Το καθεστώς Ερντογάν αισθάνεται απειλούμενο, μέσα από την διπλή κρίση της οικονομίας και της πανδημίας και αυτό οδηγεί την Τουρκία στην κλιμάκωση της έντασης με την Ελλάδα δηλώνει στο liberal.gr o Κώστας Λάβδας. Προσθέτει δέ πως οι εξελίξεις στο μεταναστευτικό εξαρτώνται από αυτές στη Συρία αλλά και την κρίση στο Ιράν.
Ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πάντεο Πανεπιστήμιο σημειώνει ότι η Άγκυρα θεωρεί «παράθυρο ευκαιρίας» την προεκλογική περίοδο που διανύουν οι ΗΠΑ και την δυσκολία συντονισμού της ΕΕ ενώ παράλληλα η οικονομική κρίση την οδηγεί προς την πλευρά της Δύσης και στο πλαίσιο αυτό η ένταση με την Ελλάδα ενδεχομένως να εκτιμάται ως ένα επιπλέον διαπραγματευτικό χαρτί.
Σε κάθε περίπτωση, όπως αναφέρει ο κ. Λάβδας, «χρειαζόμαστε άλλο μείγμα πολιτικών, άλλο ρόλο των κεντρικών θεσμών και της ΕΚΤ, άλλη ισορροπία δυνάμεων στο εσωτερικό της Ένωσης και άλλη αντίληψη περί εξωτερικών συνόρων – πέραν της κρίσης – αναφορικά όπως υποστηρίζω από χρόνια και με τον αμυντικό προϋπολογισμό των συνοριακών κρατών».
Τέλος, αναφορικά με τις εσωτερικές εξελίξεις στην Τουρκία και την υπόθεση Σοϊλού, του Τούρκου υπουργού εσωτερικών, κάνει λόγο για ισχυροποίησή του εν όψει της μετά Ερντογάν εποχής. Ισχυροποίησης ανησυχητικής για τα εξωτερικά λόγο των σχέσεών του με την σκληρή εθνικιστική προσέγγιση Μπαχτσελί.
Συνέντευξη στον Τάσο Ευαγγελίου:
- Ο Ερντογάν παρά την κρίση του κορονοϊού δείχνει να μην αλλάζει την τακτική του στο Αιγαίο. Οι καθημερινές υπερπτήσεις και παραβιάσεις έρχονται να επιβεβαιώσουν το γεγονός. Θεωρείτε πως στόχος του είναι η περαιτέρω κλιμάκωση;
Καταρχήν είναι προφανές ότι έχουν αυξηθεί οι μεταβλητές και άρα υπάρχει αυξημένη συνθετότητα σε ορισμένα τουλάχιστον πεδία των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η εξέλιξη της πανδημίας θα επηρεάσει τις εξελίξεις και το ίδιο συμβαίνει και με την εξέλιξη των οικονομικών μεγεθών στην Τουρκία. Πρέπει όμως πάντοτε να διακρίνουμε μεταξύ της δομικής πρόκλησης που συνιστά ο τουρκικός αναθεωρητισμός εδώ και πολλές δεκαετίες αφενός και των συγκυριακών εξάρσεων και υφέσεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις αφετέρου. Διανύουμε μια περίοδο στην οποία το καθεστώς Ερντογάν αισθάνεται απειλούμενο και, με αυτή την έννοια, ο κίνδυνος κλιμάκωσης δεν έχει μειωθεί. Αντίθετα, έχει αυξηθεί. Υπάρχουν άλλωστε πολλοί παράγοντες τους οποίους θα πρέπει να λάβουμε υπόψη, πέρα από την πανδημία και τις οικονομικές προκλήσεις. Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ έχουν εισέλθει σε δύσκολη προεκλογική περίοδο ενώ η ΕΕ βρίσκεται σε φάση μεγάλης εσωτερικής δυσκολίας συντονισμού γίνεται αντιληπτό από την Άγκυρα ως παράθυρο ευκαιρίας για απόκτηση πλεονεκτημάτων.
- Εκτιμάτε πως η Άγκυρα θα ξαναρίξει στο τραπέζι το μεταναστευτικό επικεντρώνοντας στο Αιγαίο αυτή τη φορά με δεδομένο ότι στον Έβρο βρήκε ισχυρή αντίσταση;
Παρά την αδιαμφισβήτητη και πολλαπλώς σημαντική ελληνική επιτυχία στον Έβρο, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι οι μεγάλοι αριθμοί των μετακινούμενων από τη Συρία δεν έφτασαν ούτε στον Έβρο, όπου η Τουρκία διοχέτευσε κυρίως ομάδες Αφγανών, Πακιστανών, Ιρανών και άλλων από την Κωνσταντινούπολη και κοντινές περιοχές, αλλά ούτε και στο Αιγαίο. Ανάλογα με τις περαιτέρω εξελίξεις στη Συρία αλλά και την υπό εξέλιξη, ακόμη, εσωτερική κρίση στο Ιράν θα δούμε και τις επιπτώσεις στο μεταναστευτικό. Θα συνιστούσα ιδιαιτέρως επιφυλακτική στάση αυτή την στιγμή.
- Πως κρίνετε την εξέλιξη με τον υπουργό Εσωτερικών της Τουρκίας τον Σοϊλού;
Αποτελεί εξαιρετικά ενδιαφέρον επεισόδιο στην πορεία προσεκτικών, ακόμη, μετατοπίσεων στο πλέγμα εξουσίας στην Τουρκία. Ο Σοϊλού θέλησε να κρατήσει αποστάσεις από την απόφαση για 48ωρο lockdown, απόφαση που ανακοινώθηκε ξαφνικά και προκάλεσε συνωστισμό στα καταστήματα και νέους φόβους για μεγαλύτερη εξάπλωση του κορονοϊού. Ήταν σαφές ότι ήθελε να φανεί ότι ως υπουργός εσωτερικών ευθύνεται για την εφαρμογή της απόφασης, όχι την ίδια την απόφαση που με έμμεσο αλλά σαφή τρόπο χρέωσε στον πρόεδρο. Το επεισόδιο οδήγησε σε ισχυροποίηση του υπουργού εσωτερικών, ενός από τα γεράκια της κυβέρνησης. Ισχυροποιήθηκε από τις αντιδράσεις των εθνικιστών οπαδών του που επέμεναν μαζικά να παραμείνει, από την στήριξη που έλαβε από τον Μπαχτσελί, τελικά από την άρνηση Ερντογάν να κάνει δεκτή την παραίτηση αλλά και την απέλπιδα προσπάθεια κύκλων προσκείμενων στον πρόεδρο να παρουσιάσουν την παραίτηση ως κίνηση προστασίας του Ερντογάν.
- Πολλοί υποστηρίζουν πως αν τα πράγματα στην Τουρκία ήταν διαφορετικά ο Ερντογάν θα είχε αντιμετωπίσει με διαφορετικό τρόπο τον υπουργό του που δείχνει να είναι αρκετά ισχυρός.
Η πραγματικότητα είναι ότι ο Σοϊλού χρησιμοποίησε την ευκαιρία για να κερδίσει έδαφος απέναντι στον Ερντογάν αλλά και σε άλλους, λιγότερο σκληροπυρηνικούς πιθανούς διαδόχους. Με αργά βήματα, οδεύουμε στην μετά Ερντογάν εποχή. Παρότι οι επόμενες προεδρικές εκλογές είναι κανονικά το 2023, υπάρχουν από πέρσι σημαντικές εξελίξεις τόσο στην αντιπολίτευση όσο και στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος. Απέναντι σε προσωπικότητες εκτός κυβέρνησης όπως ο Μπαμπατζάν που έχει ιδρύσει νέο κόμμα ή και ο δήμαρχος Ιμάμογλου, η ισχυροποίηση του Σοϊλού και οι σχέσεις του με την σκληρή εθνικιστική προσέγγιση Μπαχτσελί αποτελούν και για τα εξωτερικά μια εξέλιξη ανησυχητική, με τρόπο έμμεσο αλλά αδιαμφισβήτητο.
- Η μεγάλη οικονομική κρίση αλλά και η κρίση του κορονοϊού δύναται να αλλάξουν την αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας; Με τη λήξη της κρίσης του κορονοϊού ο Ερντογάν θα επανέλθει στην ανατολική Μεσόγειο και στις διεκδικήσεις του;
Τόσο στο ενεργειακό πεδίο όσο και στο μεταναστευτικό, το τουρκικό καθεστώς δεν θα σταματήσει να χρησιμοποιεί αυτά τα πεδία και ως εργαλεία και μοχλούς πίεσης εναντίον της Ελλάδας. Όπως όμως εξήγησα πριν, οι μεταβλητές που προστίθενται καθιστούν τα σενάρια πιο σύνθετα. Οι οικονομική κρίση θα είναι αύριο πραγματικά παγκόσμια και τόσο η προσφορά όσο και η ζήτηση θα επηρεάζονται και θα κινούνται σε παγκόσμιο επίπεδο. Προ ημερών ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) έκανε κάποιες ανησυχητικές προβλέψεις για την ύφεση στο εμπόριο το 2020, με αναφορά σε ένα «καλό» σενάριο όπου η ύφεση στο εμπόριο θα κυμανθεί γύρω στο 13%, πτώση μεγαλύτερη από αυτή που έφερε η κρίση του 2008-2009, ενώ στο «κακό» σενάριο η πτώση φτάνει στο 32% που είναι συγκρίσιμο με την κατάρρευση του 1929.
Ο ΠΟΕ φοβάται το ενδεχόμενο αύξησης προστατευτικών μέτρων τα οποία εάν επικρατήσουν θα φέρουν το «κακό» σενάριο. Αλλά θεωρώ ότι η γενικευμένη αύξηση του προστατευτισμού αυτή τη στιγμή δεν φαίνεται αναπόφευκτη ούτε θα είναι μια αυτοματική συνέπεια των αντιδράσεων στην πανδημία. Θα εξαρτηθεί από την πολιτική, από τη σύνθεση κυβερνήσεων, π.χ. από την έκβαση των εκλογών στις ΗΠΑ, από την εξέλιξη της αντίδρασης της Κίνας, αλλά και από το μέλλον της ΕΕ.
Από την ελληνική σκοπιά, θα πρέπει να θεωρούμε ότι η Τουρκία παραμένει ένας τραυματισμένος αλλά εξαιρετικά επικίνδυνος αναθεωρητικός παράγοντας. Αυτό σημαίνει ότι χρειαζόμαστε άλλο μείγμα πολιτικών, άλλο ρόλο των κεντρικών θεσμών και της ΕΚΤ, άλλη ισορροπία δυνάμεων στο εσωτερικό της Ένωσης και άλλη αντίληψη περί εξωτερικών συνόρων – πέραν της κρίσης – αναφορικά όπως υποστηρίζω από χρόνια και με τον αμυντικό προϋπολογισμό των συνοριακών κρατών. Μόνον έτσι θα μπορέσουμε να αναφερθούμε σε μερική αλλά ουσιαστική κάλυψη των αναγκών της Ελλάδας ως προς την ασφάλεια. Γι αυτό και επείγει μια κατά το δυνατόν σαφής διαμόρφωση βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων προσεγγίσεων και στόχων από ελληνικής πλευράς.
- Τελικά η οικονομική κρίση θα φέρει μια νέα περίοδο ενίσχυσης των δεσμών της Τουρκίας με τη Δύση;
Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα. Ο Ερντογάν επιμένει ότι η χώρα του δεν θα ζητήσει βοήθεια από το ΔΝΤ, αλλά αυτό μοιάζει πια απίθανο. Η τουρκική λίρα έχει πέσει ξανά στο επίπεδο της κρίσης του 2018, τα συναλλαγματικά αποθέματα έχουν εξαντληθεί και οι επιπτώσεις της πανδημίας θα φέρουν μεγαλύτερη ύφεση και ανεργία. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ερντογάν θα προσπαθήσει να συνεχίσει τη δύσκολη πορεία ισορροπίας μεταξύ ΝΑΤΟ, Ρωσίας, Κίνας και Ιράν, αλλά οι εξελίξεις θα πιέζουν προς την κατεύθυνση του ΔΝΤ και της Δύσης.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Τσαβούσογλου επανήλθε χθες θέτοντας ξανά το αίτημα για σύσταση κοινής επιτροπής ειδικών με τις ΗΠΑ για την επίλυση του ζητήματος με τους S-400. Εν κατακλείδι, σε σχέση και με όσα επισήμανα πιο πάνω, ελπίζω να μην αντιλαμβάνεται η Άγκυρα μια νέα, οξείας μορφής κρίση με την Ελλάδα ως ένα ακόμη πεδίο διαπραγμάτευσης με την Δύση.
AP Photo/Emrah Gurel
