Του Παναγιώτη Γκλαβίνη
Το Eurogroup θα συνεδριάσει για την Ελλάδα στις 9 Μαΐου, μια σημαδιακή μέρα για την Ευρώπη. Θα λάβει, άραγε, δυσάρεστες αποφάσεις για τη χώρα μας; Ιδού πώς ανακοίνωσε ο κ. Dijsselbloem την τελευταία απόφαση που έλαβε το όργανο αυτό στις 22 Απριλίου:
«Αποφασίσαμε ότι το πακέτο πολιτικών (για την Ελλάδα) θα πρέπει να περιλαμβάνει κι ένα επικουρικό πακέτο πρόσθετων μέτρων που θα εφαρμόζονταν μόνον αν ήταν απαραίτητα για να επιτευχθεί ο στόχος του πλεονάσματος (3,5%) για το 2018. Ο επικουρικός μηχανισμός θα πρέπει να είναι αξιόπιστος, να νομοθετηθεί εκ των προτέρων, να είναι αυτόματος και να βασίζεται σε αντικειμενικούς παράγοντες που θα πυροδοτούν τα επικουρικά αυτά μέτρα.
Κάτι τέτοιο χρειάζεται περισσότερη δουλειά: σχεδιασμός του μηχανισμού αυτού, πώς θα δουλέψει, τι είδους μέτρα θα περιλαμβάνει και πώς θα πυροδοτούνταν. Είμαι στην ευχάριστη θέση να πω ότι, με (δεδομένη) την δέσμευση του Έλληνα υπουργού να δουλέψει εποικοδομητικά πάνω σ' αυτόν το μηχανισμό και όσο το δυνατόν συντομότερα, οι θεσμοί δήλωσαν ότι είναι διατεθειμένοι να δουλέψουν όσο πιο γρήγορα γίνεται πάνω σ' αυτόν τον επικουρικό μηχανισμό τις επόμενες ημέρες. Σ' αυτή τη βάση, εάν έχουμε το πακέτο που χρειάζεται να φτιαχτεί και να παραδοθεί εκ των προτέρων, και αν έχουμε το επικουρικό πακέτο και τον μηχανισμό που θα το υποστηρίζει, τότε μπορούμε να συγκαλέσουμε ένα ακόμη Eurogroup την (Μεγάλη) Πέμπτη».
Η απόφαση αυτή ελήφθη παρουσία της κυρίας Lagarde, δεσμεύει όλους τους δανειστές μας και προβλέπει ξεκάθαρα την εκ των προτέρων νομοθέτηση πρόσθετων μέτρων 3,6 δις, τα οποία –αν χρειαστεί– θα πρέπει να εφαρμοσθούν αυτομάτως, χωρίς τη μεσολάβηση νέας διαπραγμάτευσης με την Κυβέρνηση.
Είναι δυνατόν να ανατραπεί στο Eurogroup της 9ης Μαΐου;
Αν και ο κύριος Τσακαλώτος φαίνεται πως συμφώνησε με την απόφαση αυτή, φρόντισε, ωστόσο, να της προσθέσει μπόλικο νερό πριν καλά-καλά ανακοινωθεί, δηλώνοντας πως στην Ελλάδα δεν μπορούν να νομοθετηθούν προκαταβολικά προληπτικά μέτρα.
Πίσω στη χώρα, ο κύριος Βούτσης, Πρόεδρος της Βουλής, πήγε εσχάτως στο άλλο άκρο, δηλώνοντας για λογαριασμό της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας ότι δεν θέλει να ψηφίσει τα πρόσθετα μέτρα, όχι ότι δεν μπορεί. Άρα, και να μπορούσε, δεν θα τα ψήφιζε.
Πάντως, είτε δεν μπορεί, που είναι το πιθανότερο, είτε δεν θέλει, που είναι βέβαιο, το αποτέλεσμα είναι ένα και το αυτό: η Κυβέρνηση υπαναχώρησε και πάλι από μια δέσμευση που ανέλαβε δια του αρμόδιου Υπουργού της σε ένα ακόμη Eurogroup. Σε επικοινωνιακό δε επίπεδο, εξακολουθεί να αποδίδει τα μέτρα αυτά στο … ΔΝΤ, αν και αυτό ζητούσε ανέκαθεν ελάφρυνση του χρέους και μικρότερο πλεόνασμα.
