Η Λιζ Τρας κατάφερε να καταχωρηθεί ως η πολίτικος με την συντομότερη πρωθυπουργική θητεία στην ιστορία του Ηνωμένου Βασιλείου. Όχι, ότι οι προκάτοχοι της -Τερέζα Μέι και Μπόρις Τζόνσον- ευδοκίμησαν στις θέσεις τους, και πάντως δεν έπεισαν στο ότι ήταν ικανοί να προσφέρουν και να υλοποιήσουν ένα όραμα μακροχρόνιας ευημερίας για τον Βρετανικό λαό όπως υπόσχονταν στη μετά Brexit εποχή.
Ο Μπόρις, προκάτοχος της Λιζ Τρας, μετά το πυροτέχνημα και τις επικίνδυνες ακροβασίες γύρω από το Brexit, τα έκανε μούσκεμα, κυρίως στο αρχικό στάδιο, στο πεδίο της διαχείρισης της πανδημίας. Ο υπ. Οικονομικών της Λιζ Τρας κατάφερε μέσα σε λίγες μέρες, με το λεγόμενο μίνι προϋπολογισμό, να διαγράψει ως έννοιά την δημοσιονομική πειθαρχία, ένα κυρίαρχο δόγμα συντηρητικών κυβερνήσεων, και να αγνοήσει θεσμούς όπως η Τράπεζά της Αγγλίας και το Γραφείο Έλεγχου Προϋπολογισμού (Office for Budget Responsibility). Το χάος στις αγορές ήταν αναμενόμενο.
Τα χρόνια που μεσολάβησαν από το Brexit και έπειτα, το Ην. Βασίλειο, είχε ως σημείο αναφοράς στην άσκησή οικονομικής πολίτικης, έστω και βραχυπρόθεσμης, την τράπεζα της Αγγλίας, η οποία με τις παρεμβάσεις και την αξιοπιστία της παρέμεινε ως πόλος σταθερότητας στο οικονομικό γίγνεθσε και καθησύχαζε τις αγορές στις ανά καιρούς αναταράξεις που τα τελευταία δυο χρονιά συγκλονίζουν την παγκόσμια οικονομία.
Όμως με την παραίτηση Τρας, και τη διαφαινόμενη εκλογή σε λίγες μέρες, τρίτου πρωθυπουργού χωρίς εκλογές, το Ην. Βασίλειο μπαίνει σε μια καινούργια πρωτόγνωρη φάση της ιστορίας του που χαρακτηρίζεται από δημοκρατικό έλλειμμα και απώλειά πολιτικής σταθερότητας και αξιοπιστίας.
Είναι αυτή η φάση απόρροιά μιας κακής συγκυρίας; Ενός συνδυασμού ενεργειακής κρίσης, απόνερων της πανδημίας, πολέμου στην Ουκρανία; Μάλλον όχι. Και άλλες ευρωπαϊκές χώρες αντιμετωπίζουν την ίδια συγκυρία χωρίς να πλήττονται βάναυσα από τις αγορές.
Η γνώμη μου είναι ότι αυτοί οι παράγοντες ανέδειξαν ένα μεγαλύτερο πρόβλημα που βγήκε στην επιφάνειά λόγω Brexit- το έλλειμμα πολιτικής ηγεσίας και ικανότητας που φαίνεται να είναι διάχυτο και στα δυο κόμματα εξουσίας. Ως συνέπεια το πολιτικό σύστημα δεν κατάφερε να αρθρώσει ένα αξιόπιστο πρόγραμμά για μια δυναμική επανεκκίνηση της οικονομίας με άξονες την παραγωγικότητά, την καινοτομία και την ανάπτυξη υποβαθμισμένων επαρχιών και πόλεων μακριά από το Λονδίνο.
Από όλους τους υποψήφιους διαδόχους που μπορεί να συνεισφέρει στην επαναφορά της πολίτικης σταθερότητάς είναι ο Ρίσι Σούνακ ο οποίος έχει δώσει δείγματα γραφής ως υπουργός οικονομικών που σέβεται την δημοσιονομική πειθαρχία. Σε αυτό το πλαίσιο άσκησε μια σχετικά καλή διαχείριση των πόρων κατά την περίοδο της πανδημίας, αν και χρεώνεται και ο ίδιος τη γενικότερη αποτυχία της κυβέρνησης Τζόνσον.
Επίσης, προσόν του είναι ότι μάλλον τον εμπιστεύονται οι αγορές ενώ ο ίδιος δείχνει να παίρνει υπόψιν του τα θεσμικά checks and balances, κάτι που απομένει να αποδειχθεί στην πράξη, εφόσον αναλάβει την πρωθυπουργία.
Ο Μπόρις στην ομιλία αποχώρησης άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο επανεμφάνισης, όμως το κόμμα είναι διχασμένο ως προς την υποψηφιότητα του, και όχι άδικα λόγω της έλλειψης λογοδοσίας που τον χαρακτηρίζει. Μια επανεκλογή του μάλλον θα επέτεινε το χάος.
Το ιδανικό σενάριο για Το Ην. Βασίλειο είναι να πάει άμεσα σε εκλογές για να αποκτήσει έναν δημοκρατικά εκλεγμένο πρωθυπουργό. Αυτό μάλλον δεν πρόκειται να συμβεί καθώς το συντηρητικό κόμμα θα συντρίβει σε αυτό το ενδεχόμενο. Η αμέσως καλύτερη επιλογή είναι ο Σουνάκ για να ασκήσει μια συνετή διαχείρισή που θα καθησυχάσει τις αγορές μέχρι τις επόμενες εκλογές.
* Ο Γιάννης Τσουκαλάς είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης
