Ο τρέχων αιώνας είναι σίγουρα αυτός της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης. Παράλληλα, σε γεωγραφικό επίπεδο, είναι αναμφίβολα ο αιώνας της Ασίας. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία όπου οι δυνάμεις της Ασίας έχουν ελευθερία κινήσεων, δυναμισμό και αποθέματα ισχύος, ώστε να είναι διακυβευτές και όχι διακυβεύματα.
Η Κίνα έχει εδώ και δύο δεκαετίες εισέλθει σε μια ολότελα νέα περίοδο για εκείνη, την περίοδο της εξωστρέφειας. Η δομή του πολυπολικού κόσμου, έχει εμφανιστεί πολλές φορές στην ιστορία, ωστόσο ποτέ άλλοτε δεν ήταν μη «ευρωκεντρικός» ο πολυπολικός κόσμος. Ο έλεγχος των εμπορικών οδών από και προς την Ασία, των πλουτοπαραγωγικών της πηγών, αφορούσε κυρίως τις μεγάλες αποικιοκρατικές δυνάμεις της Ευρώπης.
Ο Ψυχρός Πόλεμος διεξήχθη μεταξύ των ΗΠΑ και της αχανούς ΕΣΣΔ, η οποία καταλάμβανε τεράστιο μέρος της Ασίας, ωστόσο, ο Ψυχρός Πόλεμος κρίθηκε κυρίως στο ευρωπαϊκό πεδίο, και οι κρίσεις εκτονώθηκαν στην περιφέρεια (Βιετνάμ, Κορέα, Αφγανιστάν). Η Ασία δεν είναι πια περιφέρεια, καθώς απαρτίζεται από πέντε πυρηνικές δυνάμεις, εκ των οποίων οι δύο (Ινδία και Κίνα) είναι από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου.
Η Νότια Κορέα, η Ταϊβάν και η Ινδονησία, αποτελούν επίσης πολύ σημαντικές δυνάμεις οι οποίες λόγω ειδικών συντελεστών ισχύος που διαθέτουν, (σπάνιες γαίες, τεράστια παραγωγή microchips, φυσικούς πόρους κ.α) παίζουν δυσανάλογο ρόλο - σε σχέση με το μέγεθός τους και τη στρατιωτική τους ισχύ - στη διεθνή πολιτική. Οι ΗΠΑ έχουν εξελιχθεί επίσης σε μια υπερδύναμη που στρέφεται ξανά περισσότερο στη Δυτική της Ακτή και στον Ειρηνικό Ωκεανό. Η θέση μιας άλλης δύναμης του Ειρηνικού Ωκεανού είναι πολύ κρίσιμη για το μέλλον των παγκόσμιων συσχετισμών καθώς τα τύμπανα μεγάλων συγκρούσεων έχουν αρχίσει ήδη και ενοχλούν ακόμη και όσους κώφευαν. Η Ιαπωνία επανεμφανίζεται δυναμικά στην Ασία και στον κόσμο και δείχνει να έχει αφήσει πίσω της το «Σύνδρομο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου» και να αντιλαμβάνεται την επιθετικότητα της Κίνας στην περιοχή, ως υπαρξιακή απειλή.
Η Ιαπωνία πήρε θέση υπέρ της Ουκρανίας και εναντίον της Ρωσίας μετά τη ρωσική εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου 2022. Η εποχή της ουδετερότητας τελείωσε για την Ιαπωνία, παίρνοντας μια αρκετά θαρραλέα απόφαση, δεδομένης της προσεκτικής της πολιτικής στο τρίγωνο Τόκιο-Μόσχα-Πεκίνο. Για τουλάχιστον μια δεκαετία, η Ιαπωνία προσπαθούσε να αναβάλλει αυτό που θα ερχόταν ούτως ή άλλως, τη δυναμική της επανεμφάνιση. Η Ιαπωνία υπήρξε δύναμη του Άξονα κατά τον Β’ Π.Π. και μετά τη συντριβή της από τις ΗΠΑ, ακολουθήθηκε από το Τόκιο ένας δρόμος παρεμφερής με τον άλλον μεγάλο «ένοχο» και ηττημένο του Β’ Π.Π, που δεν ήταν άλλη από τη Γερμανία.
