Μπορεί ο σπουδαίος Βρετανός συγγραφέας John Le Carré, που πέθανε χθες από πνευμονία στην ηλικία των 89 ετών («πλήρης ημερών» όπως είναι η κλισέ έκφραση), να μην ήταν πολύ «της μόδας» τα τελευταία χρόνια, κάποια εποχή δε, θεωρείτο ξεπερασμένος. Μπορεί τα βιβλία του να μη διαβάζονται μετά από 100 χρόνια (αν και ουδείς γνωρίζει ποιος συγγραφέας του 20ου αιώνα, θα διαβάζεται τότε). Μπορεί το λογοτεχνικό είδος, με το οποίο έγινε γνωστός, η «κατασκοπική λογοτεχνία» να θεωρείται ότι ισορροπεί μεταξύ pulp fiction, best-seller κατασκευάσματος, τοποθετούμενο στις παρυφές της (θεωρούμενης ως) αμιγούς λογοτεχνίας.
Ο John Le Carré, όμως ήταν πολύ παραπάνω από όλα αυτά που αναφέρω. Ήταν ένας λογοτεχνικός τιτάνας (με όλη τη σημασία της λέξης), με βιβλία που υπερβαίνουν κατά πολύ τις αγκυλώσεις των ειδών ή τις ευκολίες των κατηγοριοποιήσεων. Έγινε γνωστός την δεκαετία του ’60 με το τρίτο του βιβλίο «Ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο» (εκδ. Bell), το οποίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο με τρομακτική επιτυχία, με τον Richard Burton στον ομώνυμο ρόλο. Ο Le Carré που υπηρετούσε τότε στην Βρετανική πρεσβεία στη Βόννη, ως διπλωμάτης αλλά στην πραγματικότητα ως πράκτορας της MI6, χρησιμοποιούσε ήδη από το προηγούμενό του βιβλίο το ψευδώνυμο με το οποίο έγινε γνωστός (το πραγματικό του όνομα ήταν David John Moore Cornwell), διότι οι διπλωματικοί υπάλληλοι απαγορευόταν να υπογράφουν βιβλία με το πραγματικό τους όνομα. Η τεράστια εμπορική επιτυχία του βιβλίου, τον «υποχρέωσε» να αφήσει την καριέρα του ως κατάσκοπος (ήδη από την δεκαετία του ’50 ήταν στρατολογημένος από την MI5), είχε προηγηθεί όμως και η αποκάλυψη του ονόματός του από τον περίφημο διπλό πράκτορα Κίμ Φίλμπι, οπότε η απόσυρσή του από την υπηρεσία ήταν επιβεβλημένη. Ο Φίλμπι θα είναι πρωταγωνιστής στην άλλη μεγάλη εμπορική επιτυχία του Le Carré, το έξοχο «Κι ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι» (εκδ. Καστανιώτη), που κι αυτό μεταφέρθηκε εξαιρετικά στον κινηματογράφο.
Τα μυθιστορήματα του Le Carré, με κεντρικό χαρακτήρα / ήρωα, τον συνταξιοδοτημένο μυστικό πράκτορα George Smiley, που άλλοτε κυριαρχεί κι άλλοτε περνάει σε δεύτερο πλάνο στις ιστορίες, δημιούργησαν μια σειρά 10 βιβλίων, που τα περισσότερα μεταφέρθηκαν στην τηλεόραση ή στον κινηματογράφο με μεγάλη επιτυχία, ο δε Alec Guiness θεωρήθηκε ο ιδανικός Σμάιλι, ερμηνεύοντας τον ρόλο επί σειρά ετών. Μετά το τέλος του Ψυχρού πολέμου και την κατάρρευση της Σοβιετικής αυτοκρατορίας, ο Λε Καρέ, θεωρείτο λογοτεχνικά «τελειωμένος», αλλά εκείνος, αποδεικνύοντας την τεράστια δυναμική του, δημοσίευσε μερικά από τα καλύτερά του βιβλία, τα χρόνια που ακολούθησαν, όπως το «Ο ράφτης του Παναμά» (εκδ. Bell, δυστυχώς εξαντλημένο) ή το «Ο επίμονος Κηπουρός» (εκδ. Bell), το δε αυτοβιογραφικό του μυθιστόρημα «Ένας τέλειος κατάσκοπος» (εκδ. Bell), θεωρήθηκε από τον Philip Roth, ως «το καλύτερο μεταπολεμικό Αγγλικό μυθιστόρημα» (και δεν πέφτει πολύ έξω ο μεγάλος Αμερικανός συγγραφέας). Το τελευταίο του μυθιστόρημα, που κυκλοφορεί στη γλώσσα μας είναι το εξαιρετικό (και ιδιαίτερα ελεγειακό) «Ένας έντιμος άνθρωπος».
Το ύφος του Le Carré, είναι εκείνο που τον έκανε να ξεχωρίσει σε ένα λογοτεχνικό είδος πολύ παρεξηγημένο. Πατώντας γερά στην Βρετανική παράδοση των Chesterton, Grahah Greene, ο Le Carré εστιάζει στην ψυχολογία των χαρακτήρων του, στις σιωπές και στην ατμόσφαιρα που δημιουργείται μέσα από τις ιστορίες που περιγράφει. Οι ήρωές του είναι κουρασμένοι, θλιμμένοι, μελαγχολικοί, η υπηρεσία είναι σε παρακμή, η χώρα σε αποσύνθεση και συμβιβασμένη. Μοναδικό στυλίστας της γραφής, με τον υπαινικτικό και πυκνογραμμένο του λόγο, το μοναδικό του χιούμορ και την εξαίσια πλοκή των μυθιστορημάτων του, αγαπήθηκε από όλα τα είδη των αναγνωστών, τοποθετώντας την «κατασκοπική λογοτεχνία» σε μια άλλη κατηγορία. Τα τελευταία 20 χρόνια, η δράση στα βιβλία του είχε υποχωρήσει, δίνοντας έμφαση στους χαρακτήρες και τον εσωτερικό τους κόσμο.
Ο Le Carré, ποτέ δεν ήταν «εύκολος» συγγραφέας, καμία σχέση με άλλους συγγραφείς που υπηρέτησαν το είδος. Οι ήρωές του βρίσκονται πάντα στο μεταίχμιο μεταξύ «καλού» και «κακού», ο δε αναγνώστης καλείται να έχει υπομονή για να αποκρυπτογραφήσει το σύμπαν που χτίζει ο Le Carré, τον ιστό που πλέκει στις ιστορίες του και από τη στιγμή που θα εισχωρήσει μέσα τους, θα απολαύσει μια πρωτόγνωρη λογοτεχνική εμπειρία. Η Λογοτεχνία έχασε έναν από τους τελευταίους πραγματικά μεγάλους.
