Η τεράστια έκρηξη που σημειώθηκε στις 4 Αυγούστου 2020 στο λιμάνι της Βηρυτού, άφησε πίσω της πάνω από 135 νεκρούς, τουλάχιστο 5.000 τραυματίες, περίπου 60 αγνοούμενους, 300.000 άστεγους και υλικές ζημιές που θα ξεπεράσουν τα 15 δις δολάρια.
Αυτές είναι οι άμεσες επώδυνες επιπτώσεις. Οι έμμεσες επιπτώσεις ενδεχομένως να γυρίσουν σελίδα στην πολιτική ιστορία της χώρας.
Κράτος φατριών στην ΝΑ Μεσόγειο
Μετά τον αιματηρό εμφύλιο της περιόδου 1975-90, οι αντίπαλες πολιτικο-θρησκευτικές κοινότητες του Λιβάνου, με ιστορία στην περιοχή από την εποχή των Σταυροφόρων, αντί του να αλληλοεξοντωθούν, αποφάσισαν να σταματήσουν τις εχθροπραξίες και συμφώνησαν πάνω σε έναν πολιτικό χάρτη, όπου ο Πρόεδρος της χώρας θα προέρχεται πάντα από την κοινότητα των Χριστιανών Μαρωνιτών, ο Πρόεδρος του Κοινοβουλίου θα προέρχεται από τους Σιίτες και ο Πρωθυπουργός θα είναι πάντα Σουνίτης.
Αυτή η πολιτική φόρμουλα δεν σήμαινε φυσικά ειρήνη, αλλά οδήγησε σε έναν μη πόλεμο με πολλά εισαγωγικά… Δεν μιλάμε για την οικοδόμηση ενός κανονικού κυρίαρχου κράτους, αλλά για έναν αναγκαστικό συνεταιρισμό κυρίαρχων πολιτικο-θρησκευτικών φατριών με ξένες εξαρτήσεις.
Για παράδειγμα η Σιιτική Hezbollah (τρομοκρατική οργάνωση για πολλά κράτη του διεθνούς συστήματος), που ανασαίνει χάρη στο οξυγόνο της Τεχεράνης, όχι μόνο εξασφάλισε θεσμικό ρόλο στον μετεμφυλιακό Λίβανο με συμμετοχή βουλευτών της στο Κοινοβούλιο και στις κυβερνήσεις, αλλά είναι και η μόνη οργάνωση που κράτησε επίσημα τον οπλισμό της μετά την εκεχειρία. Τα σχολεία (στην πραγματικότητα Σιιτικά ιεροδιδασκαλεία), τα νοσοκομεία και οι δομές κοινωνικής πρόνοιας που ελέγχει, απολαμβάνουν πολύ καλύτερων υποδομών από εκείνα του υπόλοιπου κράτους, με ότι συνεπάγεται αυτό για τον απλό πολίτη και το πολιτικό μέλλον της χώρας. Από το 1990 ως σήμερα, τίποτα στο Λίβανο δεν μπορεί να γίνει χωρίς την έγκριση της Hezbollah, οργάνωση κόκκινο πανί για το γειτονικό Ισραήλ και τις ΗΠΑ.
Εκτός από την πολιτική διάσταση των αναγκαστικών συμβιβασμών και της διαφθοράς στη χώρα, υπάρχει και η οικονομικοκοινωνική διάσταση. Με αναιμική παραγωγική βάση και ισχνό εμπόριο, ο Λίβανος επιβιώνει και πλουτίζει για δεκαετίες από μία παράλληλη ημιεπίσημη οικονομία-πλυντήριο, στην οποία ντόπιοι και ξένοι, έχουν όλοι μερίδιο. Όλοι, μηδενός εξαιρουμένου…
Τα συμφέροντα των φατριών του Λιβάνου και η εκτεταμένη διαφθορά, κατέστησαν τις φατρίες ισχυρές και το κράτος αδύναμο. Μετά την αποχώρηση του Συριακού στρατού από τον Λίβανο το 2005 και τον πόλεμο του καλοκαιριού του 2006 μεταξύ της Hezbollah και του Ισραήλ, φάνηκε ξεκάθαρα ότι ο Λίβανος πρέπει επιτέλους να γυρίσει σελίδα και να περάσει σε μια κανονικότητα. Αυτό σήμαινε σύγκρουση με τα συμφέροντα των φατριών και κυρίως πολιτική σύγκρουση με την Hezbollah και το Ιράν.
Τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά με το ξέσπασμα της Αραβικής Άνοιξης, τον εμφύλιο στη Συρία και το Ιράκ και το 1,5 και πλέον εκατομμύριο προσφύγων που έφτασαν μαζικά στον Λίβανο για να γλυτώσουν τη σφαγή. Με την σταδιακή αποκλιμάκωση της κατάστασης στη Συρία και το Ιράκ, και τις προσπάθειες Ισραηλινών και Αμερικανών να περιορίσουν την επιρροή του Ιράν στην περιοχή, ήρθαν στο φως και πολύ έντονα τα προβλήματα του Λιβάνου.
Η οικονομική κρίση και η χρεωκοπία του κράτους ήταν τα πρώτα συμπτώματα. Η νέα κυβέρνηση του Σουνίτη Πρωθυπουργού Hassan Diab, που ανέλαβε καθήκοντα τον Γενάρη του 2020, στηρίχθηκε από τη Σιιτική Hezbollah και όχι από τους Σουνίτες. Η Χριστιανική κοινότητα έμεινε επιτήδεια ουδέτερη.
Η νέα κυβέρνηση προχώρησε σε τεχνοκρατικές παρεμβάσεις και στην χρεωκοπία του κράτους, στην επιβολή capital controls και πολλά άλλα που θυμίζουν τις δικές μας Μνημονιακές συνταγές. Δικαιολογούμενη πίσω από την οικονομική κρίση, η κυβέρνηση Diab δεν άγγιξε τα καυτά κοινωνικά προβλήματα, ούτε φυσικά ενόχλησε τα συμφέροντα των πολιτικών φατριών. Η πανδημία του COVID-19 έφερε νέους πονοκεφάλους και περιορισμούς.
Ατύχημα – Καταλύτης;
Όλα έδειχναν ότι το ξέσπασμα μιας κοινωνικής εξέγερσης θα έπαιρνε χρονική παράταση, μέχρι το πρωινό της 4ης Αυγούστου που σημειώθηκε η τρομακτική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού και ισοπέδωσε το 1/3 της πόλης.
Από τις πρώτες έρευνες, η έκρηξη αποδόθηκε σε επικίνδυνες εργασίες που γίνονταν πλάι στο «Υπόστεγο 12», που από το 2014 ήταν αποθηκευμένοι 2.750 τόνοι νιτρικής αμμωνίας, χημική ουσία που χρησιμοποιείται στη γεωργία και υπό κατάλληλες συνθήκες είναι υψηλής ισχύος εκρηκτική ύλη.
Από αυτό το σημείο αρχίζουν πολλά ερωτήματα…
Πως είναι δυνατόν να έχει αφεθεί τόσα χρόνια αφύλακτη μέσα στο κεντρικό λιμάνι της χώρας μια τέτοια ποσότητα ύλης υψηλής εκρηκτικότητας και να γίνονται δίπλα της πολύ επικίνδυνες εργασίες; Μία γρήγορη απάντηση σε αυτό είναι ο τοξικός συνδυασμός διαφθοράς και αδιαφορίας που συνοδεύει περιπτώσεις όπως αυτή που περιγράψαμε ότι επικρατεί στον Λίβανο, και όχι μόνο εκεί…
Έκρυβε η Hezbollah ειδικά όπλα στο χώρο, προκειμένου να τα χρησιμοποιήσει εναντίον του Ισραήλ σε κάποια επόμενη ένοπλη αναμέτρηση; Αν αποδειχθεί ότι συνέβαινε κάτι τέτοιο, τότε δικαιώνονται πλήρως ο σημερινός – πολιτικά πολύ πιεσμένος – Πρωθυπουργός του Ισραήλ, Νετανιάχου, μαζί με τον – επίσης πολιτικά πιεσμένο – Αμερικανό Πρόεδρο Τράμπ, που από την πρώτη στιγμή δήλωναν ότι δεν εμπιστεύονται τη Λερναία Ύδρα του Ιράν και απέρριψαν συλλήβδην την συμφωνία του 2015 για τα πυρηνικά του Ιράν, κατηγορώντας παράλληλα τους πολιτικούς τους αντιπάλους. Αν οι έρευνες αποδείξουν τους ισχυρισμούς Νετανιάχου – Τράμπ τότε μπορεί να ανατραπούν πολλά στις Αμερικανικές εκλογές του Νοεμβρίου και στην δικαστική περιπέτεια του Ισραηλινού πρωθυπουργού…
Μπορεί η έκρηξη να ήταν δολιοφθορά και όχι ατύχημα; Αποτελεί ένα ερώτημα που γεννά πολλά περισσότερα ερωτήματα! Το ατύχημα της Βηρυτού μας θύμισε το ατύχημα στο Μαρί της Κύπρου το 2011. Αμέσως μετά το ατύχημα στην Κύπρο, σταμάτησε κάθε κουβέντα για δημιουργία σταθμού υγροποίησης φυσικού αερίου στο Μαρί και τα ασφάλιστα ανέβηκαν κατακόρυφα. Μήπως λοιπόν η εκδοχή της δολιοφθοράς συνδέεται με τις πρόσφατες αδειοδοτήσεις για έρευνες υδρογονανθράκων στο θαλάσσιο χώρο του Λιβάνου, και ποιοι άραγε ωφελούνται από την ανάδειξη των αδυναμιών του Λιβάνου ως αυριανού ενεργειακού προμηθευτή; Μην πάει το μυαλό σας μόνο στο Ισραήλ…
Άνοιξη του Λιβάνου;
Πέρα από τα ερωτήματα που αναπόδραστα αναφύονται, όχι μόνο αυτά που αναφέρω ανωτέρω, αλλά και πολλά ακόμη, το δεδομένο είναι ότι ο Λίβανος μετά το ατύχημα στη Βηρυτό μπαίνει σε έναν νέο κύκλο πολιτικοκοινωνικής έντασης.
Ο κόσμος άρχισε να βγαίνει στους δρόμους με πολιτικά αιτήματα και συνθήματα. Θέλουν τον απογαλακτισμό της χώρας από την κηδεμονία της Hezbollah και της Τεχεράνης. Θέλουν τον Λίβανο κανονικό κυρίαρχο κράτος. Η κοινωνική αγανάκτηση σηματοδοτεί και πολιτικές εξελίξεις.
Ειλικρινά το σκηνικό στον Λίβανο είναι τόσο περίπλοκο που κανείς δεν μπορεί να μιλά με βεβαιότητες. Τα σημερινά πολιτικά πουλέν μπορεί να είναι αύριο μέσα σε φέρετρα. Οι πολιτικές θέσεις στη χώρα είναι ηλεκτρικές καρέκλες. Η διαφθορά και οι ξένες εξαρτήσεις είναι ταυτόχρονα η μεγάλη πηγή αστάθειας, αλλά και εγγυητές σταθερότητας στο Λίβανο. Πως μπορεί να συμβαίνει αυτό; Αποτελεί μυστήριο αιώνων στο Λίβανο…
Ο Λίβανος αποτελεί σημαντική χώρα για εμάς, πρέπει να δούμε τις εξελίξεις εκεί με προσοχή και να είμαστε βέβαιοι πως θα βρει τρόπο η Τουρκία να χωθεί - αν δεν το έχει ήδη κάνει - και σε αυτή την κρίση…