Η Ιαπωνία επένδυσε στην τεχνολογία αιχμής και στις εξαγωγές προκειμένου να καταστήσει την ευημερία σαν τον άξονα της υψηλής της στρατηγικής. Κατά τη δεκαετία του 1990’ πολλοί στις ΗΠΑ θεωρούσαν ότι η Ιαπωνία θα είναι η χώρα που θα απειλήσει στο μέλλον τις ΗΠΑ, όμως αυτό δεν έγινε. Η Ιαπωνία είναι ένα νησί το οποίο είναι ορεινό κατά 75% και μόνο το 12% μπορεί να κατοικηθεί με ευκολία. Η έλλειψη φυσικών πόρων στο έδαφός της και η πολύ υψηλή σεισμογένειά της, αντισταθμίζονται από την τεράστια ακτογραμμή της, της οποίας η αξιοποίηση την έχει καταστήσει δεύτερη μεγαλύτερη ναυτική δύναμη παγκοσμίως, μετά τις ΗΠΑ.
Η τεχνολογία και οι εξαγωγές της, την καθιστούν 3η οικονομία του κόσμου μετά από τις ΗΠΑ και την Κίνα. Με άλλα λόγια, ο ζωτικός χώρος της Ιαπωνίας είναι οι ανοικτές θάλασσες καθώς η επιβίωσή της στηρίζεται από το εμπόριο. Όπως και η Αυστραλία, η Ιαπωνία είναι υποχρεωμένη να έχει καλές σχέσεις με τη μεγαλύτερη ναυτική δύναμη του κόσμου και με την πιο ισχυρή στρατιωτικά που είναι οι ΗΠΑ, από τη στιγμή που με την Κίνα υπάρχει βαρύ ιστορικό σινοϊαπωνικών πολέμων και ένα παρόν που είναι κάτι παραπάνω από ανταγωνιστικό.
Η σκληρή γεωφυσική πραγματικότητα της Ιαπωνίας η οποία εισάγει σχεδόν όλων των ειδών τις πρώτες ύλες, (και υδρογονάνθρακες) και που έχει εντός των G20 τις μεγαλύτερες εισαγωγές τροφίμων, (περισσότερες εισαγωγές ακόμη και από τη Σαουδική Αραβία) υποχρέωσε την εκάστοτε πολιτική ελίτ της, να βασιστεί στη ναυτική της δύναμη. Οι εξαγωγές της βασίστηκαν σε τεχνολογία αιχμής όμως λίγες χώρες εξαγωγικές έχουν τόση ανάγκη από εισαγωγές πρώτων υλών. Η Ιαπωνία δημιούργησε το δεύτερο μεγαλύτερο πολεμικό ναυτικό του κόσμου και θεωρείται η δεύτερη ναυτική δύναμη στον κόσμο, μετά τις ΗΠΑ. Από το 1951, η Ιαπωνία υπέγραψε δεσμεύσεις ανάλογες με αυτές που υπέγραψε η Γερμανία, ώστε η αποστρατιωτικοποίησή της να αποτελεί απόδειξη ότι δε θα ξαναγίνει ποτέ ένας Β’Π.Π.
Το Τόκιο προσαρμόστηκε πολύ γρήγορα στην αναδυόμενη νέα οικονομική πραγματικότητα και κατάφερε κάτι εκπληκτικό, που την καθιστά εξαίρεση. Μια χώρα χωρίς πρώτες ύλες, με έδαφος το οποίο δύσκολα μπορεί να αξιοποιηθεί, αναγκαστικά οφείλει να δημιουργήσει μια υψηλή στρατηγική η οποία θα στηρίζεται στη ναυτική της ισχύ. Η Ιαπωνία είναι υποχρεωμένη να αμύνεται έναντι τριών γειτονικών δυνάμεων. Αυτές είναι η Κίνα, η Ρωσία και η Βόρεια Κορέα, οι οποίες μάλιστα έχουν μεταξύ τους ειδικές σχέσεις. Η Κίνα συνιστά την πρώτη απειλή για την Ιαπωνία, η οποία αποκτούσε υπαρξιακά προβλήματα αν το Πεκίνο κατάφερνε να ελέγξει τις θαλάσσιες οδούς της Βορειοανατολικής Ασίας. Οι λήπτες αποφάσεων στο Τόκιο είναι αναγκασμένοι να διατηρούν ειδικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, (τη μεγαλύτερη ναυτική δύναμη του πλανήτη) τη Νότια Κορέα, την Ταϊβάν, την Ινδονησία, την Αυστραλία, το Βιετνάμ, τις Φιλιππίνες και τελικά, την Ινδία.
