Μπορεί ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία να μονοπωλεί το ενδιαφέρον μας αλλά θα πρέπει να στέψουμε την προσοχή μας και στη γειτονική μας Λιβύη όπου το πολιτικό αδιέξοδο της χώρας με τις δύο παράλληλες κυβερνήσεις εντείνεται ανησυχητικά. Η διεξαγωγή εκλογών είναι εξαιρετικά δυσχερής να πραγματοποιηθεί εντός του 2023 και υπάρχει ο κίνδυνος να οδηγηθεί και πάλι η Λιβύη σε έναν νέο κύκλο ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ των αντιμαχομένων πλευρών. Η οποιαδήποτε αναταραχή ευνοεί την Τουρκία η οποία όπως συχνά αναφέρω χωρίς υπεκφυγές και λεκτικούς εξωραϊσμούς στη σχετική αρθρογραφία μου, «έχει πατήσει για τα καλά το πόδι της» στη Λιβύη.
Στην πρωτεύουσα της Λιβύης Τρίπολη έχουμε τη λεγόμενη Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNU) του από τη Μισράτα πάμπλουτου Αμπντέλχαμιντ Νταμπέιμπα, ο οποίος όχι μόνον είναι φιλότουρκος αλλά και για χρόνια η οικογένεια του συνεταιρίζεται στις μπίζνες με την οικογένεια Ερντογάν. Η κυβέρνηση Νταμπέιμπα θεωρείται ότι αφού απέτυχε να κάνει εκλογές έχει χάσει την οποιαδήποτε νομιμοποίηση της δόθηκε από το Λιβυκό Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου (LPFD) όταν «εκλέχθηκε» ως μεταβατικός Πρωθυπουργός. 447 χιλιόμετρα ανατολικά της Τρίπολης και στο μέσο της αποστάσεως Τρίπολης Βεγγάζης, στη Σύρτη έχει εγκατασταθεί πλέον η Κυβέρνηση Εθνικής… Σταθερότητας του Φατχί Αλί Αμπντούλ Μπασάγκα που και αυτός είναι από τη Μισράτα, μετά την αποτυχημένη προσπάθεια του να εισέλθει στην Τρίπολη και να εγκαταστήσει την Κυβέρνηση του. Η νομιμοποίηση της κυβέρνησης του Μπασάγκα προέρχεται από την εντολή που έλαβε τη 10 Φεβρουαρίου από τη Βουλή των Αντιπροσώπων.
Ποιος από τους δύο λοιπόν ως …Πρωθυπουργός θα βρει διέξοδο στο πολιτικό αδιέξοδο και θα μπορούσε να οδηγήσει τη χώρα στις πολυπόθητες εκλογές οι οποίες θεωρούνται «το κλειδί» για την εθνική συμφιλίωση, σταθερότητα και ενοποίηση της Λιβύης. Το δεδομένο όμως που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί είναι η υφιστάμενη de facto διαίρεση με τους δύο στρατούς και τις παράλληλες δικαστικές και διοικητικές δομές.
Ο Νταμπέιμπα με τις πολιτοφυλακές που τον στηρίζουν ελέγχει την Τριπολιτάνια (Δυτική Λιβύη) υποστηριζόμενος ακόμα τουλάχιστον σε ρητορικό επίπεδο από χώρες της Δύσης έχοντας στο πλευρό του και την Τουρκία. Η Άγκυρα η οποία έχει «τουρκοποιήσει» σε μεγάλο βαθμό τη Δυτική Λιβύη και τα πολιτικά πράγματα επειδή βλέπει ότι ο άνθρωπος της ο Νταμπέιμπα «δεν τραβάει» έχει ρίξει ταυτόχρονα με τη βοήθεια των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων γέφυρες στην Κυρηναϊκή, όπως και τα ΗΑΕ στην Τριπολιτάνια με τη βοήθεια της Τουρκίας και διατηρεί όπως είχε πει ο ίδιος ο Ερντογάν επικοινωνία και με τον «φίλο» Μπασάγκα. Ο Μπασάγκα στηρίζεται από τον Πρόεδρο της Βουλής Αγκίλα Σάλεχ και τον ισχυρό πολέμαρχο της Κυρηναϊκής «Στρατηγό» Χαλίφα Χάφταρ, ο οποίος με τον λεγόμενο Λιβυκό Εθνικό Στρατό (LNA) ελέγχει όλη την περιοχή ανατολικά της Σύρτης αλλά και ένα πολύ μεγάλο τμήμα της Φεζάν στα νοτιοδυτικά της χώρας.
