Οκτώ μέρες μετά του βιβλικούς σεισμούς στις 6 Φεβρουαρίου στην Τουρκία και στη Συρία, τα σωστικά συνεργεία κάνουν ακόμη μικρά θαύματα και ανασύρουν ανθρώπους ζωντανούς από τα συντρίμμια. Όμως, η καταστροφή είναι ανείπωτη. Ο αριθμός των θυμάτων, σήμερα, ανέρχεται σε 31.974 στην Τουρκία και περισσότερο από 5.800 στη Συρία.
Μόνο στην Τουρκία 13.5 εκατ. κάτοικοι, δηλαδή το 15,7 του συνόλου του τουρκικού πληθυσμού, έχουν πληγεί από τους σεισμούς. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμάται ότι οι νεκροί θα ξεπεράσουν τους 50.000, ενώ βάσει εκτιμήσεων τρίτων, υπάρχει ο φόβος τα θύματα να είναι πολύ περισσότερα. Οι τραυματίες, την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, ανέρχονται σε περίπου 80.000.
Πλέον των 7.000 κτιρίων, εκ των οποίων τα περισσότερα κατοικίες, καταστράφηκαν. «Υπολογίζεται ότι χρειάζονται περίπου 84 δισ. δολάρια για ανοικοδόμηση και 15 δισ. δολάρια για να στεγαστούν προσωρινά όλοι αυτοί οι άνθρωποι», εξηγεί ο γνωστός Τούρκος αναλυτής Soli Özel*.
Ο Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε τα πρώτα μέτρα στήριξης και υποσχέθηκε 10.000 λίρες (δηλαδή 493 ευρώ) οικονομική βοήθεια σε κάθε πληγείσα οικογένεια, δήλωσε ότι θα χτιστούν νέα σπίτια μέσα σε ένα χρόνο και ότι το κράτος θα πληρώσει το ενοίκιο σε όσους δεν θέλουν να μείνουν σε σκηνές μέχρι να φτιαχτούν οι νέες κατοικίες. Τα μέτρα αυτά δεν αρκούν για να σιωπήσουν οι φωνές της αγανάκτησης και της απόγνωσης που πολλαπλασιάζονται κάθε μέρα που περνάει και οι πολίτες της Τουρκίας συνειδητοποιούν το μέγεθος της καταστροφής, καθώς και την ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού.
«Η απουσία του κράτους, η παντελής έλλειψη οργάνωσης, η αδιαφορία στις επιστημονικές προειδοποιήσεις και η έλλειψη ετοιμότητας, καθώς και ότι δεν υπήρχε καμία ένδειξη μετάνοιας από την κυβέρνηση, είναι όλα μπροστά μας. Ο σεισμός καταδεικνύει πόσο σαθροί έχουν γίνει οι κρατικοί θεσμοί υπό τον Ερντογάν και το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP). Από την άλλη πλευρά, η τουρκική κοινωνία έδειξε αξιοσημείωτη αλληλεγγύη και οργανωτική ικανότητα. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, διότι δείχνει ότι υπάρχει μία κοινωνία η οποία μπορεί να ενωθεί, παρά τις διχαστικές ταυτοτικές πολιτικές που έχουν ακολουθηθεί τόσα χρόνια» επισημαίνει ο κ. Özel
Μία άλλη συνέπεια του σεισμού είναι η αναγκαστική αλλαγή ρητορικής στην εξωτερική πολιτική: 9.400 διασώστες από 77 χώρες έσπευσαν να βοηθήσουν. Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που έδειξαν έμπρακτα την αλληλεγγύη τους. Μετά από τρεις δεκαετίες άνοιξε το συνοριακό πέρασμα Τουρκίας - Αρμενίας προκειμένου να διευκολυνθεί η μεταφορά ανθρωπιστικής βοήθειας. Η Κυπριακή Δημοκρατία έτεινε χείρα βοηθείας- αν και δεν έγινε αποδεκτή. «Μετά από όλα αυτά θα είναι πολύ δύσκολο να συνεχίσει ο Ερντογάν την αντι-δυτική ρητορική του» δηλώνει ο κ. Özel
Ο σεισμός αναγκάζει το κυβερνών κόμμα να αλλάξει προεκλογική στρατηγική. Η επόμενη μέρα θα πιέσει ακόμα περισσότερο την ήδη επιβαρυμένη οικονομία. Το αφήγημα της εξωτερικής απειλής ξεθώριασε απότομα οπότε ψάχνει να βρει αποδιοπομπαίο τράγο.