Από τις αρχές του δευτέρου μισού του 20ου αιώνα, η Ιαπωνία είχε υπογράψει τη στρατιωτική της αδρανοποίηση, μια πολιτική που όμως έχει εδώ και αρκετά χρόνια εγκαταλείψει. Η Ιαπωνία έχει πυρηνική τεχνογνωσία και δύναται ανά πάσα στιγμή να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Η συμμετοχή της στη συνεργασία QUAD, είναι πολύ σημαντική καθώς συνεργάζεται με δυνάμεις που μοιράζονται μια βασική κοινή ανησυχία που δεν είναι άλλη από την εξάπλωση της κινεζικής επιρροής στον Ινδοειρηνικό Ωκεανό.
Τον Φεβρουάριο 2023, η Ιαπωνία ενίσχυσε τους δεσμούς άμυνας και ασφάλειας με τις Φιλιππίνες οι οποίες, έχουν ήδη συμφωνήσει ώστε οι ΗΠΑ να μπορούν να αξιοποιήσουν τέσσερις ακόμη βάσεις που βρίσκονται στην επικράτεια των Φιλιππινών. Αναφορικά με τις σχέσεις Ιαπωνίας-Ταίβάν, στο Τόκιο πιστεύουν όλο και περισσότερο οτι η Κίνα είναι πιθανό να προετοιμάζεται για κάποια κίνηση εναντίον της Ταίβάν. Ο πρώην πρωθυπουργός της Ιαπωνίας Σίνζο Άμπε, συνήθιζε να λέει πως μια επέιγουσα κατάσταση εναντίον της Ταίβάν, είναι επείγουσα κατάσταση και για την Ιαπωνία. Σε περίπτωση που η Ταίβάν ενωνόταν με βάσει τα όσα επιθυμεί η Κίνα, η Ιαπωνία κινδυνεύει να απωλέσει τον υδάτινο χώρο από τον οποίον διακυβεύονται η ευημερία της και η ασφάλειά της.
Η Οκινάουα θα είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε περίπτωση πολέμου Κίνας-Ταϊβάν. Η χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου, προωθεί μια ρεαλιστική εξωτερική πολιτική και προσπαθεί να ενδυναμώσει τις σχέσεις της και με την ανερχόμενη περιφερειακή δύναμη της Ασίας, την Ινδονησία, η οποία κρατά τα Στενά της Μαλάκκα μαζί με τη Μαλαισία. Η Ιαπωνία στήριξε λες και ήταν γειτονική χώρα την Ουκρανία, ακριβώς για να δείξει τις ομοιότητες του ρωσοουκρανικού πολέμου με έναν πιθανό επιθετικό πόλεμο της Κίνας στην Ταϊβάν ή και αλλού. Οι σχέσεις της Ιαπωνίας και με άλλες ναυτικές δυνάμεις που έχουν ρόλο στον Ινδοειρηνικό, βρίσκονται επίσης σε πολύ καλό επίπεδο. Με το Ηνωμένο Βασίλειο, μέσα από το Global Combat Air Program, η Ιαπωνία προωθεί τις αμυντικές της σχέσεις με μια χώρα που έχει ισχυρή επιρροή τόσο στην Ινδία, όσο και στην Αυστραλία.
Η βάση των συμμαχιών της Ιαπωνίας, παραμένει η ειδική της σχέση με τις ΗΠΑ. Αναμένεται η αναβάθμιση των δεσμών της Ιαπωνίας και με τον Καναδά. Η Ιαπωνία συνιστά μια χώρα που θα έπρεπε να μιμηθούν αρκετές ευρωπαϊκές δυνάμεις οι οποίες δε λένε να αντιληφθούν ότι ο ευρωκεντρικός κόσμος, βρίσκεται εδώ και καιρό στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας, και οτι η επικράτηση μιας περιφερειακής δύναμης στην Ευρώπη, δεν οδηγεί στο δρόμο της διεκδίκησης της παγκόσμιας πρωτοκαθεδρίας.
Η Ιαπωνία συνδέει την οικονομική της ευημερία με την ασφάλεια και την άμυνά της, και το τραυματικό παρελθόν που έχει με τις ΗΠΑ από τον Β’ Π.Π., δεν την οδηγεί τους λήπτες απόφασης στο Τόκιο στο να εφαρμόσουν «εναλλακτικές» προσεγγίσεις για έναν κόσμο ο οποίος σαφώς και είναι πολυπολικός, αλλά η επιλογή συμμαχιών μπορεί να αποβεί μοιραία αν δε γίνει με ψυχραιμία και με βάση το γεωπολιτικό δυναμικό της κάθε χώρας, όχι με βάση αυτό που θα θέλαμε να δούμε, αλλά με βάση αυτό που ισχύει.
