Του Κώστα Παπουτσάκη*
Σήμερα γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών. Είναι μια μέρα τιμής για εκείνα τα άτομα που έχασαν τη μάχη της ζωής κυνηγώντας τον ψεύτικο παράδεισο της ηρωίνης.
Για εκείνα τα άτομα που με το κεφάλι όρθιο δίνουν τη μάχη της απεξάρτησης, παλεύοντας ταυτόχρονα με το δράκο του στιγματισμού από το κοινωνικό τους περιβάλλον. Για εκείνα τα βρέφη που, με την πρώτη ανάσα της ζωής τους, έρχονται αντιμέτωπα με το στερητικό σύνδρομο της ναρκωτικής ουσίας, κληροδοτημένο από τη μήτρα της εξαρτημένης μητέρας τους. Είναι μια μέρα τιμής για τις οικογένειες των χρηστών που, συμπαραστάτες στον αγώνα τους, προσπαθούν κι αυτοί, να βγουν στο ξέφωτο μιας καλύτερης ζωής. Είναι μια μέρα τιμής για τους θεραπευτές που, παρά τις δικές τους αδυναμίες και συμπλέγματα, έχουν τη δύναμη, γεμάτοι ενσυναίσθηση, να κοιτάξουν το χρήστη βαθιά μέσα στα μάτια και να του ψιθυρίσουν «καταλαβαίνω απόλυτα αυτό που βιώνεις».
Η Διεθνής Ημέρα των ναρκωτικών για τον ενεργά σκεπτόμενο και κοινωνικά ευαισθητοποιημένο πολίτη είναι ημέρα συλλογισμού και δράσης. Συλλογισμού γύρω από τον εντελώς λανθασμένο τρόπο που βλέπει η πολιτεία την εξάρτηση και το ιατρικό πρόβλημα εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων. Η πολιτική της ποινικοποίησης των ναρκωτικών διαιωνίζει την αντιμετώπιση των τοξικοεξαρτημένων ως εγκληματικών στοιχείων, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για ευάλωτες κατηγορίες πληθυσμού που χρήζουν ανάγκη ιατρικής φροντίδας. Η τιμωρία της κατοχής ναρκωτικών ουσιών για προσωπική χρήση είναι αντίθετη με το φιλελεύθερο ποινικό δίκαιο διότι συνιστά πράξη αυτοπροσβολής και όχι ετεροπροσβολής (δεν προσβάλλει δηλαδή τρίτα άτομα ή αγαθά του κοινωνικού συνόλου). Η επιβολή αυστηρών ποινών για πράξεις αυτοπροσβολής όπως η απλή χρήση ναρκωτικών προσβάλλει το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού του ανθρώπου και για αυτό είναι στη βάση της βαθιά αντιφιλελεύθερη. Η ενιαία ποινική μεταχείριση μαλακών και σκληρών ναρκωτικών επιφέρει τον κίνδυνο του περάσματος από τη μια κατηγορία στην άλλη. Αυτό που πρέπει να χρήζει αυστηρής τιμωρίας είναι το εμπόριο των σκληρών ναρκωτικών καθώς και το εμπόριο μεγάλων ποσοτήτων μαλακών ναρκωτικών.
Στα κράτη όπου η χρήση και η καλλιέργεια για προσωπική χρήση είναι νομιμοποιημένη, και όπου συγκεκριμένες ποσότητες ουσιών κυκλοφορούν στο ελεύθερο εμπόριο, οι υπηρεσίες περίθαλψης και αποτοξίνωσης για τους εξαρτημένους είναι καλύτερα οργανωμένες.
Για τον ενεργό πολίτη η σημερινή ημέρα είναι και ένα κάλεσμα για δράση. Δράση για να συμβάλλει στην έγκυρη πληροφόρηση και κατατόπιση του κοινού γύρω από το πολυδιάστατο ζήτημα της τοξικοεξάρτησης. Απλουστευτικές και αβάσιμες επιστημονικά διατυπώσεις (π.χ. ότι «πέφτεις στα ναρκωτικά αν σου βάλουν κάτι στο ποτήρι», ότι «η εξάρτηση είναι θέμα επιλογής του ατόμου και κακώς κάποιοι την επιλέγουνε») διαιωνίζουν το στίγμα του ναρκομανή και δαιμονοποιούν τη χρήση. Συνιστούν έναν ανορθολογισμό που ο φιλελεύθερος πολίτης είναι σε εγρήγορση για να τον καταπολεμήσει. Η εξάρτηση δεν είναι θέμα επιλογής. Δεν είναι ένα ρούχο που επιλέγεις αν θα το φορέσεις ή όχι. Η εξάρτηση σε βρίσκει και για να την αποτινάξεις, χρειάζεται θέληση, επιμονή, υπομονή, με αρωγό ιατρική και ψυχολογική βοήθεια.
Στο δημόσιο διάλογο πρέπει να αναδυθούν περαιτέρω συζητήσεις για τα πραγματικά και πολύπλευρα αίτια της εξάρτησης. Να συζητήσουμε και να κατανοήσουμε καλύτερα το φαινόμενο της διπλής διάγνωσης (ταυτόχρονης συνύπαρξης ψυχικού νοσήματος και συμπτωμάτων πολύχρονης χρήσης). Μαζί με αυτό, τους βιολογικούς, ψυχολογικούς, οικογενειακούς και ευρύτερα κοινωνικούς παράγοντες πρόκλησης της εξάρτησης.
Συμβατή με το πνεύμα του φιλελευθερισμού είναι η υποστήριξη επιστημονικά τεκμηριωμένων θεραπευτικών σχεδίων, όσο δυνατόν εξατομικευμένων για κάθε μοναδική περίπτωση χρήστη.
Η πρόσδεση των χρηστών σε θεραπευτικά πλάνα που τους δίνουν τη δυνατότητα ενός καλύτερου, μη-τοξικού αυτοπροσδιορισμού της ύπαρξής τους σώζει ζωές. Η συμβουλευτική των εξαρτήσεων δε διενεργείται μέσω προσταγών, επιβολών και τιμωριών. Είναι μια τεχνική απόλυτου σεβασμού των ατομικών αποφάσεων που παίρνει ο ίδιος ο χρήστης. Μια «φιλελεύθερη» τεχνική απόλυτου σεβασμού του δικαιώματος αυτοπροσδιορισμού του.
Το τρίπτυχο πάνω στο οποίο θα πρέπει να βαδίσουν οι μελλοντικές στρατηγικές της μάχης κατά των ναρκωτικών είναι
1. πολιτική μείωσης της βλάβης,
2. στήριξη των χρηστών και
3. ανοιχτή επιστημονική συζήτηση για την αλήθεια των ουσιών και των κινδύνων τους.
*Ο Κώστας Παπουτσάκης είναι μέλος της Φιλελεύθερης Συμμαχίας.
