(Photo by Maxwells/Irish Government - Pool/Getty Images/Ideal Image)
Του Βασίλη Παζόπουλου*
Σε μια περίοδο που οι αρνητικές εξελίξεις και τα προβλήματα κατακλύζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση, η πρόοδος της ιρλανδικής οικονομίας, όπως αντικατοπτρίστηκε από το εντυπωσιακό +26% ποσοστό ανάπτυξης του ΑΕΠ, έγινε δεκτή με ανακούφιση, αν όχι με ενθουσιασμό.
Ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη αύξηση ΑΕΠ που έχει γίνει στη νεότερη ιστορία σε ευρωπαϊκή χώρα, αφού το ρεκόρ κατέχει το πλούσιο σε ενεργειακά κοιτάσματα Αζερμπαϊτζάν από το 2006, όταν οι τιμές του πετρελαίου εκτοξεύτηκαν στα ύψη.
Το ιρλανδικό θαύμα
Μπορεί τα νούμερα να ευημερούν, αλλά δεν υπήρξε ουσιαστική επίδραση στη ζωή των Ιρλανδών. Ενδεικτικό είναι πως οι μη γεωργικοί μισθοί και ημερομίσθια αυξήθηκαν, από 68 δισεκατομμύρια ευρώ το 2014, στα 71 πέρυσι.
Η ανεργία βρίσκεται στο διπλάσιο προ κρίσης επίπεδο, παρά τη μαζική μετανάστευση. Η κατανάλωση των νοικοκυριών ανά άτομο παρουσιάζει δυσανάλογα μικρή βελτίωση.
Η νόμιμη φοροαποφυγή
Ποιο είναι λοιπόν το μυστικό μαγικό φίλτρο απ' όπου προήρθε η μεγάλη αύξηση του ΑΕΠ;
Στην Ιρλανδία υπήρχε μέχρι πρόσφατα ένα φορολογικό παράθυρο που ονομάζονταν «Double Irish» και το χρησιμοποιούσαν κυρίως οι εταιρείες των ΗΠΑ.
Επέτρεπε σε μια εταιρεία να ιδρύσει θυγατρική στην Ιρλανδία, κάτω από το ιρλανδικό εμπορικό δίκαιο, και μία δεύτερη για φορολογικούς σκοπούς, με έδρα σε κάποιο φορολογικό παράδεισο με μηδενική φορολογία (όπως οι Βρετανικές Παρθένες Νήσοι ή οι Βερμούδες).
Η δεύτερη κατείχε τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και μετέφεραν το μεγαλύτερο μέρος των κερδών ως δικαίωμα εκμετάλλευσης της πνευματικής ιδιοκτησίας. Έτσι η επιχείρηση πλήρωνε ελάχιστους ή και καθόλου φόρους. Νόμιμα.
Η αλλαγή στη νομοθεσία
Μετά από πιέσεις Αμερικάνων και Ευρωπαίων, το 2015 επιβλήθηκε στους Ιρλανδούς να αλλάξουν τη νομοθεσία τους. Οι εταιρίες αναγκάσθηκαν από τον νόμο να μεταφέρουν τα άυλα πάγια που είχαν σε φορολογικούς παραδείσους, πίσω στην Ιρλανδία.
Παρ'' όλα αυτά δεν ανέβηκαν οι εισπράξεις των φόρων όπως ίσως θα ανέμενε κανείς. Οι πολυεθνικές βρήκαν άλλο παραθυράκι. Τα κέρδη χρησιμοποιήθηκαν για να καλύψουν την απόσβεση περιουσιακών στοιχείων, συχνά τις ίδιες πατέντες που οι τεχνολογικές και φαρμακευτικές επιχειρήσεις μετέφεραν στην Ιρλανδία.
Η ίδια τακτική ακολουθείται και από τον κλάδο της μίσθωσης αεροσκαφών. Τα έσοδα από την εκμίσθωση χρησιμοποιούνται για να καλύψουν τις αποσβέσεις.
Η μαγική εικόνα του ΑΕΠ
Μπορεί να μην υπήρξε ουσιαστικό φορολογικό αντίκτυπο, όμως το σύνολο των μεγεθών των επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν ως βάση την Ιρλανδία, πλέον υπολογίζεται στο ΑΕΠ της. Για αυτό εμφανίστηκε αυτή η υπερβολική και βέβαια πλασματική αύξηση του, καθώς προσμετρούνται ως τμήμα της ιρλανδικής οικονομίας.
Η κυβέρνηση παρ'' όλα αυτά ένιωσε ανακούφιση που οι πολυεθνικές δεν αποχώρησαν γιατί υπάρχουν παράπλευρες ωφέλειες. Όπως είπε ο Ιρλανδός υπουργός Οικονομικών, το χρέος έχει υποχωρήσει στο 79% του ΑΕΠ, σε σχέση με 94% του περασμένου έτους. Αυτό σημαίνει ότι η Ιρλανδία μπορεί να δανειστεί περισσότερο και με ευνοϊκότερους όρους.
