Οι ενδιάμεσες εκλογές των ΗΠΑ νοούνται από τους Αμερικανούς ως άτυπο δημοψήφισμα για το έργο του Προέδρου που εξελέγη προ διετίας και για το κόμμα που ελέγχει το Κογκρέσο.
Φέτος τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Γιατί τους ψηφοφόρους απασχολούν δύο πρωτοφανή ζητήματα που έχουν αποδομήσει το πολιτικό σκηνικό της χώρας.
Όλες οι δημοσκοπήσεις των τελευταίων 3 μηνών επιβεβαιώνουν ότι 3 είναι τα σημαντικότερα θέματα που απασχολούν τους Αμερικανούς ψηφοφόρους και θα επηρεάσουν τη ψήφο τους στις εκλογές της ερχόμενης Τρίτης για το ένα τρίτο των εδρών της Γερουσίας και τις 435 έδρες της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Το πρώτο είναι ο πληθωρισμός και η ακρίβεια, που ταλαιπωρούν από το χειμώνα το πορτοφόλι όλων πλην του κορυφαίου 1% των εισοδημάτων. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι περισσότεροι ψηφοφόροι κατανοούν ότι ο πληθωρισμός, που «έτρεχε» με 8% τον Οκτώβριο, δεν οφείλεται τις πολιτικές της κυβέρνησης Μπάιντεν. Δεν υπάρχει, δε, ξεκάθαρη ένδειξη ότι η κυριαρχία του θέματος αυτού ανάμεσα στα θέματα που απασχολούν τον μέσο ψηφοφόρο θα αποτελέσει παράγοντα στις εκλογικές προτιμήσεις του: το ότι με απασχολεί κάτι δε σημαίνει ότι θα με οδηγήσει στο να ψηφίσω κάποιον έναντι κάποιου άλλου, ειδικά όταν γνωρίζω ότι οι αιτίες του προβλήματος βρίσκονται στην πανδημία και στον πόλεμο που αποφάσισε να κάνει ένας δικτάτορας που επηρεάζει τις αγορές ενέργειας.
Τα δύο άλλα θέματα είναι πιθανό να επηρεάσουν σημαντικά τις εκλογικές προτιμήσεις.
Το ένα είναι η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου τον περασμένο Ιούνιο που όρισε ότι το δικαίωμα της άμβλωσης δεν προστατεύεται από το σύνταγμα των ΗΠΑ. Η απόφαση αυτή προκάλεσε ευρεία κατακραυγή και θεωρήθηκε, ακόμη και από στελέχη του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, ότι θα ευνοήσει εκλογικά τους Δημοκρατικούς. Το θέμα των αμβλώσεων αποτελεί ισχυρό κίνητρο για να πάνε στις κάλπες για μια εξαιρετικά σημαντική δημογραφική ομάδα ψηφοφόρων που έχει παίξει δυσανάλογο ρόλο στις εκλογικές αναμετρήσεις των τελευταίων ετών: γυναίκες, κυρίως λευκές, που έχουν πτυχίο ΑΕΙ και τείνουν να κατοικούν στα προάστια των Αμερικανικών πόλεων. Οι ψηφοφόροι αυτές, χειραφετημένες, μορφωμένες και οικονομικά ανεξάρτητες, φέρονται να θεώρησαν την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου ως απειλή για τη θέση τους στην Αμερικανική κοινωνία και αναμένεται να προσέλθουν μαζικά στις κάλπες, υπέρ των Δημοκρατικών.
Το τρίτο σημαντικό θέμα που θα επηρεάσει το αποτέλεσμα των εκλογών, όσο και εάν ακούγεται απίστευτο, την επαύριον της πολιτικής ανωμαλίας που εκδηλώθηκε την 6η Ιανουαρίου 2021 με την επιδρομή στο Κογκρέσο, είναι η προάσπιση της δημοκρατικής νομιμότητας και της ακεραιότητας της εκλογικής διαδικασίας.
Πολλοί Αμερικανοί θεωρούν ότι ο πρώην πρόεδρος Τραμπ και μεγάλο μέρος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος αποτελούν απειλή για τη δημοκρατία, όχι μόνο γιατί εξακολουθούν να υποστηρίζουν ότι ο Πρόεδρος Μπάιντεν δεν εξελέγη στην πραγματικότητα με νόμιμο τρόπο, αλλά και γιατί εργάζονται ανοιχτά και πυρετωδώς για την εκλογή πολιτειακών αξιωματούχων που ασπάζονται αυτές τις θέσεις.
Όσον αφορά στις εκλογές για Κυβερνήτες των πολιτειών και για τα πολιτειακά αξιώματα οι εκλογές φέτος δε θα κριθούν αποκλειστικά από τοπικά θέματα και από το κύρος και το προφίλ των υποψηφίων αλλά και από το ζήτημα της ακεραιότητας της εκλογικής διαδικασίας, που θα κριθεί από το ποιο κόμμα και ποιοι εκλεγμένοι άρχοντες θα οργανώσουν και θα διεξάγουν τις προεδρικές εκλογές του 2024. Να σημειωθεί ότι οι εκλογικές αναμετρήσεις στις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανόμενων αυτών για ομοσπονδιακά αξιώματα, νομοθετούνται, οργανώνονται και διεξάγονται από τις πολιτείες, με οποιονδήποτε τρόπο αποφασίσει η καθεμιά να το κάνει.
