Θα ήταν αφελές να πιστεύει κανείς ότι η πολιτική κατάσταση στην Τουρκία θα ηρεμήσει βραχυπρόθεσμα. Αντιθέτως, κάθε μέρα που πλησιάζει η ημερομηνία των προεδρικών και βουλευτικών εκλογών, πρέπει να αναμένουμε νέες εντάσεις. Εδώ και μήνες γινόμαστε μάρτυρες μιας ριζοσπαστικοποίησης της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.
Απέναντι στην Ελλάδα, η εχθρική ρητορική εξ Ανατολών έχει φτάσει σε νέα ύψη τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. Όχι, μόνο στην Ελλάδα υπάρχει ανησυχία ότι ο πόλεμος των λέξεων θα μπορούσε να μετεξελιχθεί σε πόλεμο των όπλων.
Το γεωγραφικό περιβάλλον στην ανατολική Μεσόγειο μοιάζει με ναρκοπέδιο. Δεν είναι σαφές αν, πότε και πού θα εκραγεί. Πολλά εξαρτώνται από τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν. Μεταξύ των αναλυτών που σχολιάζουν την πολιτική της Τουρκίας, δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς το πού θα οδηγήσουν τελικά οι τρέχουσες κρίσεις.
Μόνο σε ένα σημείο φαίνεται να συμφωνούν όλοι: Οι κινήσεις του Ερντογάν καθορίζονται από τον στόχο της νίκης στις επερχόμενες εκλογές - με οποιοδήποτε κόστος. Εδώ η εξωτερική πολιτική παίζει καθοριστικό ρόλο. Ο Ερντογάν έχει αποδείξει στο παρελθόν ότι ξέρει να εργαλειοποιεί την εξωτερική πολιτική για εσωτερικούς πολιτικούς σκοπούς. Πιθανοί στόχοι στα σενάρια των αναλυτών είναι η Κύπρος, η ανατολική Μεσόγειος και το Αιγαίο και τέλος η Συρία.
«Δεν βλέπω ένδειξη για στρατιωτική επιχείρηση της Άγκυρας στο Αιγαίο», λέει δυτικός διπλωμάτης που έχει μελετήσει από κοντά την τουρκική πολιτική όσο λίγοι άλλοι. Ένα πιο πιθανό σενάριο, λέει, είναι η προσάρτηση της βόρειας Κύπρου, καθώς πρόκειται τελικά για μια «διοικητική πράξη» χωρίς ιδιαίτερο κίνδυνο στρατιωτικής κλιμάκωσης. Σε όλα τα διπλωματικά μέτωπα, η Άγκυρα αγωνίζεται για την πολιτική αναγνώριση της Βόρειας Κύπρου. Δεδομένου ότι οι προσπάθειες αυτές δεν έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα, η προσάρτηση, κατά τον ειδικό, θα ήταν μια πιθανή εναλλακτική λύση.
Το σενάριο μιας μεγάλης κλίμακας εισβολής στη βόρεια Συρία απέκτησε νέα τροφή μετά την τρομοκρατική επίθεση στην Κωνσταντινούπολη πριν από μια εβδομάδα. Το ερώτημα που τίθεται τώρα είναι : Οι αεροπορικές επιδρομές σε στόχους στη βόρεια Συρία και το Ιράκ που ξεκίνησαν το βράδυ της Κυριακής αποτελούν μια μεμονωμένη ενέργεια αντιποίνων, μια μεμονωμένη πράξη;
Ή μήπως είμαστε μάρτυρες της έναρξης μιας ευρείας επέμβασης του τουρκικού στρατού, όπως προανήγγειλε ο Ερντογάν και συνεπώς μιας επικίνδυνης κλιμάκωσης με πιθανές διεθνείς επιπτώσεις; Η Άγκυρα παρουσιάζει τις αεροπορικές επιδρομές ως αντίποινα για την επίθεση στην Κωνσταντινούπολη. Για την τουρκική κυβέρνηση έγινε πολύ γρήγορα σαφές ότι η κουρδική οργάνωση PKK ήταν υπεύθυνη για την αιματηρή επίθεση. Η εντολή για την επίθεση εστάλη από το Κομπάνι, σύμφωνα με την επίσημη τουρκική θέση.
Το Κομπάνι, το οποίο ήταν τώρα το επίκεντρο των αεροπορικών επιδρομών, ανήκει στην αυτόνομη κουρδική περιοχή. Αυτή αποτελούσε πάντα μια εχθρική οντότητα για την Άγκυρα.
Για την Άγκυρα, η Δύση, και ιδιαίτερα οι ΗΠΑ, είναι εν μέρει υπεύθυνες για την επίθεση, επειδή υποστηρίζουν τους Κούρδους μαχητές στη βόρεια Συρία - και επομένως έμμεσα το PKK. Κεντρικός στόχος της τουρκικής πολιτικής είναι να εγκαταλείψει η Δύση την υποστήριξή της προς τους Κούρδους. Αυτό φαίνεται αυτές τις ημέρες, καθώς η Άγκυρα φέρνει το κουρδικό στο προσκήνιο στο ζήτημα της τουρκικής έγκρισης για την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ.
Στην Άγκυρα, η υποστήριξη της Ουάσινγκτον προς την αυτόνομη κουρδική περιοχή θεωρείται πολιτική προδοσία που πρέπει να τερματιστεί. Δεν αναμένεται οι Αμερικανοί να δείξουν ανταπόκριση απέναντι στους Τούρκους στο θέμα αυτό. Η Ουάσινγκτον θεωρεί τις μονάδες του κουρδικού YPG ως αντίβαρο στους μαχητές που υποστηρίζονται από το Ιράν. Επιπλέον, οι Κούρδοι φρουρούν ένα τεράστιο στρατόπεδο φυλακών όπου κρατείται μεγάλος αριθμός μαχητών του Ισλαμικού Κράτους και οι οικογένειές τους.
Με φόντο την τρομοκρατική επίθεση στην Κωνσταντινούπολη, πολλοί στην Τουρκία θυμούνται το 2015 και τις εκλογές που έγιναν τότε. Εκείνη την εποχή, το ΑΚΡ έχασε την πλειοψηφία του στο κοινοβούλιο και ταυτόχρονα το φιλοκουρδικό HDP κατάφερε να αυξήσει σημαντικά τις ψήφους του στο 13%.
Στη συνέχεια, ο Ερντογάν διέκοψε τις διαπραγματεύσεις με το PKK και τερμάτισε την ειρηνευτική διαδικασία. Η απάντηση του PKK δεν άργησε να έρθει με σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων. Σε μια ατμόσφαιρα φόβου, τον Νοέμβριο του 2015 διεξήχθησαν πρόωρες εκλογές, στις οποίες το ΑΚΡ επανέκτησε την απόλυτη πλειοψηφία του.
«Ο φόβος έχει επιστρέψει» είναι ο τίτλος εκτενούς ρεπορτάζ γερμανικής εφημερίδας σχετικά με τις τρέχουσες εξελίξεις στην Τουρκία. Οι Γερμανοί αναλυτές πιστεύουν ότι ο Ερντογάν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την τρομοκρατική επίθεση ως πρόσχημα για να επέμβει στρατιωτικά ακόμα μία φορά στη βόρεια Συρία.
Η δημιουργία μιας «ζώνης ασφαλείας» πλάτους 30 χιλιομέτρων στη συριακή πλευρά των συνόρων αποτελεί διαχρονικό στόχο της τουρκικής πολιτικής για τη Συρία. Η ζώνη αυτή θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί για την εγκατάσταση μεγάλου αριθμού Σύρων προσφύγων στην Τουρκία. Το πρόβλημα είναι ότι οι Σύροι πρόσφυγες στην Τουρκία δεν θέλουν να μεταφερθούν σε αυτές τις περιοχές.
Σημασία έχει επίσης η στάση των ΗΠΑ και της Ρωσίας, χωρίς το πράσινο φως των οποίων ο Ερντογάν δεν φαίνεται πρόθυμος να εξαπολύσει τα στρατεύματά του. Η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει καταστήσει σαφές στον Ερντογάν ότι αντιτίθεται σε μια νέα εισβολή. Η Ρωσία έχει επίσης επιβεβαιώσει, τουλάχιστον σε επίσημες ανακοινώσεις, ότι παραμένει προσηλωμένη στην εδαφική ακεραιότητα της Συρίας του συμμάχου της Άσαντ.
Αλλά οι δοκιμασίες του πολέμου αναγκάζουν τον Πούτιν να κάνει πολιτικούς ελιγμούς. Στη σκακιέρα της ρωσικής στρατηγικής, η έγκριση μιας τουρκικής εισβολής στη Συρία είναι μια ενδιαφέρουσα επιλογή. «Ο Πούτιν χρησιμοποιεί τη Συρία για να αυξήσει την επιρροή του στον Ερντογάν», λέει ο δυτικός διπλωμάτης που αναφέραμε στην αρχή. Το τίμημα για τη συγκατάθεση της Μόσχας θα ήταν υψηλό - και θα ισοδυναμούσε με το να συνεργαστεί η Τουρκία ακόμη περισσότερο με τη Ρωσία. Αυτό θα είχε ως συνέπεια την περαιτέρω αποδυνάμωση των ήδη εύθραυστων σχέσεων της Άγκυρας με τη Δύση.
Η αποδυνάμωση του ΝΑΤΟ είναι ο απώτερος στόχος της ρωσικής πολιτικής στην Ανατολική Μεσόγειο. Μια τουρκική εισβολή στη Συρία θα προωθούσε αυτόν τον ρωσικό στόχο. Θα εχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η επίσημη αντίδραση της Μόσχας στις τουρκικές αεροπορικές επιδρομές κατά των Κούρδων.
Ο Δρ Ρόναλντ Μαϊνάρντους είναι πολιτικός αναλυτής και σχολιαστής και Κύριος Ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.
