Στην Ρωσία, τυπικά, η Εκκλησία έχει διαχωριστεί από το κράτος, εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα. Παρόλα αυτά, αν υπάρχει ένας θεσμός με τις δομές του, πέραν εκείνων των μυστικών υπηρεσιών και του στρατού, που έχει ταυτιστεί με το κράτος και, κυρίως, με την εξουσία, δεν είναι άλλος από την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, το γνωστό Πατριαρχείο της Μόσχας, με επικεφαλής τον Κύριλλο Γκουντιάγιεφ, γνωστό και ως Κύριλλο της Μόσχας.
Ο Κύριλλος, όχι μόνο τάχθηκε αναφανδόν υπέρ του άδικου και ιμπεραλιστικού πολέμου, τασσόμενος με την ρωσική, τσαρικής προέλευση, αφήγηση της ιστορίας και της ψευδεπίγραφης θεωρίας περί «αδελφών λαών», μα κύρηξε και «ιερό πόλεμο», πράγμα πρωτοφανές στην νεότερη ιστορία της οικουμενικής χριστιανοσύνης.
Από την άλλη πλευρά, η χριστιανισμός, στην εθνοφυλετική, ρωσική, ερμηνεία του, είναι ένα από τα βασικά ιδεολογικά εργαλεία της θεωρίας του «Ρωσικού κόσμου», η οποία σήμερα είναι η επίσημη, κρατική ιδεολογία της Ρωσίας.
Η παρά φύση και ενάντια στους κανόνες της Οικουμενικών συνόδων, συμμαχία της κοσμικής με την πνευματική εξουσία στην Ρωσία, μπορεί να μην είναι κάτι καινούργιο, είναι ωστόσο για την εποχή μας, μια τερατογέννηση με ολέθρια αποτελέσματα.
Τα γεγονότα
Αεροσκάφη της Ρωσικής Φρουράς, του σώματος καταστολής του πουτινικού καθεστώτος, με την εικόνα του Αγίου Σεραφείμ του Σαρόφ, πετούν πάνω από τη γραμμή του μετώπου στην ανατολική και νότια Ουκρανία, για να προστατεύσει ο άγιος του Ρώσους στρατιώτες και να αντέξουν την αντεπίθεση των Ουκρανών. Στις 17 και 18 Μαΐου, η εικόνα του Αγίου Σεραφείμ του Σαρόφ, πέταξε πάνω από τα «εδάφη της Ρωσίας, τα οποία βρίσκονται στη δυνητική ζώνη δράσης των εχθρικών drone» μέσα σε ένα αεροσκάφος της Ρωσικής Φρουράς, συνοδευόμενη από τον ιερέα Ρομάν Μπογκντάνοφ. Με αυτή την εικόνα το 1904, ο αυτοκράτορας Νικόλαος Β’ ευλογούσε τα στρατεύματα που έφυγαν για τον Ρωσο-ιαπωνικό πόλεμο, στον οποίο ένα χρόνο αργότερα, η Ρωσία ηττήθηκε.
Το μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης, παραχώρησε την ασημένια λειψανοθήκη με τα λείψανα του Αλεξάντρ Νιέφσκι στην Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Λίγες ημέρες νωρίτερα, ο διευθυντής του Ερμιτάζ, Μιχαήλ Πιοτρόφσκι, ανακοίνωσε την παραχώρηση της λειψανοθήκης, σημειώνοντας πως «σήμερα, η λατρευτική σημασία του μνημείου, είναι πιο σημαντική από την αξία του ως έργου τέχνης». Βέβαια, τα λείψανα του αγιοποιημένου ηγεμόνα, βρίσκονται στην Λαύρα του Αλεξάντρ Νιέφσκι και τίποτα δεν έμποδιζε τους πιστούς να τα προσκηνύσουν. Η ασημένια λειψανοθήκη, βάρους 1,5 τόνου, η οποία κατασκευάστηκε την εποχή της αυτοκράτειρας Ελιζαβέτας Πετρόβνα (1709 - 1762) φυλασσόταν στο Ερμιτζάζ. Κατά τον διευθυντή του, όμως, «η ένωση των λειψάνων με την λειψανοθήκη στην Λαύρα, αποκτά ιδιαίτερο νόημα στις ημέρες μας».