Ο Ερντογάν έχει εξαπολύσει ανθρωποκυνηγητό και έχει ήδη συλλάβει 113 κατασκευαστές προσπαθώντας να μετακυλήσει αλλού τις ευθύνες. Όμως πώς θα πείσει τους πολίτες ότι φταίνε άλλοι για τη διαφθορά που ο ίδιος εξέθρεψε; «Όλοι στην Τουρκία αναρωτιούνται αν τα κτίριά τους τηρούν τις απαιτούμενες προδιαγραφές σε περίπτωση σεισμού. Κανείς δεν νιώθει ασφαλής» σχολιάζει ο κ. Özel.
Την ίδια ώρα που η εικοσαετής πολιτική του κυβερνώντος κόμματος ξεγυμνώνεται, η αντιπολίτευση, και ιδίως ο πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικό Λαϊκού Κόμματος (CHP) Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, διαχειρίστηκε με απρόσμενη επιτυχία την κρίση. «Οι δήμοι του CHP στην Κωνσταντινούπολη και στην Άγκυρα κινητοποιήθηκαν άμεσα και συμμετείχαν ενεργά στην αποστολή βοηθείας και στο να επισκευάσουν υποδομές στις πληγείσες περιοχές» εξηγεί ο κ. Özel και συμπληρώνει «και ο ίδιος ο Κιλιτσντάρογλου το χειρίστηκε προσωπικά καλά». Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης στοχοποιήθηκε από τον αντιπρόεδρο της Τουρκικής κυβέρνησης, Φουάτ Οκτάι, επειδή κινητοποίησε εργάτες από αντιπολιτευόμενους δήμους να βοηθήσουν να επισκευαστεί στο αεροδρόμιο της επαρχίας Χατάι και απάντησε «Ας έρθουν να με συλλάβουν».
Με τις παρούσες συνθήκες το τελευταίο που θέλει τώρα ο Ερντογάν είναι να πάει στις κάλπες. Το Σύνταγμα της Τουρκίας, με το άρθρο 78, προβλέπει καθυστέρηση της εκλογικής διαδικασίας για ένα χρόνο μόνο σε περίπτωση πολέμου και η κυβερνητική συμμαχία δεν έχει τους 400 βουλευτές που απαιτούνται για να γίνει τροποποίηση του συντάγματος. Ωστόσο, ο Ερντογάν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το «χαρτί» του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου, όπως είχε κάνει και το 2019 με τις δημοτικές εκλογές.
«Φυσικά θα ήθελε να καθυστερήσει τις εκλογές, αλλά αυτό δεν είναι απλό νομικά. Και η αντιπολίτευση θα κάνει ό,τι μπορεί για να αποτρέψει κάτι τέτοιο. Αυτό σημαίνει ότι θα δούμε μία έντονη, αν όχι βίαιη, πολιτική διαμάχη. Ο Ερντογάν τώρα είναι σε λειτουργία επιβίωσης.» Συνεπώς ο κ. Özel. καταλήγει ότι, αν οι εκλογές τελικά γίνουν μέχρι τις 18 Ιουνίου, το κυβερνών κόμμα θα δυσκολευτεί να τις κερδίσει.
Ζητήσαμε και από τον κ. Wolf Piccoli, συν-διευθυντή του Political Risk Advisory της Teneo, να σχολιάσει σχετικά με αυτό και μας είπε ότι «ο Ερντογάν χρειαζόταν να ανεβάσει τα ποσοστά του κατά 10% πριν γίνουν οι σεισμοί. Πλέον είναι σχεδόν αδύνατο να τις κερδίσει».
* Ο Soli Özel διδάσκει το πανεπιστήμιο Kadir Has στην Κωνσταντινούπολη και έχει συνεργαστεί με σημαντικά πανεπιστήμια του εξωτερικού, όπως το Johns Hopkins και το Harvard στην Αμερική και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στην Αγγλία.
