Ποινή φυλάκισης δύο χρόνων με αναστολή πρότεινε η εισαγγελέας γερμανικού δικαστηρίου για την 97χρονη Ίρμγκαρντ Φούρχνερ, την πρώτη γυναίκα που δικάζεται για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας 77 χρόνια μετά το τέλος του πολέμου και η οποία κρίθηκε υπεύθυνη για τον θάνατο 11.412 ανθρώπων. Η δίκη της γραμματέως και δακτυλογράφου του διοικητή του στρατοπέδου Στούτχοφ Πάουλ Βέρνερ Πόπε, ξεκίνησε πριν από έναν χρόνο και η ηλικιωμένη κατηγορούμενη δικάζεται από δικαστήριο ανηλίκων, καθώς κατά τη διάπραξη των εγκλημάτων ήταν κάτω των 21 ετών.
Η Φούρχνερ, που «εργάστηκε» στο στρατόπεδο συγκέντρωσης - το πρώτο εκτός Γερμανίας του οποίου η λειτουργία ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 1939 στην Πολωνία - είχε συλληφθεί τον Σεπτέμβριο του 2021, κοντά στο αεροδρόμιο του Αμβούργου, καθώς το είχε σκάσει με ταξί από τον οίκο ευγηρίας όπου διέμενε, προκειμένου να μην βρεθεί στο εδώλιο του κατηγορουμένου.
Όταν ξεκίνησε να «εργάζεται» στο κολαστήριο του Στούτχοφ (που σημειωτέον απελευθερώθηκε τελευταίο από τους Συμμάχους, στις 9 Μαΐου 1945), τον Ιούνιο του 1943, ήταν γύρω στα 18. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, τόσο η ίδια, όσο και άλλοι υπέργηροι συνομήλικοί της – οι τελευταίοι που καλούνται να πληρώσουν, στο πλαίσιο αυτού που ονομάστηκε «Νυρεμβέργη του 21ου αιώνα» - δικάζονται από τα λεγόμενα δικαστήρια νεότητας.
Κι’ αυτό, διότι όλοι τους ήταν πολύ νέοι, είχαν υποστεί την προπαγάνδα του ναζιστικού καθεστώτος από πολύ τρυφερή ηλικία και θεωρήθηκε ότι έπρεπε να κριθούν με βάση την ηλικία τους εκείνης της εποχής.
Η φρίκη σε αριθμούς
Η εισαγγελέας Μάξι Βάντσεν στην αγόρευσή της είπε πως η κατηγορουμένη φέρει ευθύνη για τον αφανισμό 11.412 χιλιάδων ανθρώπων (300 εκτελέστηκαν με μια σφαίρα στον αυχένα, 1.100 εξοντώθηκαν στους θαλάμους αερίων και 9.000 πέθαναν λόγω των απάνθρωπων συνθηκών κράτησης, το ένα τρίτο ήταν Εβραίοι).
Μετά την πτώση του ναζισμού, η Φούρχνερ είχε αλλάξει όνομα και είχε παντρευτεί έναν αξιωματικό των SS, με τον οποίο είχε γνωριστεί μέσα στο λάγκερ. Σε τρεις δίκες, μεταξύ του 1954 και του 1982 που είχε κληθεί να καταθέσει είχε πάντα αρνηθεί κάθε ευθύνη.
Η δίκη της είχε διακοπεί – με αρκετά μεσοδιαστήματα και με διάρκεια δύο ωρών την ημέρα λόγω του προχωρημένου της ηλικίας της και της κατάστασης της υγείας της – και επαναλήφθηκε στις 29 Νοεμβρίου.
Αν και η Φούρχνερ είχε διοικητικά καθήκοντα, σύμφωνα με το κατηγορητήριο ευθύνεται για την βοήθεια που πρόσφερε στον διοικητή του στρατοπέδου – ο οποίος είχε καταδικαστεί σε φυλάκιση εννέα ετών και εξέτισε τα 3,5 - αλλά και επειδή το γραφείο της είχε θέα στον χώρο όπου γινόταν η διαλογή των κρατουμένων.
Η εισαγγελέας μάλιστα σημείωσε πως από το σημείο που βρισκόταν το γραφείο της στα ρουθούνια της έφθανε συνεχώς η μυρωδιά από τα κρεματόρια «κάτι που δεν μπορεί να της διέφυγε».
Δίκη με ιστορικό βάρος
Κάθε άλλο παρά τυχαία, η κυρία Βάντσεν σημείωσε πως πλέον «αυτές οι διαδικασίες έχουν εξαιρετική ιστορική σημασία». Περιέγραψε, όμως, με σαφήνεια το έγκλημα: «Βοήθησε και υποστήριξε τους υπεύθυνους του στρατοπέδου σε συστηματικές δολοφονίες κρατουμένων. Ακόμη και αν δεν μπήκε ποτέ στον χώρο πίσω από τα συρματοπλέγματα είχε γνώση των μαζικών δολοφονιών».
