Η απόφαση της 3ης Μαρτίου από τους υπουργούς Εσωτερικών των χωρών της ΕΕ για την απονομή ενός ειδικού καθεστώτος για τους πρόσφυγες αποτελεί μία πρώτη σημαντική ανταπόκριση στην ουκρανική κρίση. Άγνωστο ωστόσο παραμένει πως θα εκτυλιχθεί η ξαφνική ανθρωπιστική κρίση που έχει ξεσπάσει στην Ουκρανία, καθώς οι πρόσφυγες ξεπέρασαν το εκατομμύριο μόλις σε μία εβδομάδα.
Αν και ο κίνδυνος μίας ρωσικής εισβολής είχε γίνει εμφανής τους τελευταίους μήνες, κανείς δεν μπορούσε να είναι απόλυτα έτοιμος για το δράμα που θα διαδραματιζόταν στην Ουκρανία. Τα άμεσα αποτελέσματα είναι οι εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες που φεύγουν από τη χώρα, αλλά και οι ακόμα περισσότεροι που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Ήδη τις πρώτες ημέρες οι αριθμοί των προσφύγων ξεπέρασαν το μισό εκατομμύριο, πιέζοντας άμεσα τις γειτονικές χώρες της Ουκρανίας. Πλέον έχουν ξεπεράσει κατά πολύ το εκατομμύριο και αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο.
Τα νούμερα των ανθρώπων που βρέθηκαν εκτός της χώρας τους τρομάζουν. Άνω των 450 χιλιάδων προσφύγων έχουν κατευθυνθεί στην Πολωνία, 110 χιλιάδες στην Ουγγαρία και δεκάδες χιλιάδες στη Μολδαβία, τη Σκωτία, τη Ρουμανία και άλλες χώρες. Παρά τη μη γειτνίαση με την Ουκρανία, στην Ελλάδα έχουν καταφθάσει, άνω των 1.000 προσφύγων.
Η προσφυγική κρίση αναμένεται να επηρεάσει άμεσα και τον πυρήνα της Ευρώπης. Τις επόμενες εβδομάδες αναμένεται να φτάσουν σε χώρες όπως η Ιταλία, μέχρι και 800.000 πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο από την Ουκρανία, σύμφωνα με εκτιμήσεις. Οι πρώτες προβλέψεις της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία κυμαίνονται στα 4 εκατομμύρια, ενώ αντίστοιχα 7 με 10 εκατομμύρια άνθρωποι αναμένεται να φύγουν από τις εστίες τους.
Η προσφυγική κρίση της Ουκρανίας αναμένεται να είναι η μεγαλύτερη των τελευταίων δεκαετιών. Η ευθύνη βέβαια είναι βαριά για την Ευρωπαϊκή Ένωση, που έχει αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο στην κρίση.
Ήδη από την πρώτη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε μεταξύ των αρμόδιων Υπουργών Εσωτερικών των κρατών μελών φάνηκε να προκρίνεται η λύση του καθεστώτος προσωρινής προστασίας, που θα έδινε τη δυνατότητα στους πρόσφυγες από την Ουκρανία να ζήσουν και να εργάζονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τα επόμενα τρία χρόνια. Η πρόταση κέρδισε την αποδοχή μίας πλειοψηφίας κρατών-μελών, λόγω της πολιτικής βούλησης που υπάρχει για άμεσες ενέργειες.
Πέρα από τη πολιτική συζήτηση που έχει ξεκινήσει για το ζήτημα, στον πυρήνα της Ένωσης είναι σαφής η διάκριση της σημερινής κρίσης, μεταξύ της εκμετάλλευσης των προσφύγων ως πολιτικό όπλο, όπως είχε κάνει το καθεστώς του Λουκασένκο στη Λευκορωσία και παλαιότερα του Ερντογάν στην Τουρκία.
Όπως φαίνεται πάντως, οι πρόσφυγες προέρχονται από τα μέρη της Ουκρανίας, όπου δεν έχουν φτάσει οι ρωσικές δυνάμεις. Στην Ουκρανία, όπου έχει πραγματοποιηθεί επιστράτευση, απαγορεύεται άλλωστε η αποχώρηση των ανδρών, παρά μόνο αμάχων.
Το ζήτημα ωστόσο είναι πως η εξέλιξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία θα δείξει και τι πρόκειται να συμβεί, όσον αφορά στους πρόσφυγες. Η τύχη των προσφύγων φαίνεται να είναι μάλλον ένα από τα ελάχιστα κοινά σημεία των δύο πλευρών, καθώς στον δεύτερο γύρο των διαπραγματεύσεων μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας το μόνο που συμφωνήθηκε είναι η δημιουργία ανθρωπιστικών διαδρόμων για την απομάκρυνση αμάχων.
