Η Αμερική αρέσει δεν αρέσει είναι εμπλεκόμενο μέρος, και παράλληλα με την ενίσχυση της Ουκρανίας θα πρέπει να αναζητήσει μαζί με τους Ευρωπαίους συμμάχους στρατηγική εξόδου, το ίδιο θα πρέπει χωρίς μαξιμαλισμούς να κάνει πρωτίστως η Ρωσία ως επιτιθέμενη χώρα κατανοώντας το αδιέξοδο που δημιουργεί. Το ζητούμενο πρώτα απ’ όλα είναι να οδηγηθούν τα μέρη σε μία αποκλιμάκωση και να διερευνηθεί κατόπιν όπως πολλές φορές έχω υποστηρίξει η δυνατότητας παύσης των εχθροπραξιών και εφαρμογής μίας ανακωχής τύπου Κορέας 1953 που θα επιτρέψει σε δεύτερη φάση έναν ουσιαστικό διάλογο.
Η εξίσωση «να μην κερδίσει η Ρωσία, να μην χάσει η Ουκρανία» είναι δισεπίλυτη. Με κάποιες όμως παραδοχές θα μπορούσε να επιλυθεί. Αλλά αν δεν αναζητηθεί άμεσα ένα τέλος (end game) τότε θα είμαστε μπροστά σε μία μακρά παγωμένη σύγκρουση χωρίς νίκη, χωρίς ειρήνη που θα μπορούσε να εξαπλωθεί σε κάθε στιγμή!
*Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής
