Σε στιγμή κατά την οποία ο Εμανουέλ Μακρόν είναι βαθιά απομονωμένος όχι μόνο εντός Γαλλίας, αλλά και εκτός μετά τις δηλώσεις περί υποτελών και ακολούθων με φόντο την ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία, έρχεται η «ώρα της αλήθειας» για την αμφιλεγόμενη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση-«σήμα κατατεθέν» της δεύτερης, και τελευταίας, προεδρικής θητείας του.
Το Συνταγματικό Συμβούλιο της Γαλλίας, αποτελούμενο από εννέα μέλη και με τον Σοσιαλιστή πρώην πρωθυπουργό Λοράν Φαμπιούς στην κεφαλή του, αναμένεται να εκδώσει σήμερα, Παρασκευή 14 Απριλίου, την ετυμηγορία του επί της συνταγματικότητας της μεταρρύθμισης που «ανεβάζει» το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 έτη.
Για πρώτη φορά στα χρονικά ετυμηγορία του Συμβουλίου των «Σοφών» αναμένεται με τόσο μεγάλη ανυπομονησία σε μία Γαλλία που έχει βυθιστεί από τον Ιανουάριο σε πολιτική και κοινωνική κρίση, και η οποία κλιμακώθηκε τον περασμένο μήνα αφότου η κυβέρνηση της Ελιζαμπέτ Μπορν κατέφυγε στην αποκαλούμενη «πυρηνική επιλογή» της ενεργοποίησης του Άρθρου 49.3 προκειμένου να παρακάμψει την «εχθρική» Εθνοσυνέλευση για την επικύρωση του επίμαχου νομοσχεδίου.
Πολίτες, συνδικάτα και κυβέρνηση τελούν υπ’ ατμόν εν όψει της ανακοίνωσης της απόφασης, με τις εκτιμήσεις νομικών και πολιτικών αναλυτών, που επικαλούνται τα γαλλικά ειδησεογραφικά μέσα, να συντείνουν ότι το Συμβούλιο δεν πρόκειται να απορρίψει τη μεταρρύθμιση, αλλά πιθανότατα θα ζητήσει την τροποποίηση ορισμένων διατάξεων. Και παρά το γεγονός ότι όλα τα φώτα στρέφονται στην επικείμενη απόφαση, τίποτα δεν δείχνει ότι μετά την έκδοσή της η «φωτιά» θα σβήσει.
Εφόσον το Συμβούλιο ανάψει το «πράσινο φως», απομένει μόνο η υπογραφή του Εμανουέλ Μακρόν προκειμένου να καταστεί η μεταρρύθμιση νόμος του κράτους -με εξαίρεση διατάξεις που τυχόν αποσυρθούν. Ο Γάλλος πρόεδρος έχει ξεκαθαρίσει πως επιθυμεί να έχει εφαρμοστεί η μεταρρύθμιση έως τα τέλη του έτους, και ορισμένοι πολιτικοί παρατηρητές θεωρούν ότι ίσως επιχειρήσει να κατευνάσει τα πνεύματα με έναν κυβερνητικό ανασχηματισμό τις επόμενες εβδομάδες ή μήνες.
Ωστόσο, οι συνδικαλιστικές ενώσεις και η Αριστερά δεν έχουν καμία πρόθεση υπαναχώρησης. «Εάν καταρριφθούν ορισμένα σκέλη του νομοσχεδίου, αλλά παραμείνει η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης στα 64 έτη, αυτό σε καμία περίπτωση δεν θα είναι απάντηση» δηλώνει ο Λοράν Μπερζέρ, επικεφαλής του μεγαλύτερου και πλέον μετριοπαθούς συνδικάτου CFDT. Διαδηλωτές κατέκλυσαν και την Πέμπτη τους δρόμους της Γαλλίας, και εκεί προειδοποιούν ότι θα παραμείνουν εάν η μεταρρύθμιση εγκριθεί.
Αναμένοντας τους «Σοφούς»
Το Συνταγματικό Συμβούλιο δεν αποτελεί πολιτικοποιημένο όργανο στα πρότυπα του Ανώτατου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών και επικεντρώνεται στα πιο τεχνικά ζητήματα συνταγματικής ερμηνείας. Είναι επιφορτισμένο με το έργο της διασφάλισης ότι η νομοθεσία δεν αντίκειται στο Σύνταγμα της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας που θεμελιώθηκε επί Σαρλ Ντε Γκολ το 1958. Η παρούσα σύνθεσή του είναι τρεις γυναίκες και έξι άνδρες ηλικίας 64 έως 77 ετών, στην πλειονότητά τους κεντρώοι και συντηρητικοί.
Παρόλο που πρόκειται για νομικό και όχι πολιτικό όργανο, το Συμβούλιο λαμβάνει υπόψη το πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο. Και δεδομένης της κοινωνικής ανάφλεξης, με μαζικές απεργίες και διαδηλώσεις σχεδόν σε εβδομαδιαία βάση από τον Ιανουάριο, ο Μπρούνο Κοτρέ, πολιτικός επιστήμονας στο κέντρο πολιτικής έρευνας του Πανεπιστημίου Sciences-Po στο Παρίσι θεωρεί ότι «είναι απίθανο να μείνει άθικτη κάθε πτυχή της νομοθεσίας».
Εξίσου απίθανο φαίνεται, όμως, και να απορριφθεί πλήρως. Από το 1959 τα μέλη του Συμβουλίου έχουν ακυρώσει μόνο 17 νόμους και αυτοί αφορούσαν σε δευτερεύοντα ζητήματα. «Η πλήρης απόρριψη του νόμου θα ισοδυναμούσε με το να λέει [σ.σ. το Συμβούλιο] στην κυβέρνηση ότι ενήργησε εκτός νόμου καθ' όλη τη διάρκεια της νομοθετικής διαδικασίας», σημειώνει μιλώντας στο δίκτυο France 24 ο Μπρούνο Κοτρέ.
Ο λέκτορας Δημοσίου Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Ναντέρ Τιμπό Μουλιέ λέει την ίδια στιγμή στο FranceInfo πως έχουν καλλιεργηθεί υπερβολικά πολλές προσδοκίες από το Συνταγματικό Συμβούλιο, και θεωρεί ότι καμία από τις πιθανές αποφάσεις δεν πρόκειται να σηματοδοτήσει την επιστροφή στην κανονικότητα. «Είτε η κυβέρνηση θα αποδυναμωθεί εάν απορριφθεί ολόκληρο το νομοσχέδιο, είτε θα συνεχιστεί η κοινωνική κρίση εάν γίνει αποδεκτό το σχέδιο της αύξησης της ηλικίας συνταξιοδότησης» αναφέρει.
Στο καθαρά νομικό σκέλος του ζητήματος, το Συνταγματικό Συμβούλιο δεν έχει παραδοσιακά ευνοϊκή στάση έναντι διατάξεων που προστίθενται σε νομοσχέδια και οι οποίες έχουν αδύνατη ή στην πραγματικότητα καθόλου σχέση με τον πυρήνα της νομοθεσίας, κρίνοντάς τες αντισυνταγματικές.
Ενώ η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος είναι τεχνικά δημοσιονομικό μέτρο -συμπληρωματικό μέτρο στο νομοσχέδιο για την ετήσια χρηματοδότηση του τομέα κοινωνικής ασφάλισης- η κυβέρνηση Μακρόν επέλεξε αυτό τον τρόπο εισαγωγής του νομοσχεδίου επειδή τα δημοσιονομικά μέτρα δεν υπόκεινται στον συνταγματικό κανόνα που περιορίζει την εκτελεστική εξουσία να χρησιμοποιεί το επίμαχο άρθρο 49.3 προς παράκαμψη της Εθνοσυνέλευσης.
Κατ’ επέκταση, θεωρητικά τουλάχιστον κάθε σκέλος του νομοσχεδίου που δεν συνιστά αμιγώς οικονομικό μέτρο θα μπορούσε να απορριφθεί. Υπό αυτό το πρίσμα, η επίμαχη αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 έτη δεν αντιβαίνει κατά τους ειδικούς στην οικονομική φύση του νομοσχεδίου.
Ως προς το έτερο σημαντικό ζήτημα στο οποίο καλείται να «απαντήσει» το Συνταγματικό Συμβούλιο, αυτό της διεξαγωγής δημοψηφίσματος επί της πρότασης της Αριστεράς να μην υπερβεί η ηλικία συνταξιοδότησης τα 62 έτη, εάν υπάρξει θετική γνωμοδότηση θα πρέπει να ακολουθήσει μία εκστρατεία εννέα μηνών προκειμένου να συλλεχθούν υπογραφές από το ένα δέκατο του εκλογικού σώματος -σχεδόν πέντε εκατομμύρια ψηφοφόροι- ώστε να καταστεί δυνατή η προκήρυξή του. Σε κάθε περίπτωση, μία θετική απόφαση του Συμβουλίου για το δημοψήφισμα δεν συνεπάγεται αναστολή της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης Μακρόν.