Ο πρόεδρος Πούτιν παραχώρησε στην Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία την εικόνα «Αγία Τριάδα» του Αντρέι Ρουμπλιόφ, για δωρεάν χρήση. Είχε προηγηθεί η παράκληση του πατριάρχη, να παραχωρηθεί η εικόνα για δύο εβδομάδες, πριν και μετά τη γιορτή της Αγίας Τριάδας, αλλά ο Ρώσος πρόεδρος, με μεγαλοθυμία και γενναιωδορία την παραχώρησε για πάντα ώστε οι πιστοί να προσεύχονται «αυτή τη δύσκολη εποχή», όπως χαρακτηρίζει η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία τον πόλεμο.
Στα μέσα Απριλίου 2023, η ρωσική ηγεσία μετέφερε στα κατεχόμενα εδάφη του Ουκρανίας, δύο αντίγραφα της εικόνας του Αχειροποίητου Σωτήρα, το πρωτότυπο της οποίας βρίσκεται στον Κεντρικό Ναό των Ενόπλων Δυνάμεων. Το ένα αντίγραφο τοποθετήθηκε στο επιτελείο του σχημαστισμού «Δνείπερος» στην περιοχή της Χερσόνας και το δεύτερο, στο επιτελείο του σχηματισμού «Ανατολή» στην περιφέρεια του Λουγκάνσκ.
Η ρωσική Εκκλησία και η Ζ-ορθοδοξία
Από την πρώτη ημέρα του πολέμου και μέχρι σήμερα, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία επέδειξε όχι μόνο την απόλυτη αφοσίωση και την ιδεολογική - «πνευματική» της στήριξη σε αυτό που η προπαγάνδα αποκαλεί «ειδική στρατιωτική επιχείρηση», αλλά συμμετείχε ενεργά σε αυτή. Στους ναούς, με πρωτοβουλία των ιερέων συγκεντρώνουν «ανθρωπιστική βοήθεια», οι ενορίτισσες πλέκουν δίχτυα παραλλαγής και καμουφλάζ, κατασκευάζουν κεριά για τα χαρακώματα, ενώ ιερείς ξεπροβόδιζαν και ευλογούσαν τους επίστρατους σε όλα τα στρατολογικά γραφεία της Ρωσίας, μοιράζοντας εικόνες και ραντίζοντας τους με αγιασμό.
Ταυτόχρονα, η Ρωσική Εκκλησία δημιούργησε μία ιδιαίτερη subculture, την Z-ορθοδοξία με τη βοήθεια ειδικών τηλεοπτικών εκπομπών τόσο στα κρατικά ελεγχομενα ΜΜΕ, όσο και στο Youtube και στο Telegram, διοργανώνει λιτανείες, όπου αντί για ψαλμούς, τραγουδούν το γνωστό «Κατιούσα», φέρουν λάβαρα με την μορφή του Αχειροποίητου Σωτήρα, τα οποία μαζί με την «ανθρωπιστική βοήθεια», στέλνουν στις κατεχόμενες περιοχές. Ιδιαίτερη δράση αναπτύσσουν εντεταλμένοι ιερείς, οι οποίοι πηγαίνουν στο μέτωπο του πολέμου για «ιδεολογική δουλειά», ενώ δεν είναι λίγοι εκείνοι που τερματίζουν τη γήινη διαδρομή τους στο μέτωπο. Απεναντίας, όσοι ιερείς τόλμησαν να ταχθούν κατά του πολέμου, ακόμη και εκείνοι που αντικατέστηαν την λέξη «νίκη» με την λέξη «ειρήνη» στις προσευχές του, αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερη σκληρότητα, η οποία φτάνει μέχρι τη δημόσια διαπόμπευση και τον αποτειχισμό ή την καθαίρεση.
Οι δεισιδαιμονίες και η μαγεία του Πούτιν και του περιβάλλοντός του
Κυκλοφορούν πολλές φήμες για την ιδιαιτερότητα της θρησκευτικότητας του Πούτιν και του περιβάλλοντός του.
Μία από αυτές είναι η εμμονή του στις επισκέψεις σαμάνων μαζί με τον υπουργό Άμυνας, Σεργκεί Σοϊγκού, και τα μπάνια με διάφορα βότανα και ξόρκια. Δημοσιογράφοι, διαπιστευμένοι στο Κρεμλίνο επί χρόνια, ισχυρίζονται πως απαγορευόταν να διασχίσουν κάθετα τη διαδρομή απ’ όπου πέρασε ο πρόεδρος ή να βρεθούν έστω και άθελα τους στη σκιά του. Είναι γνωστή επίσης, η τάση ενός εκ των αντιπροέδρων της ρωσικής κυβέρνησης, να διοργανώνει συσκέψεις με τους επιτελείς του, βάσει συμβουλών του αστρολόγου του.
Έχοντας υπόψη τα στεγανά της πληροφόρησης για το εσωτερικό του Κρεμλίνου και της μακραίωνης παράδοσης ψιθύρων στην ρωσική ιστορία, το πλήθος των φημών που κυκλοφορούν για την ενασχόληση με τον εσωτερισμό και την μεταφυσική των ρωσικών ελίτ, δεν μπορούμε παρά να τις έχουμε κατά νου.
Κάπου εδώ, μπαίνουν στην εξίσωση και τα διάφορα κειμήλια και μνημεία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του θηριωδών διαστάσεων Κεντρικού Ναού των Ενόπλων Δυνάμεων, τα θυρανύξια του οποίου έγιναν μεσούσης της πανδημίας. Στην επίσημη περιγραφή του αναφέρεται πως ο σχεδιασμός και η υλοποίησή του, έγινε με βάση συγκεκριμένες, μυστικές σκέψεις. Για παράδειγμα: η διάμετρος του κεντρικού τρούλου είναι 22,43 μέτρα, γιατί «ο Χίτλερ υπέγραψε τη διαταγή για την άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας στις 22 και 43 λεπτά». Το ύψος του ναού είναι 96 μέτρα, γιατί το 960 μ.Χ. πιστεύεται πως γεννήθηκε ο ισαπόστολος ηγεμόνας Βλαδίμηρος. Στο εικονοστάσι του έχει 48 εικόνες, όσοι και οι μήνες του Β’ Παγκοσμίου πολέμου κ.λπ.
Η «βασιλεία» του Πούτιν, συνδέεται με μία μακροπρόθεσμα σχεδιασμένη εκστρατεία αξιοποίησης διαφόρων κειμηλίων της Ορθοδοξίας και προπαγανδιστικούς λόγους και, κυρίως, για την εδραίωση της επίσημης, κρατικής ιδεολογίας του «Ρωσικού κόσμου». Ενδεικτικά αναφέρουμε την μεταφορά του Αγίου Φωτός από τα Ιεροσόλυμα στην Μόσχα που ξεκίνησε το 2003 από τον ολιγάρχη Γιακούνιν, γνωστό στη χώρα μας από τα συνέδρια που διοργάνωνε στην Ρόδο και τα δύο ιδρύματά του, με έντονη δραστηριότητα σε ορισμένες μητροπόλεις μας. Ο ίδιος ήταν που χρηματοδότησε τη μεταφορά της Ζώνης της Παναγίας στην Ρωσία, την οποία υποδέχτηκε προσωπικά ο Πούτιν στο αεροδρόμιο, ενώ όταν μεταφέρθηκαν στην Ρωσία τα λείψανα του Αγίου Νικολάου, ο Ρώσος πρόεδρος τα τίμησε αυτοπροσώπως μεταβαίνοντας στον επιβλητικό ναό του Σωτήρα.
Τον χειμώνα του 2014, ο Ρώσος ολιγάρχης, Κωνσταντίν Μαλοφέγιεφ, γνωστός στη χώρα μας από την απόπειρα δημιουργίας δικτύουν περιφερειακών τηλεοπτικών σταθμών για την προώθηση της ρωσικής επιρροής, ήταν ο χορηγός και χρηματοδότης των Τιμίων Δώρων των Μάγων από την Μονή του Αγίου Παύλου Άγιο Όρος. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως στα τέλη Ιανουαρίου το κειμήλιο αυτό, ξαφνικά, μεταφέρθηκε στη Συμφερούπολη με το ιδιωτικό αεροσκάφος του Μαλοφέγιεφ, συνοδευόμενο από τον γερουσιαστή Ντμίτρι Σάμπλιν, τον οποίο «προστάτευε» ο διαβόητος και επικηρυγμένος διεθνώς για την κατάρριψη του μαλαισιανού αροσκάφους Ίγκορ Γκίρκιν, γνωστός στέλεχος της Ρωσικής Στρατιωτικής Κατασκοπίας και επικεφαλής της υβριδικής επιχείρησης στην λεκάνη του Ντονμπάς το 2014 με την εμφάνιση του «αυτονομιστικού κινήματος της Νοβορωσίας».
