Μετά από έντονες διαβουλεύσεις πολλών εβδομάδων το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FAC) αποφάσισε την 17 Οκτωβρίου με την ΚΕΠΠΑ (CFSP) 2022/1968 Διαταγή, τη συγκρότηση Αποστολής Στρατιωτικής Βοήθειας για την υποστήριξη της Ουκρανίας (EU Military Assistance Mission-Ukraine/EUMAM) σε εκπαιδευτικό επίπεδο, μετά από σχετικό αίτημα της Ουκρανικής Κυβέρνησης. Το προϋπολογισθέν κόστος είναι 107 εκατομμύρια ευρώ περίπου. Αν και η βασική αποστολή της EUMAM θα είναι η εκπαίδευση του προσωπικού των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας μπορεί να εκληφθεί ότι η Ένωση ως ενιαία οντότητα μετά τις οικονομικές κυρώσεις εμπλέκεται στον πόλεμο της Ουκρανίας πλέον και στρατιωτικά έστω και με έμμεσο τρόπο! Άλλωστε αυτό δήλωσε και ο ίδιος ο Ύπατος Εκπρόσωπος για την ΚΕΠΠΑ Γιοζέφ Μπορέλ: «η EUMAM δεν είναι απλώς μια εκπαιδευτική αποστολή».
Η ΕΕ είχε παράσχει στην Ουκρανία από την αρχή του πολέμου οικονομική βοήθεια ύψους 3,1 δις ευρώ για να την βοηθήσει στην απόκτηση στρατιωτικών δυνατοτήτων προκειμένου να αμυνθεί αποτελεσματικά απέναντι στην επιτιθέμενη Ρωσία. Αποφασίσθηκε ότι θα δοθούν άλλα 500 εκ. Μέχρι σήμερα κράτη-μέλη της Ένωσης εκτός από την παροχή εξοπλισμού βοηθούσαν σε διμερές επίπεδο στην εκπαίδευση των ουκρανικών δυνάμεων όπως η Πολωνία, η Σλοβακία, η Τσεχία, η Γαλλία και η Δανία. Κάτι βέβαια που έκαναν εντατικά από πλευράς τους και τα μη μέλη της ΕΕ αλλά βασικές χώρες - υποστηρικτές της Ουκρανίας ΗΠΑ και το ΗΒ.
Κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι ενώ υπήρξε πολιτική συμφωνία για την συγκεκριμένη Αποστολή (EUMAM) στην άτυπη υπουργική σύνοδο στην Πράγα την 29 Αυγούστου ακολούθησαν έντονες διαβουλεύσεις για τουλάχιστον πέντε εβδομάδες σχετικά με τον πολιτικό έλεγχο και την δομή διοικήσεως της άλλα και κάποια άλλα κρίσιμα σημεία στα οποία υπήρχαν διαφωνίες. Η Ουγγαρία η οποία έχει ιδιαίτερη σχέση με την Ρωσία δεν συμμετείχε στην τελική απόφαση, κάνοντας χρήση της σπάνια χρησιμοποιηθείσας ρήτρας «εποικοδομητικής αποχής» της Συνθήκης ΕΕ (άρθρο 31 παράγραφος 1) που επιτρέπει σε κάθε χώρα της ΕΕ να απέχει από μια κοινή απόφαση εξωτερικής πολιτικής, πολιτικής ασφάλειας ή άμυνας Αυτό σημαίνει ότι δεν θα ασκήσει βέτο στην απόφαση, αλλά ούτε θα συμμετάσχει στην υλοποίηση της και δεν θα έχει κανέναν λόγο σε αυτήν.
Όπως αναγράφεται στην διαταγή, στρατηγικός στόχος είναι η επαύξηση της μαχητικής ικανότητας των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων με παροχή ατομικής, συλλογικής και εξειδικευμένης εκπαίδευσης στο προσωπικό τους όπως και σε αυτό των Δυνάμεων Εδαφικής Άμυνας (η Διοίκηση Εδαφικής Άμυνας κατά τα σοβιετικά πρότυπα είναι μία ξεχωριστή αυτόνομη οντότητα!) σε διαφορετικά επίπεδα και συντονισμό για τις υφιστάμενες προσπάθειες στρατιωτικής εκπαίδευσης των χωρών της ΕΕ που σχετίζονται με την Ουκρανία.
Φιλοδοξία της EUMAM είναι να εκπαιδεύσει περίπου 15.000 Ουκρανούς στρατιωτικούς σε δύο χρόνια. Σύμφωνα με αξιωματούχους, 12.000 Ουκρανοί θα λάβουν βασική στρατιωτική εκπαίδευση, ενώ άλλοι 2.800 πρόκειται να λάβουν εξειδικευμένη εκπαίδευση. Αυτοί οι αρχικοί στόχοι, καθώς και ο χρόνος ανάπτυξης της EUMAM, μπορούν να αυξηθούν αργότερα, εάν αυτό κριθεί απαραίτητο. Με τον πόλεμο να βρίσκεται σε εξέλιξη τα κέντρα εκπαιδεύσεως θα είναι κυρίως στην Πολωνία αλλά και στη Γερμανία. Εκπαίδευση θα γίνεται και σε άλλες χώρες που έχουν ήδη αρχίσει να δραστηριοποιούνται ατομικά σε αυτόν τον τομέα. Αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια του Συμβουλίου να αποφασίσει διαφορετικά αργότερα.
Διοικητής της EUMAM θα είναι ο Γάλλος Αντιναύαρχος Χερβέ Μπλεζάν, Γενικός Διευθυντής του Στρατιωτικού Επιτελείου της ΕΕ στις Βρυξέλλες και ταυτόχρονα Διευθυντής της Διεύθυνσης Στρατιωτικού Σχεδιασμού και Διεξαγωγής (MPCC) της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (EEAS). Τοπικός επιχειρησιακός Διοικητής ορίστηκε ο Πολωνός Υποστράτηγος Πιότρ Τρίτεκ όπως ανακοινώθηκε από τον Πολωνό Υπουργό Άμυνας την Παρασκευή και είναι μία θέση που διεκδικούσε σθεναρά και η Γερμανία. Εδώ κρίνεται σκόπιμο να πούμε ότι η Πολωνία διεκδικεί όλο και μεγαλύτερο ρόλο στην Ανατολική Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ουκρανία. Σημειώνεται μάλιστα ότι ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία η Βαρσοβία είχε και με σημαντική εμπλοκή στα πολιτικά δρώμενα του Κιέβου.
Την πολιτική ευθύνη της εκπαιδευτικής αυτής «επιχείρησης», και χρησιμοποιώ τον όρο επιχείρηση καθόσον θα υπάρξουν και Κανόνες Εμπλοκής (RoE), θα την έχει το ίδιο το Συμβούλιο με τον Ύπατο Αντιπρόσωπο της ΚΕΠΠΑ Γιοζέφ Μπορέλ και ο πολιτικός έλεγχος και η στρατηγική καθοδήγηση θα ασκείται από την Μόνιμη Επιτροπή Ασφαλείας (PSC) δηλαδή τους Πρέσβεις των κρατών-μελών για την ΚΕΠΠΑ. Έλεγχο για το καθαρά στρατιωτικό μέρος θα ασκεί η Στρατιωτική Επιτροπή δηλαδή οι Αρχηγοί ΓΕΕΘΑ των κρατών – μελών μέσω των μονίμων αντιπροσώπων τους στις Βρυξέλλες και αυτός θα υλοποιείται από τον Πρόεδρο της Στρατιωτικής Επιτροπής της Ένωσης Αυστριακό Στρατηγό Ρόμπερτ Μπρίεγκερ.
Η ΕΕ έχει την ευχέρεια να προσκαλέσει να συμμετάσχουν και τρίτες χώρες και αυτό ως Ελλάδα θα πρέπει να το προσέξουμε ιδιαίτερα. Για να είναι πχ η Τουρκία απαιτείται ομόφωνη απόφαση. Ένα άλλο ζήτημα που μπορεί να προκύψει στο μέλλον και χρήζει προσοχής τόσο από την Ελλάδα όσο και από την Κυπριακή Δημοκρατία είναι η σύμφωνα με το Άρθρο 2 συγκρότηση της πολυεθνικής Διοίκησης Εκπαιδεύσεως (CAT-C) που θα είναι στην Πολωνία στην Νόβα Ντέμπα (στα ανατολικά και όχι μακριά από τα σύνορα με την Ουκρανία). Στην Πολωνία όμως υπάρχει και λειτουργεί ήδη το Κέντρο Εκπαιδεύσεως Διακλαδικών Δυνάμεων του ΝΑΤΟ (Joint Forces Training Center-JFTC). Μπορεί να προκύψουν συζητήσεις για τυχόν προσφυγή σε μέσα του ΝΑΤΟ, για να αποφευχθεί δήθεν «ανεπιθύμητος διπλασιασμός προσπάθειας» και να φέρουν στην επιφάνεια το απηρχαιωμένο «Berlin Plus» που κάποιες χώρες ακόμα προτείνουν και έτσι αυτομάτως να εξαιρεθεί η Κύπρος!
Υπάρχουν όμως και κάποιες «γκρίζες περιοχές» για τις οποίες ακόμα και σήμερα γίνεται μεγάλη συζήτηση. Τέτοιες Αποστολές της ΕΕ μέχρι τώρα να έχουν λειτουργήσει μόνον σε χώρες και σε περιοχές εκτός της επικράτειας των κρατών – μελών της Ένωσης καθόσον στο Άρθρο 42, παράγραφος 1 της Συνθήκης της ΕΕ προβλέπεται σαφώς στα πλαίσια της ΚΕΠΠΑ «εκτός Ένωσης» και όχι εντός αυτής. Πάντως νομικοί κύκλοι μέσα στην ΕΕ υποστηρίζουν ότι δεν υφίσταται νομική συμβατότητα. Ένας άλλος προβληματισμός που τέθηκε από κάποια μέλη είναι ότι η μέσω της EUMAM, η ΕΕ θα παρέχει στρατιωτική εκπαίδευση σε μια χώρα που διεξάγει ενεργό πόλεμο εναντίον μιας μεγάλης επιθετικής δύναμης.
Δεν μπορέσαμε να μάθουμε αν η Ελλάδα θα συμμετάσχει ενεργά σε αυτήν την πρωτοβουλία της ΕΕ και αν και σε ποιο βαθμό θα διεξάγουμε κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα επ’ ωφελεία Ουκρανών στρατιωτικών εντός της χώρας μας. Αυτή θα είναι πρωτίστως μία πολιτική και όχι στρατιωτική απόφαση. Ως τελευταίο σχόλιο θα έλεγα ναι μεν ότι η συμμετοχή μας σε μία Ένωση ή ακόμα σε μία Συμμαχία δεν είναι «αλα καρτ» αλλά όπως μου έχει πει Ρώσος διπλωμάτης «στις διεθνείς σχέσεις δεν χαρίζεις εύκολα κάτι όταν αυτό μπορείς να το …πουλήσεις».
*Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας»