Οι εχθροπραξίες που έγιναν στην Τρίπολη μεταξύ των πολιτοφυλακών που υποστηρίζουν τους δύο «Πρωθυπουργούς» ήταν μία απόδειξη ότι πολύ εύκολα μπορεί να αρχίσει ένας νέος κύκλος στρατιωτικών συγκρούσεων. Η απειλή του Μπασάγκα ότι αν ο Νταμπέιμπα δεν παραδώσει τελικά εξουσία, καταρρέει η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός σημαίνει ότι το ενδεχόμενο της σύγκρουσης είναι πλέον ορατό. Η ανησυχία όλων των εσωτερικών και ιδιαίτερα των εξωτερικών δρώντων είναι μεγάλη πλην της Τουρκίας η οποία ως επίδοξη περιφερειακή δύναμη παίζει πολύ καλά προς όφελος της και το χαρτί της «λιβυκής κρίσης».
Όπως προαναφέρθηκε, η Άγκυρα έχει «τουρκοποιήσει» σε μεγάλο βαθμό τη Δυτική Λιβύη, διατηρεί σημαντική επίσημη στρατιωτική παρουσία, οι πράκτορες της ΜΙΤ στην κυριολεξία… αλωνίζουν, ενώ ο γνωστός μας Φαχρεντίν Αλτούν, ο «Γκαίμπελς» του Ερντογάν, συχνά-πυκνά επισκέπτεται την Τρίπολη. Η Τουρκία εκμεταλλευόμενη τη διεθνή κρίση λόγω και του πολέμου της Ουκρανίας και φυσικά τους αμερικανικούς φόβους για επέκταση της ρωσικής επιρροής στη Λιβύη, παρεμπιπτόντως τμήματα της Wagner παραμένουν στα περίχωρα της Σύρτης, παρουσιάζεται το τελευταίο διάστημα ακόμα πιο έντονα ως ο… θεματοφύλακας της Δύσης στη Λιβύη και ως η δύναμη ανάσχεσης της .. Ρωσίας!
Βέβαια, εδώ θα αναρωτηθεί κάποιος, μα είναι τόσο αφελείς οι Αμερικανοί αλλά και κάποιες άλλες χώρες της Δύσης που ενδιαφέρονται λόγω συμφερόντων για τη Λιβύη; Το ότι έχει πλέον επαφές και με τις δύο βασικές αντιμαχόμενες πλευρές της επιτρέπει παράλληλα να παίξει και τον ρόλο ενός έντιμου διαμεσολαβητή. Τελευταία απόδειξη αυτού είναι ότι την Τετάρτη 8 Ιουνίου συμπροέδρευσε στην Τύνιδα με την απεσταλμένη του ΟΗΕ Στέφανι Ουίλιαμς, την Ιταλία, τη Γαλλία και την Αφρικανική Ένωση της Ομάδας Εργασίας Ασφαλείας με τη συμμετοχή όλων των «στρατών» της Λιβύης (5+5 Joint Military Commission (JMC)
Στην Ελλάδα που 30 μήνες μετά τον στρατηγικό σοκ που υπέστη από την υπογραφή του Τουρκολιβυκού Μνημονίου, υπάρχουν ακόμα κύκλοι που ευσεβοποθιστικά πιστεύουν ότι μία πολιτική αλλαγή θα οδηγήσει τους Λίβυους να το καταργήσουν και να επαναδιαπραγματευθούν μία οριοθέτηση ΑΟΖ/Υφαλοκρηπίδας με τη χώρα μας. Το ζήτημα για εμάς είναι ποιος από τους δύο «Πρωθυπουργούς» είναι το «λιγότερο κακό» (the lesser evil) για εμάς και πως θα μπορούσαμε να έχουμε έναν ουσιαστικούς διαύλους επικοινωνίας.
Σε άρθρο μου της 28 Μαρτίου με τίτλο «Λιβύη: H νέα πολιτική πραγματικότητα και ο κίνδυνος νέας καταιγίδας» είχε επισημανθεί ότι θα μπορούσαμε να εξετάσουμε το ενδεχόμενο στενότερης συνεργασίας με τη Ρώμη στο θέμα της Λιβύης και να δημιουργηθεί μόνιμος «σύνδεσμος» με τον ειδικό απεσταλμένο της κ. Νικόλα Ορλάντο. Η Ιταλία η οποία έχει ιδιαίτερα συμφέροντα στη Λιβύη, ασκεί σημαντική επιρροή και τη θεωρεί ως ανήκουσα στη σφαίρα επιρροής της, έχει μία ισορροπημένη προσέγγιση για μία ενοποιημένη Λιβύη και δείχνει να κατανοεί τις ελληνικές ανησυχίες οι οποίες προκύπτουν από τη «διαιώνιση» του Μνημονίου.
Προκύπτει όμως ένα σοβαρό θέμα! Η Ιταλία διοργανώνει σε συνεργασία με τον ΟΗΕ τη 22 Ιουνίου στη Ζυρίχη διεθνή διάσκεψη για τη Λιβύη με τη συμμετοχή των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Αίγυπτου, της Γερμανίας αλλά και της Τουρκίας. Η Ελλάδα όμως και πάλι αποκλείστηκε ως γειτονική χώρα, επηρεαζόμενη από την εκεί κατάσταση. Ούτε καν ως... Παρατηρητής! Δεν είναι φρόνιμο χωρίς να γνωρίζουμε αν έγιναν διαβουλεύσεις μεταξύ των δύο Υπουργείων και αν ναι που κατέληξαν για να πούμε ποιος ευθύνεται για τον εκ νέου αποκλεισμό της Ελλάδος. Το γεγονός όμως είναι ότι η Ελλάδα δυστυχώς και πάλι είναι απούσα, αν και γειτνιάζουσα με τη Λιβύη χώρα, κράτος μέλος της ΕΕ! Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να πούμε ότι υπήρξε προχθές ένα ανησυχητικό δημοσίευμα της τουρκικής Star περί κλειστής διαβουλεύσεως Ιταλίας-Τουρκίας που αν και δεν αποδεικνύεται από την έρευνα μας δεν μπορούμε να το παραβλέψουμε.
Η σταθερότητα στη Λιβύη αυτή την περίοδο είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Χωρίς σταθερότητα δεν μπορεί να εκσυγχρονιστούν οι υποδομές που αφορούν την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων των οποίων τα αποθέματα είναι τεράστια και η εκμετάλλευση τους θα συνέβαλε στην ενεργειακή αυτονομία της Ευρώπης μαζί με άλλες λύσεις όπως είναι και η υλοποίηση του αγωγού EastMed.
Η Τουρκία ενδέχεται όπως επεσήμανε και ο διπλωματικός συντάκτης Νίκος Μελέτης σε άρθρο του στο Liberal, να κλιμακώσει τις προκλήσεις της απέναντι στην Ελλάδα με την ενεργοποίηση και υλοποίηση του Τουρκολιβυκού Μνημονίου. Κρίνεται σκόπιμο μάλιστα εδώ να τονιστεί ότι ο Νταμπέιμπα χθες Πέμπτη βρέθηκε στη Σμύρνη συνοδευόμενος από τους «στρατηγούς» των πολιτοφυλακών του για να παρακολουθήσει μαζί με την τουρκική ηγεσία την άσκηση των EFES 22 η οποία περιλαμβάνει μεγάλη αποβατική ενέργεια. Άραγε εναντίον… ποίου;
Δυστυχώς, στην Ελλάδα είμαστε αναγκασμένοι να εξετάσουμε την κατάσταση στη Λιβύη με βάση το «ποιος είναι το λιγότερο κακό» για τη χώρα μας. Ας κατανοήσουμε επιτέλους στην Ελλάδα ότι όποια κυβέρνηση και αν προκύψει, αυτή δεν πρόκειται να «εξαλείψει» από πλευράς Λιβύης το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο και να έλθει σε απευθείας διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση ΑΟΖ/Υφαλοκρηπίδας μεταξύ των χωρών μας. Αυτό όμως που μπορεί να κάνει η χώρα μας είναι να καταστήσει σαφές σε φίλους και «εχθρούς» ότι δεν πρόκειται να συναινέσει σε κανένα πακέτο βοήθειας της ΕΕ προς τη Λιβύη αν συνεχίζονται οι εχθρικές πολιτικές απέναντι στην Ελλάδα και να ενεργεί για την de facto τουλάχιστον απενεργοποίηση του Μνημονίου μέχρι της τελικής νομικής διευθέτησης του ζητήματος (αν ποτέ γίνει αυτό!)
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας»
