Tου Γιώργου Παυλόπουλου
Το μισητό καθεστώς του απαρτχάιντ στη Νότιο Αφρική καταργήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ''90, με την απελευθέρωση του Νέλσον Μαντέλα (1990) από τη φυλακή, το δημοψήφισμα (1992) και τις πρώτες ελεύθερες εκλογές (1994). Έκτοτε, το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC) δεν έχει χάσει ποτέ την κυβέρνηση – κι αυτό είναι απολύτως λογικό.
Άλλωστε, το κόμμα-ομπρέλα, βασικές συνιστώσες του οποίου είναι το Κομμουνιστικό Κόμμα (SACP) και το Κογκρέσο των Συνδικάτων (COSATU), ήταν αυτό που πρωταγωνίστησε επί δεκαετίες στον ηρωικό αγώνα της μαύρης πλειοψηφίας να αποτινάξει τον ζυγό των λευκών. Έτσι, όσο η βασική διαχωριστική γραμμή παραμένει χαραγμένη με βάση το χρώμα του δέρματος, η ηγεμονία του ANC δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί.
Στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, όμως, οι οποίες διεξήχθησαν την περασμένη Τετάρτη 8 Μαΐου, το καθεστώς αυτό φάνηκε να κλονίζεται για πρώτη φορά τόσο έντονα. Μπορεί το ANC να παρέμεινε πρώτο και με μεγάλη διαφορά από τους δύο βασικούς ανταγωνιστές του, όμως η αλήθεια είναι πως συγκέντρωσε το μικρότερο ποσοστό και τις λιγότερες ψήφους από κάθε άλλη φορά.
Μόλις ένας στους τρεις
Πρακτικά, με βάση και το ιστορικό χαμηλό που σημείωσε η προσέλευση στις κάλπες (65% έναντι 73% το 2014) – σε μια ακόμη ένδειξη της απαγκίστρωσης σημαντικού τμήματος των 57 εκατομμυρίων Νοτιοαφρικανών από τα στερεότυπα του παρελθόντος – μπορεί κανείς να πει ότι το κόμμα του Μαντέλα και του νυν επικεφαλής του Σίριλ Ραμαφόζα, θα σχηματίσει την επόμενη κυβέρνηση έχοντας τη στήριξη περίπου του ενός στους τρεις που έχουν δικαίωμα ψήφου. Κι αυτό, αναμφίβολα, για τη Νότιο Αφρική λέει πολλά.
Μαρτυρά, πάνω και πρώτα από όλα, την απογοήτευση για τα όσα δεν έχει κάνει η ηγεσία του ANC όλα τα προηγούμενα χρόνια, αφήνοντας ανεκπλήρωτες τις ελπίδες και τα όνειρα εκατομμυρίων ανθρώπων. Είναι χαρακτηριστικό ότι παρά τη σταθερή οικονομική ανάπτυξη της οικονομίας – ο μέσος όρος ετήσιας αύξησης του ΑΕΠ στη 15ετία 1994-2018 ήταν 2,77% – σήμερα υπολογίζεται ότι το 53% των νέων είναι άνεργοι. Επίσης, η αναδιανομή πλούτου και γης δεν φαίνεται να έχει αλλάξει ριζικά την εικόνα: Οι λευκοί, που αντιπροσωπεύουν το 8-9% του συνολικού πληθυσμού, έχουν στην κατοχή τους το 70% περίπου των αγροτικών γαιών της χώρας. Αντιθέτως, στους μαύρους, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 80% του πληθυσμού, αντιστοιχεί ποσοστό της τάξης του 14-15%.
Οι Φιλελεύθεροι και οι Μαχητές
Αυτά ακριβώς τα δεδομένα, μαζί με την εκτεταμένη διαφθορά στα ανώτερα κλιμάκια του ANC, εκμεταλλεύεται ο μεγάλος κερδισμένος των εκλογών. Πρόκειται για τους Μαχητές της Οικονομικής Ελευθερίας (EFF), ένα κόμμα με ακροαριστερές ριζοσπαστικές θέσεις, που ιδρύθηκε το 2013 από τον επικεφαλής της νεολαίας του ANC, Τζούλιους Μαλέμα, ο οποίος αποπέμφθηκε λόγω της διαφωνίας του με την ακολουθούμενη πολιτική.
Βεβαίως, με το λίγο πάνω από 10% που συγκέντρωσε, το EFF δεν μπορεί να πρωταγωνιστήσει στις πολιτικές εξελίξεις ούτε να επιδράσει άμεσα στον σχηματισμό κυβέρνησης. Εξάλλου, εκτός από το γεγονός ότι το ANC διαθέτει απόλυτη πλειοψηφία στην 400μελκή βουλή, σημαντικός παίκτης είναι και η Δημοκρατική Συμμαχία, η οποία αναδείχθηκε στη δεύτερη θέση με σχεδόν 22%. Πρόκειται για ένα κόμμα που, αν και έχει μαύρο ηγέτη (τον Μούσι Μαϊμάνε), συσπειρώνει σχεδόν το σύνολο των λευκών της Νοτίου Αφρικής – ενώ από άποψη ιδεολογίας, κατατάσσεται στο στρατόπεδο των Φιλελευθέρων και, για τον λόγο αυτό, έχει καταφέρει να προσελκύσει και τμήμα των μεσαίων και ανώτερων οικονομικά στρωμάτων της πλειοψηφίας του πληθυσμού.
Παρ'' όλα αυτά, η ενίσχυση του EFF και η κρίση του ANC, σε συνδυασμό με την σημαντική παρουσία της Συμμαχίας, δείχνουν ότι σταδιακά, η διαχωριστική γραμμή μετατοπίζεται από το φυλετικό απαρτχάιντ στο κοινωνικό ζήτημα. Κι αυτό είναι επίσης απολύτως φυσιολογικό.
