Του Γιάννη Μαστρογεωργίου*
Εδώ και μήνες γράφουμε για τις πιθανές θετικές και αρνητικές συνέπειες της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης στη ζωή μας.
Πολλοί φοβούνται ότι η απώλεια θέσεων απασχόλησης που θα φέρει η χρήση υψηλής τεχνολογίας και των ρομπότ θα οδηγήσει εκατομμύρια ανθρώπους στην πενία.
Άλλοι εκκινούν από αυτό το πρόβλημα για να προτείνουν λύσεις που ακούγονται ριζοσπαστικές μεν, ενδιαφέρουσες δε. Η βασικότερη αυτών είναι το λεγόμενο «παγκόσμιο εγγυημένο εισόδημα» ή UBI (Universal Basic Income).
Πρόκειται ουσιαστικά για τη χορήγηση στους πολίτες ενός καθολικού μέσου εισοδήματος, ασχέτως αν εργάζονται ή όχι.
Επειδή λοιπόν θα υπάρξει μία αναταραχή στον χώρο της απασχόλησης (κατά τη γνώμη μας όχι υπερβολική, όπως λέγεται), το βασικό εγγυημένο εισόδημα έχει προταθεί ως μία πιθανή λύση.
Το ύψος του θα καθορίζεται από τις οικονομικές δυνατότητες της κάθε χώρας, σε συνδυασμό με άλλους οικονομικούς παράγοντες, όπως ο πληθωρισμός κ.τ.λ. Στις ΗΠΑ, αυτό το ποσό μπορεί να φτάνει τα 10.000 δολ. ετησίως, στην Ελβετία 2.600 δολ. μηνιαίως και στην Κένυα 1.000 δολ. ετησίως.
Σε μια χώρα σαν τις ΗΠΑ αυτό θα στοίχιζε στο κράτος περίπου 3,2 τρισ. δολ. τον χρόνο. Αν εξαιρεθούν τα παιδιά, τα νοικοκυριά με εισόδημα πάνω από 100.000 δολ. ετησίως, όσοι έχουν άλλου είδους εισοδήματα και οι συνταξιούχοι, το κόστος θα έπεφτε στο 1,5 τρισεκατομμύριο δολ. Το επόμενο λογικό ερώτημα είναι πού θα βρεθούν αυτά τα λεφτά; Η απάντηση είναι μέσω φορολόγησης, επενδύσεων και κυρίως μέσω της άμεσης περικοπής κάθε άλλου προγράμματος κοινωνικής πρόνοιας. Δηλαδή, αντί π.χ. διαφόρων επιδομάτων κάθε είδους, θα δίνεται το εγγυημένο εισόδημα.
Οι υποστηρικτές του εγγυημένου εισοδήματος εκτιμούν ότι τα πλεονεκτήματα του είναι πολλαπλά. Αρχικά, κανείς δεν θα ζει πλέον κάτω από το όριο της φτώχειας. Ενδεχομένως να οδηγήσει σε ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της έρευνας, ενώ θα μειώσει τη διαφθορά και τη γραφειοκρατία, διότι θα το λαμβάνουν όλοι χωρίς εξαιρέσεις και κυρίως χωρίς τους μηχανισμούς απόδοσης κάποιου επιδόματος.
Στον αντίποδα, υπάρχουν φόβοι πως η θέληση για εργασία και δημιουργία θα εξαφανιστεί. Πολλοί ισχυρίζονται ότι το κόστος δεν μπορεί να καλυφθεί μόνο από την απάλειψη των επιδομάτων κ.λπ. ή από τη φορολογία. Οι κυβερνήσεις ίσως να μην είναι σε θέση να εξασφαλίσουν τους σχετικούς πόρους, ενώ ο φόβος για πληθωριστικές εκρήξεις υπάρχει.
Σε κάθε περίπτωση, οι εξελίξεις στην αγορά εργασίας και στην οικονομία που θα έρθουν με τη χρήση ρομπότ και τεχνητής νοημοσύνης καθιστούν κάθε ιδέα συζητήσιμη και δεν επιτρέπουν αφορισμούς.
* Ο κ. Γιάννης Μαστρογεωργίου είναι Διευθυντής του Δικτύου.
**Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο την Τρίτη 27 Φεβρουαρίου.
