Τη στιγμή που η Ευρώπη δείχνει να φοβάται τον οικονομικό επεκτατισμό της Κίνας, πέρα από τη Μεσόγειο η Κίνα εδραιώνει την παρουσία της, χρησιμοποιώντας τεράστια κεφάλαια ως όχημα οικονομικής, και όχι μόνο, κυριαρχίας στη Μαύρη Ήπειρο.
Πράγματι, την τελευταία 15ετία το επίπεδο εμπλοκής της Κίνας στην Αφρική σε επιχειρηματικό, πολιτικό, διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο, είναι τόσο έντονο ώστε πολλοί αναλυτές αναρωτιούνται αν βρισκόμαστε ενώπιον ενός νέο-αποικιακού φαινομένου.
Η παρουσία της Κίνας στην αφρικανική ήπειρο δεν έχει περάσει απαρατήρητη από τη Δύση, καθώς πέρα από τον επιχειρηματικό τομέα, η Κίνα αποκτά ισχυρά ερείσματα και στην πολιτική ελίτ της Αφρικής. Την στιγμή που Ευρωπαίοι και Αμερικανοί βλέπουν την Αφρική ως πηγή αστάθειας, μετανάστευσης και τρομοκρατίας η Κίνα προτίμησε να δει ευκαιρίες. Η Αφρική διαθέτει πετρέλαιο, χαλκό, κοβάλτιο και σιδηρομετάλλευμα. Είναι επίσης μια ήπειρος με ελάχιστες υποδομές και άρα μεγάλες δυνατότητες ανοικοδόμησης. Περισσότερο απ' όλα, όμως, είναι μια περιοχή που λόγω του αποικιοκρατικού παρελθόντος παραμένει επιφυλακτική απέναντι στη Δύση.
Μόνο το 2015, η Κίνα υπέγραψε συμβόλαια άνω των 60 δισ. ευρώ για κατασκευή έργων σε ολόκληρη την Αφρική, πολλά από τα οποία χρηματοδοτούνται από κινεζικές τράπεζες. Από το 2000, οι κινεζικές επιχειρήσεις έχουν κατασκευάσει στάδια, αυτοκινητόδρομους, αεροδρόμια, σχολεία, νοσοκομεία, και ειδικά στην Αγκόλα μια ολόκληρη πόλη που ακόμα παραμένει ακατοίκητη πάντως. Η Κίνα έχει διοχετεύσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια στην Αφρική και σε αντάλλαγμα έχει «απομυζήσει» βασικές πρώτες ύλες αξίας επίσης εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Οι κινεζοαφρικανικές σχέσεις ξεκίνησαν να σφυρηλατούνται στα τέλη της δεκαετίας του 1960, όταν ο Mao Che Tung και το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα είχαν συνάψει συμφωνία με τον ήρωα απελευθέρωσης της Τανζανίας, Julius Nyerere, για την κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής από το λιμάνι του Dar es Salaam στο πεδίο χαλκού του Kapiri Mposhi στη Ζάμπια. Για τη Ζάμπια και την Τανζανία η σιδηροδρομική γραμμή ήταν υπαρξιακό ζήτημα αφού εξασφάλιζε τον απαραίτητο διάδρομο προς τη θάλασσα για το κύριο εξαγωγικό προϊόν της εποχής, τον χαλκό.
Για την Κίνα το διακύβευμα τότε δεν ήταν οικονομικό, αλλά πολιτικό. Καθώς η χώρα ήταν διπλωματικά απομονωμένη τόσο από την ΕΣΣΔ όσο και από τις ΗΠΑ – το άνοιγμα του Richrard Nixon στην Κίνα υλοποιήθηκε το 1972 – ο Mao αναζητούσε αρκετές ψήφους στον ΟΗΕ προκειμένου η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας να καταστεί και πάλι μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ήταν η αρχή μιας μακρόχρονης σχέσης μεταξύ της Κίνας και των αφρικανικών χαρτών, στο πλαίσιο της αμοιβαίας εξυπηρέτησης συμφερόντων, όπως διακήρυττε το Πεκίνο. Έτσι, σήμερα η Κίνα έχει 52 διπλωματικές αποστολές σε αφρικανικές πρωτεύουσες εναντίον των 49 της Ουάσινγκτον.
Από την πολιτική, στα ορυκτά…
Από το 2010 έως το 2013 όταν οι τιμές των ορυκτών αυξήθηκαν σημαντικά, η Κίνα κεφαλαιοποίησε οικονομικά την πολιτική της παρουσία στην Αφρική. Πετρέλαιο, χρυσός, μαγγανίτης και πλατίνα από την Αφρική υποστήριξαν τη βιομηχανική έκρηξη της κινεζικής οικονομίας ενώ παράλληλα οι αφρικανικές χώρες αύξησαν σημαντικά τα έσοδα τους από την εξαγωγή πρώτων υλών. Παράλληλα, κινεζικές κρατικές επιχειρήσεις εισήλθαν στην αφρικανική αγορά, μαζί με αφθονία κινεζικών προϊόντων και μισό εκατομμύριο Κινέζους μετανάστες με υψηλή εργασιακή εξειδίκευση
Οι αριθμοί είναι ενδεικτικοί: Το 2000, οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ Κίνας - Αφρικής ήταν μόλις 10 δισ. δολάρια. Μέχρι το 2014, το συγκεκριμένο ποσό είχε εκτιναχθεί στα 220 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με τη μελέτη China Africa Research Initiative του πανεπιστημίου Johns Hopkins στην Ουάσιγκτον και από το 2009 η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Αφρικής. Κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου, οι άμεσες επενδύσεις της Κίνας αυξήθηκαν από μόλις 2% των αντίστοιχων αμερικανικών στο 55%, ενώ κάθε χρόνο πραγματοποιούνται νέες επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων. Επίσης, η Κίνα συμβάλλει περίπου στο ένα έκτο του συνόλου των δανείων προς την Αφρική, σύμφωνα με μελέτη του Κέντρου John L Thornton China του Brookings Institution.
… στην παιδεία και την άμυνα
Οι δεσμοί Κίνας-Αφρικής έχουν πολλαπλασιαστεί και σε άλλους τομείς. Από τα πέντε μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, η Κίνα έχει τις περισσότερες ειρηνευτικές δυνάμεις στην Αφρική, με την ανάπτυξη περισσότερων από 2.000 στρατιωτών στο Κονγκό, τη Λιβερία, το Μάλι, το Σουδάν και το Νότιο Σουδάν. Επιπλέον, πριν λίγες εβδομάδες απέπλευσαν από την Κίνα με προορισμό το Τζιμπουτί στο λεγόμενο “Κέρας της Αφρικής” πλοία με στρατιωτικό προσωπικό, για τη δημιουργία της πρώτης στρατιωτικής βάσης του Πεκίνου στο εξωτερικό.
Παράλληλα οι Κινέζοι προσπαθούν να κερδίσουν τις «ψυχές» των νέων Αφρικανών, ώστε η γενιά που θα αναλάβει τα ηνία της Μαύρης Ηπείρου σε λίγα χρόνια να είναι ευθυγραμμισμένη με τις επιλογές του Πεκίνου. Για παράδειγμα, η Huawei, η οποία κερδίζει το 15% των παγκόσμιων εσόδων της στην Αφρική, εκπαιδεύει 12.000 φοιτητές τηλεπικοινωνιών ετησίως σε κέντρα στην Αγκόλα, το Κονγκό, την Αίγυπτο, την Κένυα, το Μαρόκο, τη Νιγηρία και τη Νότια Αφρική. Ταυτόχρονα, περίπου 60.000 Αφρικανοί φοιτητές σπουδάζουν στην Κίνα μέσω υποτροφιών του προγράμματος Confucius, με τον αριθμό αυτό να ξεπερνά τους 100.000 μέσα στα επόμενα τρία χρόνια.
Αποτέλεσμα; Η έρευνα του 2016 «Afrobarometer» η οποία διεξήχθη 36 αφρικανικές χώρες έδειξε ότι το 63% των Αφρικανών έχουν «θετική» ή «πολύ θετική» γνώμη για την επιρροή της Κίνας, ενώ το 24% των ερωτηθέντων απάντησε ότι το κινεζικό μοντέλο ανάπτυξης είναι το καλύτερο, πίσω μόνο από το μοντέλο των ΗΠΑ το οποίο προτιμά το 30% των Αφρικανών που έλαβε μέρος στην έρευνα.
Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν οι περισσότεροι αναλυτές είναι ότι αν μέσα στα επόμενα 10 χρόνια η Κίνα συνεχίσει να εμφανίζεται περισσότερο ως εταίρος παρά ως νέα αποικιακή δύναμη, θα αποτελεί τον αδιαμφησβήτητο «κυρίαρχο» της αφρικανικής ηπείρου.
Πηγές: Bloomebrg, The Guardian, Fortune
Επιμέλεια: Γιάννης Παλιούρης
