Με μία τελεσίδικη, μη επιδεχόμενη έφεσης απόφαση της ολομέλειάς του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέρριψε τις προσφυγές της Ουγγαρίας και της Πολωνίας κατά του μηχανισμού αιρεσιμότητας που συνδέει τη χορήγηση των ευρωπαϊκών πόρων με τον σεβασμό του κράτους δικαίου από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
«Ο μηχανισμός αυτός θεσπίσθηκε επί της προσήκουσας νομικής βάσης» και «σέβεται τα όρια των αρμοδιοτήτων που αποδίδονται στην Ένωση, καθώς και την αρχή της δικαιικής ασφάλειας», αναφέρει σε ανακοίνωση του Δικαστηρίου.
Η απόφαση επικυρώνει τη νομιμότητα του μηχανισμού αιρεσιμότητας και αποτελεί ορόσημο στη σύγκρουση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις λαϊκιστικές, εθνικιστικές κυβερνήσεις των δύο χωρών που κατηγορούνται για την παραβίαση της ανεξαρτησίας και της ελευθερίας των δικαστών, των μέσων ενημέρωσης, των πανεπιστημίων και των μη κυβερνητικών οργανώσεων, καθώς και των δικαιωμάτων των γυναικών, της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ, των μεταναστών.
Η δικαστική απόφαση επιτρέπει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διακόψει ή να περιορίσει τη χρηματοδότηση των κρατών μελών που παραβιάζουν τις αρχές του κράτους δικαίου.
«Δικαιωμένη» αισθάνεται η Κομισιόν, μία «καλή είδηση» για το Παρίσι
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι αισθάνεται δικαιωμένη με την απόρριψη των προσφυγών της Ουγγαρίας και της Πολωνίας.
«Η σημερινή απόφαση επιβεβαιώνει ότι βρισκόμαστε στον σωστό δρόμο», αναφέρει σε ανακοίνωσή της η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
«Η Επιτροπή θα αναλύσει τώρα με προσοχή το σκεπτικό των αποφάσεων και τις εν δυνάμει συνέπειές τους στα επόμενα βήματα».
Το Παρίσι χαιρέτισε ως «καλή είδηση» την ανακοίνωση της δικαστικής απόφασης, καλώντας παράλληλα στην συνέχιση του «διαλόγου» με την Ουγγαρία και την Πολωνία.
«Είναι ένα επιπλέον εργαλείο στην εργαλειοθήκη του κράτους δικαίου», δήλωσε ο Κλεμάν Μπον, ο υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Γαλλίας, η οποία ασκεί την εναλλασσόμενη προεδρία της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Το διακύβευμα ανέρχεται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ
Στην περίπτωση της Ουγγαρίας και της Πολωνίας το διακύβευμα ανέρχεται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ ευρωπαϊκών πόρων που προέρχονται από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό και το ταμείο ανάκαμψης για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας.
Πόροι 36 δισεκατομμυρίων ευρώ του ταμείου ανάκαμψης που προορίζονται για την Πολωνία και 7 δισεκατομμυρίων ευρώ που προορίζονται για την Ουγγαρία έχουν παγώσει εν αναμονή της απόφασης του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η επικύρωση του μηχανισμού από την ευρωπαϊκή δικαιοσύνη αυξάνει την πίεση επί της Κομισιόν, η οποία είναι αρμόδια για την ενεργοποίησή του. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε αποδεχθεί, σε συμφωνία με τους 27, να περιμένει την απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης πριν ενεργήσει, ενώ η σχετική ρύθμιση βρίσκεται σε ισχύ από τη 1η Ιανουαρίου 2021.
Αλλά, εδώ και μήνες το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πιέζει για την εφαρμογή του μηχανισμού και έχει προσφύγει κατά της Κομισιόν για αδράνεια.
Η σημερινή δικαστική απόφαση θα συζητηθεί σήμερα το απόγευμα κατά τη συνεδρίαση της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που διεξάγεται στο Στρασβούργο.
Εβδομάδες ή και μήνες
Υπό πίεση για να αναλάβει δράση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέστειλε τον Νοέμβριο επιστολές στην Ουγγαρία και την Πολωνία εκθέτοντας εκ νέου τις κατηγορίες για την παραβίαση των αρχών του κράτους δικαίου κατά των δύο χωρών που ανήκαν στο ανατολικό μπλοκ.
Στην περίπτωση της Ουγγαρίας, η Κομισιόν αναφέρεται σε προβλήματα στις διαδικασίες αναθέσεων, στη σύγκρουση συμφερόντων και στη διαφθορά.
Στην περίπτωση της Πολωνίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρεται στις επιθέσεις κατά της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και την αμφισβήτηση της υπεροχής του ευρωπαϊκού δικαίου και των αποφάσεων του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι των εθνικών δικαίων.
Η ενεργοποίηση του μηχανισμού μπορεί να χρειασθεί εβδομάδες ή και μήνες. Η Κομισιόν θέλει να οριστικοποιήσει τις «κατευθυντήριες γραμμές» για την εφαρμογή της διαδικασίας και η διεξαγωγή της ψηφοφορίας των βουλευτικών εκλογών της Ουγγαρίας τις 3 Απριλίου, κατά τη διάρκεια των οποίων ο πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν έρχεται αντιμέτωπος με την ενωμένη αντιπολίτευση, περιπλέκει την κατάσταση, με τις Βρυξέλλες να αντιμετωπίσουν ενδεχομένως την κατηγορία της ανάμειξης στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας.
