Του Νίκου Ορφανού*
«It's the title, not the song» Rolling Stones
«If you can name it, you can blame it» Depeche Mode
«Viralogy» παραλίγο δίσκος των Pearl Jam
Η ποπ μουσική ήταν μια μορφή επαναστατικής δημοκρατίας. Ένα αγροτόπαιδο από το Τενεσί με μια κιθάρα γινόταν βασιλιάς. Ένα λαϊκό αγόρι από το Άσμπερι Παρκ του Νιου Τζέρσι γινόταν αφεντικό. Ένας μπουζουξής από το Αιγάλεω γινόταν διευθυντής ορχήστρας. Η τεχνολογία των αναπαραγωγικών συστημάτων ήχου απογείωσε τη διασπορά της μουσικής το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Με μια μουσική επιτυχία γινόσουν ζάπλουτος μέσα σε μήνες, πριν καν κλείσεις τα εικοσιπέντε. Υπερβολή; ενδεχομένως. Υπερβολή που συχνά οδηγούσε σε άλλες επιπλέον υπερβολές.
«The drugs don't work» Verve
Το διαδίκτυο στην αρχή φάνηκε να είναι ένα ιδανικό εργαλείο στο χέρι των ήδη γνωστών, συστημικών μέσων και μαγαζιών. Αυτά πρώτα μπήκαν και έφτιαξαν πύλες και σάιτ και έδωσαν το στίγμα της νέας ηλεκτρονικής ενημέρωσης. Μα δεν υπολόγιζαν τα κοινωνικά δίκτυα. Για την ακρίβεια, κανείς δεν τα υπολόγισε στην πλήρη σφοδρότητά τους. Ούτε αυτοί που τα ξεκίνησαν.
Τα κοινωνικά δίκτυα έδωσαν τη δυνατότητα της άποψης στον κάθε πικραμένο. Σάιτ δημοσιογραφικά αποφάσισαν να εντάξουν στο δυναμικό τους μη δημοσιογράφους (όπως εμένα επί παραδείγματι) για να γράφουν απόψεις εί παντός επιστητού. Ταυτόχρονα στα κοινωνικά δίκτυα εκατομμύρια microcelebrities* έλεγαν απόψεις και αναπαρήγαγαν ειδήσεις, που έβρισκαν εδώ κι εκεί, ανέβαζαν φωτογραφίες της καθημερινότητάς τους, των φαγητών που έτρωγαν, των χώρων που επισκέπτονταν, η χαρά του διαρρήκτη.
Ένα γουστόζικο βίντεο, ένα ευτράπελο στιγμιότυπο, γινόταν σουξέ, «γονάτιζε» τα ίνσταγκραμ, τα τουήτερ, τα φέηςμπουκ, τα λάικ και οι αναπαραγωγές μετριούνται πια από διαφημιστικές εταιρείες, θεωρούνται επιδραστικά, δημόσια πρόσωπα πληρώνονται από φίρμες για να φωτογραφίζονται με μαρκάτα παπούτσια και αντικείμενα, η δεύτερη μεγαλύτερη απειλή μετά το λαϊκισμό, ο like-ισμός, η συλλογή των περισσότερων like στην κάθε ανάρτηση, ως αυτοσκοπός που ισοπεδώνει, ακόμα κι αν είναι ο κώλος σου ή η ίδια σου η αυτοκτονία.
Σάιτ απροσδιόριστης προέλευσης και ανύπαρκτης αξιοπιστίας γράφουν εξωφρενικά σχόλια και ειδήσεις, για τον οποιονδήποτε, τα οποία αναπαράγονται ανεξέλεγκτα από ανθρώπους, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων διαβάζει μόλις τις πέντε πρώτες γραμμές στην καλύτερη περίπτωση. Ο μέσος χρόνος ανάγνωσης ενός άρθρου στο δίκτυο είναι τρεισήμισι λεπτά το πολύ, πιθανώς αγαπητέ αναγνώστη δεν διαβάζεις καν αυτές τις γραμμές πια, έχεις σταματήσει την ανάγνωση στην προηγούμενη παράγραφο, για να κάνεις κλικ σε είδηση που περιέχει κουτσομπολιό και κανένα βυζί.
Στις επαναλαμβανόμενες αναρτήσεις, ο τίτλος είναι που μετράει. Αυτός φτιάχνει τις εντυπώσεις. Η ενημέρωση δολοφόνησε την πληροφόρηση και οι δυο μαζί τη γνώση. Τα γνωστά σάιτ των «συστημικών» μέσων συκοφαντήθηκαν ως αναξιόπιστα και όργανα «συμφερόντων». Κάθε τι απροσδιόριστο θεωρήθηκε αντικειμενικό, ακριβώς γιατί έλεγε σοκαριστικές ανοησίες, «που οι άλλοι τις κρύβουν», τι μας κρύβουν; κραυγάζουν διαδικτυακοί κανίβαλοι κάθε τόσο, ένα παρασύστημα διασποράς ψεμμάτων και εκατομμύρια χρήστες που τα ρουφάνε σαν πρεζόνια. Πανικόβλητοι επιχειρηματίες της ειδησεογραφίας προσαρμόστηκαν σε αυτό το νέο ήθος. Η συντριπτική πλειοψηφία των σάιτ δημοσιεύει αναλύσεις από συντάκτες που τις γράφουν με τα σώβρακα.
Πριν πέντε περίπου χρόνια σαρώνει το δίκτυο είδηση ότι θα απαγορευθεί κάθε οικιακή καλλιέργεια, προκειμένου να ενισχυθεί η βιομηχανία βιταμινών. Κυκλοφορούν βίντεο όπου τύπισσες με αγριεμένο μάτι κραυγάζουν κατά του παγκόσμιου συστήματος. Γνωστοί μου χαύουν την προπαγάνδα και συσσωρεύουν σπόρους.
Πιο πριν μια «ανεξάρτητη» προσπάθεια «πληροφόρησης» που ξεκίνησε «αντισυστημικά», οσφριζόμενο πελατεία που «ψάχνεται» και πιστεύει τα πάντα, είχε φτιάξει κυριολεκτικά κουλτούρα. Το Zeitgeist movement ήταν παραμύθι από την πρώτη μέχρι την τελευταία λέξη.
Διαδικτυακή καμπάνια σε δήθεν ειδικευμένα σάιτ περί της «επικινδυνότητας» των εμβολίων πείθει γονείς να μην κάνουν εμβόλια στα παιδιά τους. Αποτέλεσμα: επανεμφανίζονται σε παιδιά αστικών οικογενειών ασθένειες ξεπερασμένες εδώ και χρόνια.
Κόμμα που καλπάζει στις δημοσκοπήσεις συκοφαντεί μικρότερο κόμμα ως όργανο μεγαλοεπιχειρηματία. Τη δουλειά αναλαμβάνουν δεκάδες ανώνυμοι λογαριασμοί στα κοινωνικά δίκτυα. Αυτά παρασέρνουν εκατοντάδες χρήσιμους ανεγκέφαλους. Η συκοφαντία περνάει σε μεγάλη μάζα ανθρώπων. Το σπιλωμένο κόμμα αδυνατεί να πολεμήσει τη σπίλωση και καταρρέει. Το καλπάζων μόρφωμα διορίζει ανθρώπους του στις επιχειρήσεις του δήθεν «κομματάρχη».
Σάιτ με έδρα την Αλβανία και τα Σκόπια διαδίδουν ότι η Χίλαρυ Κλίντον κάνει όργια με τον άντρα της, πρώην πρόεδρο, με ανήλικα, με βιτρίνα μια πιτσαρία, όπου συναντιούνται. Η είδηση αναπαράγεται ανεξέλεγκτα με ό,τι τίτλο μπορεί κανείς να φανταστεί, σαν ένα πολυεθνικό χαλασμένο τηλέφωνο. Άνθρωποι το πιστεύουν μόνο από τον τίτλο και αισθάνονται δικαιωμένοι που αντιπαθούσαν ανέκαθεν τη Χίλαρυ. Ο Φρόιντ στριφογυρνάει στο τάφο του. Από τις ίδιες πηγές ένα σωρό εξωφρενικές ειδήσεις για τη Χίλαρυ εκτοξεύονται με ρυθμό πολυβόλου: έχει σχέση με το ISIS, θα νοθεύσει τις εκλογές, τα έχει κάνει πλακάκια με το FBI, τα βρωμοwikileaks πληρώνονται σε λογαριασμούς στην Αργεντινή και σε ρώσικες βαλίτσες και μπαίνουν στο κόλπο. Τα σάιτ του Τραμπ παραληρούν κι αυτός κερδίζει τις εκλογές.
Συμπέρασμα: Καμιά αλήθεια, όσο δυνατή κι αν είναι, δεν μπορεί να νικήσει ένα εξωφρενικό ψέμα, που αναπαράγεται σαν τον καλπάζοντα καρκίνο, μολύνοντας κάθε λογική και ψύχραιμη άποψη.
Ο like-ισμός είναι που κυριαρχεί και όχι το αδερφάκι του. Η προπαγάνδα μόλις ξεκίνησε. Έρχονται ακόμα πιο εξωφρενικές μέρες.
Υ.Γ.: το άρθρο έχει μικρά ψέματα στο πρώτο του μισό. Στο δεύτερο δεν έχει κανένα.
«Trust no-one» agent Maulder, X-files: το δόγμα του πρέζονα του διαδικτύου.
*microcelebrities: οι χρήστες κοινωνικών δικτύων που μοιράζονται στιγμές της καθημερινότητάς τους, σαν μια απομίμηση στιγμών διάσήμων. Μια ψευδαίσθηση απήχησης σε εικονικές επιδοκιμασίες, όπως «like» και «emoji» αντιδράσεις σε εικονίδια.
* Ο κ. Νίκος Ορφανός είναι ηθοποιός και σκηνοθέτης