Λόγω των μνημονίων η σύγκριση με την ελληνική οικονομία είναι αναπόφευκτη. Πράγματι οι Ιρλανδοί πηγαίνουν καλύτερα. Υπήρξε ανάπτυξη που μπορεί να χαρακτηριστεί ίσως υψηλή, σε σχέση με τα απογοητευτικά δεδομένα της Ευρωζώνης.
Όμως πριν την κρίση όχι μόνο δεν είχε σοβαρά δομικά προβλήματα, αλλά ήταν από τις πιο ανταγωνιστικές οικονομίες παγκοσμίως. Το πρόβλημα δημιουργήθηκε αποκλειστικά από την διόγκωση των τραπεζικών ανοιγμάτων.
Η Γαλλία ως νέος αδύναμος κρίκος της Ε.Ε.
Η νέα τρομοκρατική επίθεση στη Γαλλία, φανερώνει πως δεν την επιλέγουν τυχαία. Μάλλον οφείλεται στην πολυπληθή παρουσία θρησκευτικών και εθνικών μειονοτήτων.
Το πιθανότερο σενάριο είναι οι τρομοκράτες να έχουν σαν στόχο να οδηγήσουν τους πολίτες να ζητήσουν αυστηρότερα αστυνομικά μέτρα, σκληρότερους νόμους για τους μετανάστες, λιγότερες ελευθερίες στο όνομα της ασφάλειας.
Έτσι όμως η στοχοποίηση των μειονοτήτων θα είναι η σπίθα που θα υποδαυλίσει την ένταση στις συνοικίες των μεταναστών. Οι τρομοκρατικές οργανώσεις θα στρατολογούν ευκολότερα δυσαρεστημένους νέους.
Οι μετανάστες ακόμα και οι δεύτερης γενιάς που δεν έχουν ενσωματωθεί απόλυτα στο δυτικό τρόπο ζωής, θα θεωρούν τη χώρα όχι ως τόπο που τους φιλοξενεί, αλλά που τους στερεί προσωπικές αξίες και δικαιώματα.
Η Γαλλία παραδοσιακά ήταν ένα ψηφιδωτό εθνοτήτων και θρησκειών που συνυπήρχαν ειρηνικά. Πλέον αυτό το χαρακτηριστικό μετατρέπεται σε αδύναμο κρίκο που θέτει σε αμφισβήτηση την κοινωνική συνοχή.
Η μεσαία τάξη κατευθύνει τις πολιτικές εξελίξεις
Οι άνθρωποι της μεσαίας τάξης στη Γαλλία, αλλά και σε ολόκληρη την Ε.Ε., αντιμετώπισαν θετικά τους νεοεισερχόμενους από τρίτες χώρες. Δεν ένιωσαν ανταγωνισμό στον επαγγελματικό τους χώρο, σε αντίθεση με τα χαμηλότερα στρώματα όπου οι φτωχοί μετανάστες διεκδικούσαν τις δουλειές τους.
Αντίθετα, ο οικονομικός αντίκτυπος ήταν θετικός, γιατί τους επέτρεψε να προσεγγίσουν το όνειρο της αναρρίχησης σε ανώτερες τάξεις. Απόκτησαν και αυτοί υπηρετικό προσωπικό, φιλενάδες υψηλών αισθητικά προδιαγραφών, εργαζόμενους με λιγότερες απαιτήσεις.
Με την κρίση να χτυπάει τα μεσαία εισοδήματα και τους μετανάστες να διεκδικούν υψηλότερους μισθούς, και κυρίως την ανασφάλεια λόγω της εγκληματικότητας, η ευφορία έχει αντικατασταθεί με τον σκεπτικισμό.
Οι επιβεβλημένες μεταρρυθμίσεις θίγουν εργασιακά προνόμια της μεσαίας τάξης, προκαλώντας κύματα απεργιών και δυσαρέσκειας. Η κυβέρνηση δεν διαθέτει την απαραίτητη αποδοχή, παρά τις επιθέσεις που συνήθως συσπειρώνουν τον κόσμο γύρω από την ηγεσία του.
Αντίθετα το εθνικιστικό κόμμα της Λεπέν αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία. Κανείς δεν αμφιβάλει πλέον πως πρόκειται για ένα σοβαρό παράγοντα που αναπτύσσει φυγόκεντρες δυνάμεις στον πυρήνα της Ε.Ε.
Τις εξελίξεις δεν πρέπει να τις πάρουμε αψήφιστα. Τυχόν αποχώρηση της Γαλλίας ή ακόμα και αμφισβήτησης της παραμονής της, θα σημαίνει το τέλος του οράματος της Ενωμένης Ευρώπης.
* Ο κ. Βασίλης Παζόπουλος είναι οικονομολόγος, χρηματιστηριακός αναλυτής, συγγραφέας του βιβλίου «Επενδυτές χωρίς Σύνορα».
