H Disneyland στο Παρίσι, που υποδέχεται κάθε χρόνο παιδιά που έχουν σχεδόν ταυτίσει την διασκέδαση και το παιχνίδι με τον ψηφιακό κόσμο, αποφάσισε να γιορτάσει τα τριάντα της χρόνια με μια ειδική έκδοση του πιο ευπώλητου επιτραπέζιου της τελευταίας 90ετίας.
Σε συνεργασία λοιπόν με την Hasbro που διαθέτει τα δικαιώματα κυκλοφόρησε μια Monopoly και μάλιστα σε περιορισμένα κομμάτια. Η διαδρομή της έχει ως σταθμούς συγκεκριμένες ατραξιόν της παριζιάνικης Disneyland, οπότε δίνει την ευκαιρία στους πιο επιδέξιους παίκτες να γίνουν «ιδιοκτήτες» του μαγικού περάσματος του Αλαντίν ή του Space Mountain.
Η «Monopoly» εξάλλου κατά καιρούς έχει εκδοθεί και σε πολλές άλλες μορφές, συμπεριλαμβανομένης της έκδοσης Braille για τους μη έχοντες όραση, μίας έκδοσης από σοκολάτα και μία άλλης, που συμπεριλαμβάνει σπίτια από χρυσό και ξενοδοχεία από ασήμι με πολύτιμους λίθους στις καμινάδες τους, αξίας πολλών χιλιάδων λιρών.
Tι είναι όμως αυτό που κρατάει επίκαιρο ένα παιχνίδι που γεννήθηκε στις αρχές του 1900;
«Κάθε νέα γενιά παικτών της Monopoly μαθαίνουν να απολαμβάνουν να ενδίδουν στις άσπλαχνες, αδίστακτες, άπληστες παρορμήσεις τους», έγραφε το 2011 ο οικονομολόγος και συγγραφέας Έντουαρντ Ντόντσον .
Αυτή λοιπόν η φύση του πασίγνωστου επιτραπέζιου το κάνει να είναι ακόμα το ίδιο συναρπαστικό και να ξεπουλάει σε πάνω από 100 χώρες. Κάποιοι λένε μάλιστα με διάθεση χιούμορ ότι η εταιρεία που το κυκλοφορεί τυπώνει περισσότερα χαρτονομίσματα απ’ ό,τι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ.
Μπορεί δε να γίνει και εμμονή αφού υπήρξε παρτίδα που διήρκεσε 1680 ώρες, δηλαδή 70 μέρες, χωρίς διακοπή!
Τα δεινά του συστήματος των γαιοκτημόνων σ’ ένα παιχνίδι
Η βασική αρχή αυτού του παιχνιδιού είναι οι παίκτες να μια περιουσία αγοράζοντας και μεταπωλώντας ακίνητα, και στη συνέχεια χτίζοντας για να παίρνουν το ενοίκιο. Το σύμβολο που κατά πολλούς είναι αυτό του θριαμβευτικού καπιταλισμού, αποδίδεται στον Τσάρλς Ντάροου, έναν Αμερικανό που καταστράφηκε από την οικονομική κρίση του 1929.
Ο Ντάροου όμως, όπως έχουν αναφέρει σε σχετικό ρεπορτάζ τους οι Νιου Γιορκ Τάιμς αυτό που έκανε ήταν να προσαρμόσει κάτι που ήδη υπήρχε μ’ έναν τρόπο που ήταν πιο κοντά στην δική του συγκυρία. Η Monopoly όμως στην αρχική του μορφή αυτό που έκανε ήταν να καταγγέλλει την αντικοινωνική φύση των μονοπωλίων!
Πρωτογεννήθηκε το 1903 από την Ελίζαμπεθ (Λίζι) Μάγκι μια γυναίκα που ζούσε σε κοινότητα Κουακέρων η οποία ήταν συνεπαρμένη από τις θεωρίες του οικονομολόγου Χένρι Τζορτζ, θιασώτη της ιδέας του ίσου δικαιώματος όλων των ανθρώπων στη χρήση της γης «δικαίωμα τόσο σαφές όσο το δικαίωμα του να αναπνέουν όλοι οι άνθρωποι τον ίδιο αέρα».
Σε μια συνέντευξη που είχε δώσει η τότε σαραντάχρονη εξηγούσε ότι το Landlord’s Game (Το παιχνίδι του γαιοκτήμονα) όπως το ονόμαζε , ήταν μια προσομοίωση του συστήματος του μονοπωλίου των γαιών με όλα τα αποτελέσματα και τις συνήθεις συνέπειες του. Ο πρόγονος της Monopoly είχε ένα κυκλικό ταμπλό που ήταν γεμάτο από αξιοθέατα και δρόμους προς πώληση.
Το τραπεζομάντηλο
Οι παίκτες του όμως, όπως προέκυψε στην πορεία, μπήκαν εύκολα στο πετσί του ρόλου του γαιοκτήμονα και τόσο το όνομα της Μάγκι όσο και η αρχική της ιδέα δεν κατάφεραν να ακολουθήσουν την αν μη τι άλλο εντυπωσιακή πορεία του.
Τα εμπορικά δικαιώματα του πέρασαν στους αδερφούς Πάρκερ οι οποίοι αποδέχονται ως δημιουργό του τον Ντάροου, που είχε την ιδέα να σχεδιάσει έναν χάρτη με κτίρια της ιδιαίτερης πατρίδας του, του Ατλάντικ Σίτι, στο τραπεζομάντηλο της κουζίνας του. Η αρχική του προσπάθεια να το πουλήσει δεν πέτυχε αλλά δεν το έβαλε κάτω και βλέποντας τον ενθουσιασμό των φίλων του όταν το έπαιζαν, συνέχισε να το βελτιώνει. Η επιμονή του αλλά και η τύχη τελικά τον δικαίωσαν και τον έκαναν εκατομμυριούχο.
Η εταιρεία των αδερφών Πάρκερ αγόρασε την ιδέα του όταν αυτή έπεσε κατά τύχη στα χέρια της συζύγου του προέδρου της . Το κυκλοφόρησαν με το νέο του φορμάτ και τη νέα του ονομασία, Monopoly, το Νοέμβριο του 1935, με κανόνες που ισχύουν μέχρι σήμερα.
Στις αρχές του 1936 η θυμωμένη Λίζι καταφεύγει στον Τύπο, αναζητώντας το δίκιο της. Σε συνεντεύξεις της στην «Washington Post» και την «Washington Evening Star» φωτογραφίζεται κρατώντας στο ένα χέρι το ταμπλό του Παιχνιδιού του Γαιοκτήμονα και στο άλλο του Παιχνιδιού του Μονοπωλίου, ζητώντας απάντηση από την εταιρεία, την οποία καταγγέλλει για κλοπή της ιδέας της.
Anti- Monopoly
Το 1948 που έφυγε από τη ζωή κανένας δεν μνημόνευσε στον επικήδειο της το παιχνίδι που δημιούργησε. Ωστόσο, το 1973, ο Ραλφ Άνσπατς, ένας αριστερός ακαδημαϊκός, ο οποίος μπήκε σε δικαστική διαμάχη με την Parker Brothers επειδή δημιούργησε το παιχνίδι Anti-Monopoly, «σκάλισε» την ιστορία της Λίζι και αποφάσισε να πολεμήσει την εταιρεία στο επίπεδο των πνευματικών δικαιωμάτων.
Η εκδίκαση της υπόθεσης διήρκεσε δέκα χρόνια και στο τέλος ο Άνσπατς δικαιώθηκε δικαιώνοντας μετά θάνατον και την «μητέρα» του παιχνιδιού και καθιστώντας αδιαπραγμάτευτη τη συμβολή της στην επιτυχία της «Monopoly». Πάντως στο επίσημο χρονολόγιο του παιχνιδιού, που φιλοξενείται στον ιστότοπο της εταιρείας που διαθέτει τώρα τα δικαιώματα του, η ιστορία της «Monopoly» ξεκινά το 1935.
Έκτοτε πάνω από μισό δισεκατομμύριο άνθρωποι έχουν παίξει το παιχνίδι όπως αποδεικνύει και ο σχετικός τίτλος του βιβλίου Γκίνες που κατέκτησε.
Αυτό το παιχνίδι όμως, εκτός από το να εξακολουθεί να είναι πολύ επίκαιρο αφού ακουμπάει στα βασικά ένστικτα των ανθρώπων για κτήση, εξακολουθεί να απασχολεί και επιστήμονες που ασχολούνται με την κοινωνία και την οικονομία.
Η Κέιτ Ράγορθ, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Κλιματικής Αλλαγής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και συγγραφέας οικονομικών βιβλίων, σε σχετικό άρθρο της στο BBC της είχε γράψει: «Οπότε την επόμενη φορά που κάποιος σας πει να παίξετε Μονόπολη, σας δίνω μια ιδέα. Βάλτε στο παιχνίδι έναν φόρο που θα πρέπει να πληρώνει κάθε ιδιοκτήτης κάθε φορά που ζητάει ενοίκιο από συμπαίκτη του. Πόσο υψηλός θα πρέπει να είναι αυτός ο φόρος; Και πως θα πρέπει να κατανεμηθεί; Τέτοιες ερωτήσεις σίγουρα θα οδηγήσουν σε έντονη ανταλλαγή απόψεων γύρω από το ταμπλό της Μονόπολης , αλλά αυτό θα είναι ακριβώς αυτό στο οποίο ήλπιζε πάντα η Μάγκι».
Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν θα συγκινούσε ιδιαίτερα την αριστερής ιδεολογίας Μάγκι το γεγονός ότι το 1992, οι απόγονοι του Ντάροου, πούλησαν στην οικογένεια Forbes ένα από τα πρώτα χειροποίητα κομμάτια της Monopoly, με κυκλικό ταμπλό και χειρόγραφους κανόνες παιχνιδιού. Εκείνοι με τη σειρά τους, χρόνια μετά, το έβγαλαν σε δημοπρασία των Sotheby΄s με τιμή εκκίνησης τις 80.000 λίρες. Τελικά πωλήθηκε έναντι 90.360 λιρών.