Η εφαρμογή του μηχανισμού επιτρέπει τη διακοπή της χρηματοδότησης κρατών μελών από τους ευρωπαϊκούς πόρους όταν υπάρχουν διαπιστωμένες παραβιάσεις του κράτους δικαίου. Η διακοπή της χρηματοδότησης ή η μείωση των πόρων προτείνεται από την Κομισιόν και εγκρίνεται από τουλάχιστον 15 από τα 27 κράτη μέλη της Ένωσης.
Ο μηχανισμός εφαρμόζεται στα κονδύλια που χορηγούνται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, που μεταφράζονται σε σημαντικά ποσά για τις δύο χώρες, καθώς και στα κονδύλια των σχεδίων οικονομικής ανάκαμψης μετά την πανδημία. Αυτά τα σχέδια που αφορούν τη Βαρσοβία και τη Βουδαπέστη δεν έχουν εγκριθεί από την Κομισιόν.
Προϊόν δύσκολων διαπραγματεύσεων το 2020, το καθεστώς αιρεσιμότητας ήταν επιθυμητό από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και πολλά κράτη μέλη.
Ως μέσον αντιμετώπισης των επιθέσεων κατά του κράτους δικαίου εκ μέρους λαϊκιστικών κυβερνήσεων, «είναι ο αποτελεσματικότερος μηχανισμός» που διαθέτει μέχρι σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση, τονίζει η Σοφί Πορνσλέγκελ, πολιτική αναλύτρια του European Policy Centre (EPC).
«Αλλά είναι εξαιρετικά περιορισμένος, είναι μία ρύθμιση που αφορά τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό και τα σχέδια ανάκαμψης. Δεν αναγνωρίζει τη συστημική κρίση που έχουμε σε αυτές τις χώρες».
Πολωνία και Ουγγαρία αποτελούν αντικείμενο και μίας άλλης διαδικασίας, «του Άρθρου 7», που επιτρέπει την τιμωρία μίας χώρας για μη τήρηση των αρχών της ΕΕ στερώντας της το δικαίωμα ψήφου στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Αλλά η ενεργοποίηση του μηχανισμού αυτού, που και στις δύο περιπτώσεις βρίσκεται σε προκαταρκτικό στάδιο, αποδεικνύεται ανέφικτη στην πράξη.
«Κατάχρηση εξουσίας» καταγγέλλει η Βουδαπέστη
Η Ουγγαρία έκανε λόγο για «κατάχρηση εξουσίας» εκ μέρους των Βρυξελλών, μετά την απόρριψη των προσφυγών της Βουδαπέστης και της Βαρσοβίας κατά του μηχανισμού αιρεσιμότητας που συνδέει τη χορήγηση των ευρωπαϊκών πόρων με τον σεβασμό του κράτους δικαίου, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών, από τα κράτη μέλη, επικυρώνοντας έτσι τη νομιμότητα του μηχανισμού.
Βαρσοβία και Βουδαπέστη, που ζητούσαν την ακύρωση του μηχανισμού, κατηγορούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για συστηματικές παραβιάσεις του κράτους δικαίου.
Ειδικά για την Ουγγαρία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει προβλήματα στις διαδικασίες ανάθεσης έργου, σύγκρουσης συμφερόντων και διαφθοράς. Προβλήματα τα οποία αφορούν άμεσα τον τρόπο διαχείρισης των ευρωπαϊκών πόρων από την ουγγρική ηγεσία.
Αλλά, σύμφωνα με την υπουργό Δικαιοσύνης Γιούντιτ Βάργκα, η οποία αντέδρασε μέσω του Facebook στη δικαστική απόφαση, πρόκειται για μία «πολιτική απόφαση» που συνδέεται με τον νόμο που απαγορεύει την αναφορά «σε θέματα αλλαγής φύλου και ομοφυλοφιλίας» σε άτομα κάτω των 18 ετών και ψηφίσθηκε το καλοκαίρι. Κατά τη Βουδαπέστη, ο νόμος αποσκοπεί στην προστασία των παιδιών.
«Η απόφαση αποτελεί νέο μέσον πίεσης επί της χώρας μας», δήλωσε η Γιούντιτ Βάργκα, η οποία κάνει την εκτίμηση ότι συνδέεται με τον νόμο περί ομοφυλοφιλίας που ψηφίσθηκε το καλοκαίρι στην Ουγγαρία εν μέσω αυστηρών επικρίσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έλαβε μία πολιτική απόφαση λόγω του επικείμενου δημοψηφίσματος για την προστασία των παιδιών», πρόσθεσε η υπουργός Δικαιοσύνης αναφερόμενη στο δημοψήφισμα που θα πραγματοποιηθεί στις 3 Απριλίου ταυτόχρονα με τις βουλευτικές εκλογές με θέμα τη νομοθεσία που περιορίζει την αναφορά σε θέματα ομοφυλοφιλίας και διεμφυλικότητας στα ουγγρικά σχολεία.
«Οι Βρυξέλλες δεν μπορούν να αφήσουν τους Ούγγρους να εκφρασθούν. Η γραφειοκρατική ελίτ δεν θέλει να αποδεχθεί την ελεύθερη επιλογή και την άποψη των Ούγγρων!».
Για «επικίνδυνη τάση» των ευρωπαϊκών θεσμών να υπερβαίνουν τα όρια των ευρωπαϊκών συνθηκών, μίλησε Πολωνός κυβερνητικός εκπρόσωπος.
«Η απόφαση επιβεβαιώνει μία επικίνδυνη τάση του δικαστηρίου της ΕΕ και των θεσμών του μπλοκ να υπερβαίνουν τα όρια των συνθηκών», δήλωσε σε δημοσιογράφους ο Πιοτρ Μύλερ, κατά τη γνώμη του οποίου δεν υπάρχει βάση για την παρακράτηση ευρωπαϊκών πόρων από τη Βαρσοβία.