Στην πραγματικότητα, η απόφαση του Eurogroup της 22ας Απριλίου υλοποιούσε ό,τι είχαν αποφασίσει δέκα μέρες νωρίτερα οι δανειστές μας στην αμερικανική πρωτεύουσα. Μέχρι τότε, το ΔΝΤ έλεγε στους Ευρωπαίους: κύριοι, η Ελλάδα έχει δυο τρόπους να κατέβει από την οροφή στο ισόγειο. Ο ένας είναι να πάρει το ασανσέρ. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να κουρέψετε το χρέος της και να την υποχρεώσετε σε μικρότερα πλεονάσματα. Αυτό και σας προτείνουμε! Ο άλλος είναι «ηρωικός», να πηδήξει απ' το μπαλκόνι. Αυτό σημαίνει 9 δις μέτρα! Πάτε καλά;
Καλά πάμε, του απάντησαν οι Ευρωπαίοι, αυτό είναι! Η Ελλάδα θα πάρει μέτρα 9 δις. Με τα 9 δις θα πετύχει πλεόνασμα 3,5% το 2018, επομένως τα νούμερά σου για τη βιωσιμότητα του χρέους της βγαίνουν, οπότε…
Έτσι εγκλώβισαν οι Ευρωπαίοι το ΔΝΤ στην υπόθεση εργασίας που είχε κάνει ο αρμόδιος αξιωματούχος του, ο κ. Poul Thomsen, στις 11.2.2016, όταν έγραψε ότι «για να πετύχει τον φιλόδοξο μεσοπρόθεσμο στόχο της για πρωτογενές πλεόνασμα 3½ τοις εκατό του ΑΕΠ, η Ελλάδα θα πρέπει να πάρει μέτρα της τάξης περίπου του 4-5 τοις εκατό του ΑΕΠ». Την ίδια στιγμή, Ευρωπαίοι και ΔΝΤ ακύρωναν από κοινού την επίθεση που είχε ξεκινήσει εναντίον του τελευταίου η Κυβέρνηση στο πλαίσιο μιας νέας στρατηγικής μερικής ρήξης, από την οποία είτε θα έβγαινε νικήτρια, πράγμα αμφίβολο, είτε θα πήγαινε σε εκλογές, με ένα γερό ωστόσο σύνθημα, όπως το «ΔNT Go Home».
Προς στιγμήν, η Ελληνική Κυβέρνηση ξέμεινε από στρατηγική. Δεν ήξερε τώρα ποιον να χτυπήσει. Δεν της έφταιγε πια το ΔΝΤ, αλλά οι Ευρωπαίοι. Πώς τώρα θα πήγαινε πίσω να παρακαλέσει το ΔΝΤ να την βοηθήσει απέναντι στους Ευρωπαίους, τη στιγμή που μέχρι πρότινος του επιτιθόταν;
Με τούτα και με κείνα, σύρθηκε στο Eurogroup της 22ας Απριλίου, μόνο και μόνο για να διαπιστώσει πως οι δανειστές μας, σύσσωμοι απέναντί της, υιοθετούσαν και επίσημα την απόφαση που είχαν λάβει στο πλαίσιο του Washington Club. Ελλείψει νέας στρατηγικής, η Κυβέρνηση επανέφερε τις γνωστές διαπραγματευτικές τακτικές της έναντι των δανειστών, που έφεραν τη χώρα στο χείλος του γκρεμού το καλοκαίρι του 2015.
Η απάντηση στο ερώτημα αν το προγραμματισμένο για τις 9 Μαΐου Eurogroup δεν θα επιμείνει τώρα στη νομοθέτηση και των πρόσθετων μέτρων 3,6 δις, πλέον του μηχανισμού που θα τα εφαρμόσει, εξαρτάται από το κατά πόσον έχει αλλάξει την δική του (πολιτική) απόφαση το Washington Club. Στο Club αυτό συμμετέχουν εκπρόσωποι της Γαλλίας, της Γερμανίας και των εμπλεκομένων στη διαχείριση της κρίσης μας θεσμών (ΔΝΤ, E.E., ΕΚΤ, ESM, Eurogroup και EuroWorking Group).
Τί μεσολάβησε από τις 22 Απριλίου και μετά, προκειμένου ν' αλλάξει την απόφασή του το άτυπο αυτό, πλην ουσιώδες όργανο;
Μεσολάβησε, κατ' αρχήν, μια μίνι σύνοδος κορυφής, που έγινε στο Αννόβερο στις 25 Απριλίου, στην οποία εκπροσωπούνταν όλα τα ευρωπαϊκά μέλη του G-7, ήτοι Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία και Ιταλία, πλέον των ΗΠΑ. Οποιαδήποτε κρίσιμη απόφαση για την Ελλάδα από την έναρξη της κρίσης μέχρι σήμερα, λαμβανόταν πάντοτε ή επικυρωνόταν στο πλαίσιο του G-7, πριν υλοποιηθεί σε νομικό επίπεδο από τους εμπλεκόμενους στα προγράμματα διάσωσης της χώρας θεσμούς.
Τι αποφάσισαν για τη χώρα μας οι αρμόδιοι ηγέτες; Δεν το γνωρίζουμε. Θα το μάθουμε στις 9 Μαΐου. Πάντως, δύο μέρες μετά τη σύνοδο αυτή, στις 27.4.2016, είχαμε για πρώτη φορά, δια στόματος του αναπληρωτή υπουργού οικονομικών των ΗΠΑ, μια τόσο ανοικτή στήριξη του ΔΝΤ από την Αμερικανική Κυβέρνηση απέναντι στις επίσημες ελληνικές θέσεις.