Προφανώς τα Τίμια Δώρα των Μάγων και η περιφορά τους στην άρτι προσαρτηθείσα παρανόμως Κριμαία, χρησίμευσε, κατά τις δηλώσεις πρώην στελέχους της κυβέρνησης της Κριμαίας, ως κάλυψη για τη συζήτηση των επιλογών της τοπικής εξουσίας σε περίπτωση που ξέφευγαν τα πράγματα με τις διαδηλώσεις στην πλατεία Μειντάν του Κιέβου. Ίσως, πάλι, να τα περιέφεραν γιατί τα θεωρούσαν ως φυλακτό, το οποίο θα ευλογούσε με επιτυχία τα σχέδιά τους. Δεν μπορούμε, όμως, να αγνοήσουμε το γεγονός πως έξι μήνες αργότερα, ο Γκίρκιν και οι άντρες του, κατέρριψαν το μαλαισιανό μπόινγκ.
Υπάρχουν άπειρα παραδείγματα της δεισιδαιμονίας που επικρατεί στο εσωτερικό της πολιτικής ελίτ της Ρωσίας. Αξίζει να αναφέρουμε ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά. Πρόκειται για τον Γιεβγκένι Σάβτσενκο, ο οποίος για περίπου 30 χρόνια ήταν κυβερνήτης της περιφέρειας του Μπέλγκοροντ, το οποίο μάθαμε λόγω της εγγύτητάς του με τα ουκρανικά σύνορα. Ο Σάβτσενκο δοξάστηκε ως ο άνθρωπος που έφτιαξε την πιο ευσεβή περιφέρεια της Ρωσίας, επιβάλλοντας αλλαγή στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα με την εισαγωγή του μαθήματος «Βάσεις της ορθόδοξης κουλτούρας» την επιβολή προστίμων σε όσους βωμολοχούσαν δημοσίως ή ιδιωτικώς κατάπιν καταγγελιών, την κατάργηση των γιορτών του Αγίου Βαλεντίνου και του Χάλογουιν, ενώ στη συνέχεια έγινε ο συγγραφέας του μυστικιστικού βιβλίου «Συγκλονισμός», στο οποίο περιέγραψε τη συνάντησή του με μία «γυναίκα θεοφόρο», μέσω της οποίας συνομιλούσε με τον πεθαμένο από το 1980 τροβαδούρο του σοβιετικού αντερκράουντ Βλαντίμιρ Βισότσκι και τον Άγιο Σέργιο του Ραντοζνιέζ, οι οποίοι τον συμβούλευαν πως να διοικήσει την περιφέρειά του.
Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει και στον φερόμενο ως «πνευματικό του Πούτιν», γνωστό μητροπολίτη Τίχον Σεβκουνόφ, ηγούμενο της μονής της Υπαπαντής στο κέντρο της Μόσχας, σε απόσταση λίγων εκατοντάδων μέτρων από την έδρα της FSB. Στο βιβλίο του «Σχεδόν άγιοι», το οποίο κυκλοφόρησε σε μιράζ εκατομμυρίων στην Ρωσία και έχει μεταφραστεί σε δεκάδες ξένες γλώσσες, μεταξύ των οποίων και στα ελληνικά, υπάρχει μια ανθολογια ηθικοπλαστικών αφηγήσεων, όπου κυρίαρχο στοιχείο είναι η άμεση σχέση αιτίας - αιτιατού ως αποτέλεσμα μαγικών ενεργειών, όπως φερ’ ειπείν: αν δεν μεταλάβεις, θα πέσει τούβλο στο κεφάλι σου.
Επιμύθιο
Όπως και άλλα ολοκληρωτικά καθεστώτα στο παρελθόν, έτσι και το νεοαυταρχικό καθεστώς του Πούτιν, εγκλωβισμένο στα αδιέξοδα που το ίδιο δημιούργησε, αναζητά λύσεις και ελπίδες σε μεταφυσικές δεισιδαιμονίες. Εκείνο που σοκάρει ιδιαίτερα, είναι η προθυμία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και ιδιαίτερα της ηγεσίας της, να συμβάλει στη δημιουργία νέων δεισιδαιμονιών και στην αναβίωση παλιών, στην προσπάθεια της να στηρίξει το καθεστώς Πούτιν και να παρατείνει την παραμονή της στο τιμόνι της εκκλησιαστικής αυτής δομής, η οποία από χρόνια έχει χάσει όχι μόνο τον προσανατολισμό της, αλλά και την ίδια τη ψυχή της.