Όπως έδειξε η εμπειρία των προεδρικών εκλογών του 2000, με την επανακαταμέτρηση των ψήφων στη Φλόριντα, το θεσμικό πλαίσιο που διέπει την εκλογική διαδικασία στις ΗΠΑ δεν είναι αεροστεγώς εξασφαλισμένο και το ποιος ελέγχει την δημόσια υπηρεσία που διεξάγει τις εκλογές σε κάθε πολιτεία μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα της εκλογικής αναμέτρησης.
Γι’ αυτό, φέτος, οι εκλογές για το αξίωμα του Κυβερνήτη σε 36 πολιτείες και του υπουργού εσωτερικών σε 28 πολιτείες συγκέντρωσαν ασυνήθιστο έντονο ενδιαφέρον και ύψος εκλογικών δαπανών. Και τα δύο κόμματα καταλαβαίνουν ότι το σύστημα μπορεί να χειραγωγηθεί και οι μεν (Δημοκρατικοί) προσπαθούν να αποτρέψουν τους δε από του να το χειραγωγήσουν υπέρ του υποψηφίου τους (Τραμπ).
Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις και αναλύσεις δημοσκοπήσεων δείχνουν ότι οι Ρεπουμπλικανοί είναι πιθανό να νικήσουν την Τρίτη. Με βάση το ποιος έχει δημοσκοπικό πλεονέκτημα μέχρι χθες (Πέμπτη 3 Νοεμβρίου), οι Ρεπουμπλικανοί κερδίζουν 51 από τις 100 έδρες της Γερουσίας και 225 από τις 435 έδρες της Βουλής των Αντιπροσώπων. Αυτό θα σήμαινε το ουσιαστικό τέλος της προεδρίας Μπάιντεν. Όμως, οι προβλέψεις αυτές βασίζονται σε πιθανότητες εκλογικής δύναμης υποψηφίων με βάση δημοσκοπήσεις και το περιθώριο λάθους μπορεί να είναι έως και 5,4%.
Σε νέα δημοσκόπηση που δημοσίευσε την Τετάρτη η Wall Street Journal, η οποία διεξήχθη στις 25 Οκτωβρίου, φαίνεται ότι το θέμα της οικονομίας ξαναπαίρνει ηγετική και κυρίαρχη θέση στον κατάλογο των θεμάτων που απασχολούν του ψηφοφόρους και καθορίζει τις προτιμήσεις τους. Έτσι, το 46% απαντούν ότι θα ψηφίσουν Ρεπουμπλικανούς για να δοθούν λύσεις στα προβλήματα που τους απασχολούν και το 44% Δημοκρατικούς.
Οι πιο αμφίρροπες εκλογικές αναμετρήσεις για τη Γερουσία θα διεξαχθούν στη Νεβάδα, στη Τζόρτζια, στην Πενσυλβάνια και την Αριζόνα – δηλαδή, εκτός της Νεβάδας, στις Ρεπουμπλικανικές πολιτείες που νίκησε το 2020 ο Μπάιντεν και κέρδισε τον Λευκό Οίκο.
Οι αναμετρήσεις στο Οχάιο, τη Β. Καρολίνα και το Γουισκόνσιν προβλέπεται να πάνε στους Ρεπουμπλικανούς και αυτές του Κολοράντο, της Ουάσιγκτον (state) και του Νιου Χάμσιρ στους Δημοκρατικούς. Όμως, ακόμη και σε αυτές τις έξι πολιτείες, η απόσταση στις δημοσκοπήσεις είναι στα όρια του στατιστικού λάθους μέχρι χθες.
Μέχρι το 2016, η εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία στις ΗΠΑ και η ισορροπία δυνάμεων στο Κογκρέσο δεν είχε σημαντικό αντίκτυπο για την Ευρώπη και την Ελλάδα γιατί υπήρχε θεσμική συνέχεια στην Ουάσιγκτον και η εξωτερική πολιτική της χώρας ήταν σταθερή, ειδικά όσον αφορούσε στις συμμαχίες της και στον προσανατολισμό της. Η προεδρία Τραμπ ανέτρεψε αυτό το μεταπολεμικό status quo και οι εκλογές στις ΗΠΑ έχουν σήμερα ουσιαστικό ενδιαφέρον για όλους μας.
Ας ελπίσουμε ότι όταν ξυπνήσουμε την Τετάρτη το πρωί θα ξέρουμε ποιος θα ελέγχει το Κογκρέσο τα επόμενα δύο χρόνια. Αν και, εάν το 2000 και το 2020 είναι οδηγοί, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα τα αποτελέσματα να μην είναι γνωστά για μέρες – ή εβδομάδες.
*Ο Περικλής Φ. Κωνσταντινίδης είναι ο ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της επενδυτικής εταιρίας Syracuse Main, Inc.
