Του Παύλου Μαρινάκη
Είναι αλήθεια ότι σκέφτηκα πολύ αν έπρεπε να γράψω ένα ακόμη κείμενο για τον τραγικό θάνατο του εικονολήπτη στην Καλαμάτα και για τους σοβαρούς τραυματισμούς τριών παιδιών. Ήταν όμως τόσο έντονος ο θυμός μου για τα άδικα αυτά γεγονότα, τα οποία ήρθαν να προστεθούν στους νέους θανάτους από τροχαία, αλλά και τόσο κομβικό το θέμα όσον αφορά στη νοοτροπία που καλούμαστε να οικοδομήσουμε, που τελικά οι όποιες αμφιβολίες μου κάμφθηκαν. Και νομίζω πως με αφορμή αυτά τα αδιανόητα γεγονότα θα μπορούσαμε να διατυπώσουμε ορισμένες παραδοχές στις οποίες μπορούμε να συμφωνήσουμε όλοι:
Παραδοχή πρώτη: Τα έθιμα δεν γίνεται να απειλούν τη ζωή και την ακεραιότητα των ανθρώπων. Για αυτή την παραδοχή κανονικά θα έπρεπε να αρκεί απλά η επίκληση του νόμου. Επειδή όμως υπάρχουν πολλοί συμπολίτες μας που καλοπροαίρετα ανάγουν το έθιμο σε κάτι ανώτερο, ας το πάμε ένα βήμα παραπέρα: Το Πάσχα γιορτάζουμε τη νίκη της ζωής σε βάρος του θανάτου. Είναι δυνατόν ένα πασχαλινό έθιμο να θέτει σε άμεσο κίνδυνο το κεντρικό μήνυμα της γιορτής; Προφανώς όχι.
Παραδοχή δεύτερη: Η κουλτούρα του κινδύνου δεν είναι δυνατόν να αποτελεί κομμάτι της ταυτότητας μιας κοινωνίας. Ακόμα και μία τζάμπα απώλεια είναι τεράστιο και ασήκωτο βάρος. Είναι το βάρος σπιτιών που κλείνουν σε μια στιγμή, τοπικών κοινωνιών και κοινωνικών ομάδων που χάνουν τα καλύτερα μέλη τους από την «κακιά στιγμή» που όμως θα μπορούσε με βεβαιότητα να είχε αποφευχθεί χωρίς τη διακινδύνευση. Επικαλείται κανείς έθιμο ή ταυτότητα όταν μιλάμε για οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ; Ασφαλώς όχι.
Παραδοχή τρίτη: Η κουλτούρα της βίας και η κοινωνική ειρήνη δεν πάνε μαζί. Και μαζί στην κοινωνική ειρήνη βασίζεται όλο το πολιτικοκοινωνικό μας οικοδόμημα. Η χρήση ενός όπλου δεν μας δίνει πόντους. Μια έκρηξη σε πολυσύχναστο μέρος δεν μας κάνει πιο ισχυρούς. Αντίθετα, ακόμα και στην περίπτωση που οι συνέπειες της πράξης μας είναι η απλή πρόκληση αναστάτωσης, το αποτύπωμα είναι αρνητικό. Αν ένας γείτονας πυροβολούσε κάθε πρωί για να δηλώσει την παρουσία του θα ήταν αποδεκτό; Με βεβαιότητα όχι.
Όχι απλά καταλαβαίνω την ανάγκη πολλών συμπολιτών μας να διατηρήσουν τα έθιμα του τόπου τους, αλλά κατ' αρχήν τη συμμερίζομαι κιόλας. Τα έθιμα όμως – και οι συμπεριφορές ευρύτερα - είναι τρόπος ζωής, δεν είναι ούτε παράμετρος θανάτου, ούτε τρόπος καταστρατήγησής της. Το ερώτημα λοιπόν δεν είναι η διατήρηση του εθίμου, αλλά το κόστος μιας συνήθειας απογυμνωμένης από τα στοιχεία που την προσδιορίζουν.
Το ίδιο σε γενικές γραμμές ισχύει για τις συνήθειές μας ευρύτερα: Και στις δυο διαδρομές κουράστηκα να μετράω παραβάσεις του ΚΟΚ, βαρέθηκα να διαπιστώνω ότι η ΛΕΑ είναι διαρκώς κατειλημμένη από «έξυπνους», αηδίασα να μετράω μικρά ή πιο σοβαρά τροχαία. Γιατί έπρεπε να χάσουμε άλλους 18 συνανθρώπους μας;
Τα έθιμα και όλες οι συνήθειές μας φτιάχνονται από ανθρώπους, οι άνθρωποι τα φέρνουν στα μέτρα τους ανάλογα με την εποχή, τις ανάγκες και τις δυνατότητές τους. Τα έθιμα είναι καθρέφτης μας. Και μπροστά στον καθρέφτη δεν πρέπει να λέμε ψέματα. Είναι καιρός να πάψουμε να είμαστε εν δυνάμει θύματα του χειρότερού μας εαυτού, να κοιτάξουμε τον καθρέφτη μας χωρίς υποκρισία και, κυρίως, να δούμε πώς θα τον κάνουμε καλύτερο.
*Ο Παύλος Μαρινάκης είναι Δικηγόρος, Αντιπρόεδρος ΟΝΝΕΔ