Διεθνής απομόνωση της χώρας
Υπό το φως των ανωτέρω, μόνο σαν αστείο μπορεί να ακούγεται η δήλωση που υποτίθεται πως έκανε την Μεγάλη Πέμπτη ο Έλληνας Πρωθυπουργός, ότι τάχα η Ελλάδα δεν είχε ποτέ συγκεντρώσει τόση στήριξη στο πλαίσιο της Ε.Ε. όπως τώρα.
Το αντίθετο ακριβώς συμβαίνει. Η Ελλάδα είναι για πρώτη φορά στην ιστορία της τόσο απομονωμένη από την υπόλοιπη Ε.Ε. Ποτέ πριν η νομική κατάσταση της χώρας δεν βρισκόταν σε τέτοια δυσαρμονία με την πραγματική της κατάσταση.
Κατ' αρχήν, αυτή καθαυτή η συνεχιζόμενη υπαγωγή της στο εξαιρετικό πλαίσιο της χρηματοδοτικής στήριξης της Ευρωζώνης αποτελεί από μόνη της μια απόκλιση από το κοινό θεσμικό πλαίσιο, στο οποίο υπάγονται όλα τα υπόλοιπα κράτη που έχουν νόμισμα το Ευρώ. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να διαιωνισθεί, χωρίς κάποια στιγμή να νομιμοποιηθεί η νέα πραγματικότητα με την αποχώρηση της Ελλάδας από την Ευρωζώνη.
Η χώρα μας, ένα χρόνο μετά, εξακολουθεί να μην υπάγεται στο ευνοϊκό καθεστώς ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. Μόνη αυτή, εξάλλου, διατηρεί συναλλαγματικούς περιορισμούς, οι οποίοι δεν προβλέπεται να αρθούν στο ορατό μέλλον, καθώς οι καταθέσεις μειώνονται αντί να αυξηθούν. Είναι δε η μόνη χώρα του Ευρωσυστήματος, όπου, παρά την τελευταία ανακεφαλαιοποίηση, εξακολουθεί να αμφισβητείται η κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών της και να απειλείται en bloc με bail-in.
Στο νομικό κλείσιμο των κεφαλαιακών συνόρων της, ήρθε, τέλος, να προστεθεί το πραγματικό κλείσιμο των βορείων συνόρων της χώρας, δημιουργώντας μια εικόνα αποκοπής από τον υπόλοιπο κόσμο, η οποία κανείς δεν ξέρει πότε θα σταματήσει να εκπέμπεται.
Πλησιάζουμε έτσι την 9η Μαΐου, ημέρα γενεθλίων της Ευρώπης. Τη μέρα αυτή, το 1950, ο Robert Schuman, Γάλλος υπουργός των εξωτερικών, πρότεινε στη Γερμανία την ένωση των αγορών των δυο χωρών, ώστε ένας νέος πόλεμος να μην ήταν πλέον νοητός μεταξύ των δυο λαών. Τα διαπλεκόμενα συμφέροντα των πολιτών τους θα τον απέτρεπαν. Η αγορά, λοιπόν, γέννησε την Ευρώπη, η αγορά την δυνάμωσε και η αγορά θα την σώσει από τις όποιες περιπέτειες διέρχεται και σήμερα. Η Ευρώπη αδυνατεί να διαλυθεί και γι' αυτό δεν κινδυνεύει.
Η Ελλάδα, όμως, ολοένα και απομακρύνεται από αυτήν. Η οικονομία της αγοράζει τοις μετρητοίς. Κανείς δεν την εμπιστεύεται. Η χώρα δεν οφείλει πια σε ιδιώτες όσα συνήθιζε, ώστε να έχουν συμφέρον να μην πτωχεύσει. Τα σύνορά μας κλείσανε και η απόστασή μας από την υπόλοιπη Ευρώπη ολοένα και αυξάνει αντί να μικραίνει.
Ας ελπίσουμε ότι η 9η Μαΐου δεν επελέγη τυχαία από τους Ευρωπαίους ηγέτες για να συνεδριάσει ξανά το Eurogroup για την Ελλάδα. Δυσκολεύομαι να φανταστώ ότι οι Ευρωπαίοι υπουργοί των οικονομικών θα λάβουν δυσάρεστες αποφάσεις για τη χώρα μας την ημέρα των γενεθλίων της σύγχρονης Ευρώπης. Δεν μπορώ, όμως, να αποκλείσω τίποτα τη στιγμή που η χώρα μας απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από την υπόλοιπη Ευρώπη.
Τι σκοπεύει, άραγε, να κάνει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας τις επόμενες ημέρες, δεδομένης της ρητής δήλωσης του Προέδρου της Βουλής ότι η κοινοβουλευτική πλειοψηφία δεν πρόκειται να ψηφίσει τα πρόσθετα προληπτικά μέτρα, στην περίπτωση κατά την οποία αποφασίσει το Eurogroup να μας επιβάλει την νομοθέτηση και αυτών των μέτρων;