Καθισμένη στο αναπηρικό της καροτσάκι, με σκούρα γυαλιά, άλλοτε με ένα κόκκινο μπερέ και άλλοτε με μαντήλι στο κεφάλι, η ίδια η ηλικιωμένη δακτυλογράφος των Ναζί αρνήθηκε να απαντήσει στις κατηγορίες (στο γερμανικό σύστημα δεν υπάρχει η υποχρέωση να δηλώνει κανείς ένοχος ή αθώος).
Ίρμγκαρντ Φούρχνερ
Το μόνο που ακούστηκε από τα χείλη της ήταν το πλήρες όνομά της και η πληροφορία πως είναι χήρα. Μετά συνέχισε να κοιτά απλανώς γύρω της, τρίβοντας το βραχιολάκι που της είχαν τοποθετήσει στον καρπό της.
Γεννημένη το 1925, τον καιρό εκείνο ονομαζόταν Ντίρκσεν. Και ήταν η κοπέλα που δεν δακτυλογραφούσε μόνο τις επιστολές του διοικητή, αλλά και τις λίστες των κρατουμένων που επρόκειτο να μεταφερθούν στο Άουσβιτς. Όπως είπε η εισαγγελέας, φρόντιζε για την «ομαλή λειτουργία του στρατοπέδου».
Από την πλευρά του, ο δικηγόρος της είπε στο δικαστήριο πως η Φούρχνερ ουδέποτε υπήρξε αρνήτρια του Ολοκαυτώματος και ουδέποτε απέκτησε οποιαδήποτε επαφή με την γερμανική ακροδεξιά, αν και θα μπορούσε να γίνει δεκτή ως «ηρωίδα».
«Απλά», είπε ο δικηγόρος, «αρνείται ότι είχε οποιαδήποτε ανάμιξη στο έγκλημα».
Το σημείωμα του νεκρού θύματος
Ο συνάδελφός του που εκπροσωπεί πέντε ενάγοντες από τις ΗΠΑ, την Γαλλία και την Αυστρία ζήτησε από την πλευρά του να πραγματοποιηθεί επίσκεψη των παραγόντων της δίκης στο στρατόπεδο Στούτχοφ, για να υπάρξουν οι αναγκαίες απτές αποδείξεις ότι η κατηγορούμενη έβλεπε και άκουγε τα πάντα από το παράθυρο του γραφείου της
«Αυτοί που εκπροσωπώ», είπε, «είναι το ίδιο ηλικιωμένοι όπως και η κατηγορουμένη. Πρέπει να υπάρξει δικαίωση, να φροντίσει το δικαστήριο να ολοκληρωθεί η διαδικασία. Ήδη ένας από αυτούς πέθανε, αφήνοντάς μου ένα σημείωμα που έγραφε πως γι’ αυτόν δεν έφθασε το τέλος της διαδρομής».
Για ιστορικούς επίσης λόγους η δίκη μαγνητοσκοπείται – μια απόφαση του Δικαστηρίου, καθώς πρόκειται ίσως για την τελευταία που διεξάγεται για τα εγκλήματα του Γ΄ Ράιχ. Μαζί με αυτήν ενός εκατοντάχρονου πρώην φρουρού σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, που διεξάγεται στο Βρανδεμβούργο.
Η δίκη της Φούρχνερ θα διαρκέσει, όπως όλα δείχνουν, αρκετούς μήνες ακόμη και έχουν ληφθεί όλα τα αναγκαία μέτρα για να ολοκληρωθεί. Η γραμματέας του τρόμου κάθεται πίσω από ένα πλεξιγκλάς, καθώς δεν έχει εμβολιαστεί για τον κορονοϊό.
Οι γυναίκες συνεργοί στο Ολοκαύτωμα
Μια παράξενη ησυχία επικρατεί στην αίθουσα του δικαστηρίου, καθώς όλοι βρίσκονται ξανά αντιμέτωποι με την πιο απάνθρωπη πραγματικότητα.
Μέσα στην απόλυτη σιωπή, η εισαγγελέας περιέγραψε πώς οι άνθρωποι έστεκαν γυμνοί μπροστά σε έναν τοίχο και δέχονταν ανυποψίαστοι τους πυροβολισμούς, ενώ τους είχαν διαβεβαιώσει πως επρόκειτο για ιατρική εξέταση. Και πώς οι κρατούμενοι οδηγούνταν στους θαλάμους αερίων, πιστεύοντας πως πηγαίνουν για λουτρό.
Δεν έλεγε κάτι το καινούργιο – όλα αυτά έγιναν γνωστά αμέσως μετά την πτώση του ναζισμού.
Η μεγαλύτερη αποκάλυψη αυτής της δίκης, αυτό που παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι ο ρόλος των γυναικών κατά την περίοδο του ναζισμού.
Αποκαλύπτεται πως δεν ήταν απλά «γενναίες μητέρες», αλλά έλαβαν μέρος στο Ολοκαύτωμα…
*Η Σοφία Βούλτεψη είναι βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος
