Του Ανδρέα Ζαμπούκα
Είναι γεγονός ότι σε καμία χώρα του δυτικού κόσμου οι εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια, δεν παίρνουν τέτοια δημοσιότητα. Αυτό συμβαίνει κυρίως, για δύο λόγους: o ένας έχει να κάνει με το ότι είμαστε ένα μεγάλο μικροκαπιταλιστικό «χωριό», χωρίς ειδικότητες και ο δεύτερος με τον επαρχιωτισμό μας. Που προσπαθούμε με κάθε τρόπο να γίνουμε αστοί…
Σε κάθε περίπτωση όμως, οι Έλληνες μαθητές εκτίθενται σε μία διαδικασία αμφιβόλου ποιότητας και αναξιοκρατικού ελέγχου. Και η έκθεσή τους, για πολύ λίγους έχει αποτέλεσμα. Γιατί οι υπόλοιποι, χάνονται κάπου μεταξύ φαντασίωσης και λάθους. Μεταξύ άσκοπης προσπάθειας και αλλοτρίωσης.
Μέσα στον ακατάσχετο λαϊκισμό του, ο υπουργός Παιδείας είπε και κάτι σωστό:«Οι Πανελλήνιες είναι μεν αδιάβλητες αλλά δεν είναι αξιοκρατικές». Το τι εννοεί βέβαια, αξιοκρατία ο συγκεκριμένος άνθρωπος είναι άλλο ζήτημα. Οι νέοι άνθρωποι εκτίθενται σε ένα συγκεντρωτικό σύστημα που δεν διαλέγει τους καλύτερους ή τουλάχιστον τους καταλληλότερους για το αντικείμενο των σπουδών τους. Και σ΄αυτό το παζάρι του αποπροσανατολισμού, συμμετέχουν διαχρονικά, οι πάντες. Οικογένειες, μαθητές, καθηγητές, φροντιστήρια, πανεπιστήμια και πολιτικό σύστημα.
Σε κάθε εμπλεκόμενο, εν τω μεταξύ, αντιστοιχεί ένα μερίδιο λαϊκισμού. Στην οικογένεια, η φαντασίωση, στον μαθητή η έλλειψη αυτογνωσίας, στον δάσκαλο η εξαπάτηση, στα πανεπιστήμια η επίφαση της επιλογής και στο πολιτικό σύστημα, ο πελατειασμός. Κι όλοι μαζί, συμπληρώνουν το παζλ της συλλογικής υποκρισίας, για χάρη των εθνικών ψευδαισθήσεων.
Αλλά η κρίση δεν μας δίδαξε και πολλά. Ενώ οι πραγματικές ανάγκες δείχνουν προς τη δημιουργία του «καινούργιου» ανθρώπου, εμείς ασχολούμαστε ακόμα με τον πρωτογονισμό των Πανελληνίων. Η κοινωνία έχει ανάγκη από εκσυγχρονισμό, εξωστρέφεια και ανάπτυξη. Όμως, συνεχίζουμε να ενισχύουμε παρωχημένα, για την εποχή, σχολεία που θα στείλουν ημιμαθείς μαθητές στα ελεγχόμενα από τον κρατισμό, πανεπιστήμια.
H έκθεση των μαθητών στις Πανελλήνιες του Υπουργείου συνεχίζει να τους γελοιοποιεί. Ακριβώς όπως γελοιοποιεί τον κάθε πολίτη που εκτίθεται στο πελατειακό πολιτικό σύστημα.
Οι εξετάσεις εισαγωγής σε κάθε αυτόνομο ίδρυμα θα έπρεπε να είναι υπόθεση του ιδρύματος και όχι του κράτους. Τα επιστημονικά κριτήρια τα προσδιορίζουν τα πανεπιστήμια και όχι τα υπουργεία. Η αξιοπρέπεια του νέου ανθρώπου που είναι πεπεισμένος ότι έχει τις δυνατότητες να γίνει μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας είναι συνάρτηση της αξιοπρέπειας της ίδιας κοινότητας που σέβεται τον εαυτό της.
Ακόμα πιο σημαντική είναι η ανάκτηση της αξιοπρέπειας του εξαπατημένου νέου που συμμετέχει σε κάτι που δεν το μπορεί. Μόνο και μόνο, για να ικανοποιήσει το κράτος τις πελατειακές του ορέξεις.
Επειδή όμως, η κλασική παιδεία, θα είναι πάντα η δύναμη της ανθρώπινης δεξιότητας, παραθέτω ένα απόσπασμα από κείμενο του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου για την αναγκαιότητα του «καινούριου ανθρώπου». Του καινούργιου Έλληνα που θα ξεπεράσει τα συμπλέγματα της αυτιστικής κοινωνία του. Αυτού που δεν θα εξευτελίζεται, χωρίς μόρφωση και εφόδια, με την ανώφελη και απροκάλυπτη έκθεσή του στις εξετάσεις ενός αποτυχημένου κράτους αλλά θα απολαμβάνει το σεβασμό μιας σύγχρονης πολιτείας και θα ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της εποχής του.
Με το όραμα πάντα της ευθύνης. Της ηθικής ευθύνης του επαγγελματία, του πολιτικού, του δημιουργού και κυρίως του επιστήμονα. Αυτού που κληθεί, εκ των πραγμάτων, στο μέλλον να κρατήσει τις τύχες της ανθρωπότητας στα χέρια του.
«Έτσι, θα δημιουργηθεί ένας καινούριος τύπος ανθρώπου. Ο Gaston Berger αποκρίνεται : η πρώτη αρετή του καινούριου ανθρώπου θα είναι η γαλήνη. Όσο γρηγορότερα αλλάζει ο κόσμος, τόσο αναγκαιότερη γίνεται η αρετή της γαλήνης. Είναι σαν ένας άνθρωπος να οδηγεί ταχύτατη αμαξοστοιχία αν δεν κατορθώνει να διατηρεί την ψυχραιμία του, τη νηφαλιότητά του, είναι φυσικό να προκαλεί δυστυχήματα. Μέσα στον ταραγμένο και γεμάτο κινδύνους σύγχρονο κόσμο πρέπει να οπλίσουμε τα παιδιά μας με την αυτοκυριαρχία, που τα κάνει ικανά να υπερνικήσουν τις δυσκολίες, να περάσουν τα εμπόδια και να μην υποδουλωθούν στην επιτάχυνση: και τούτο θα γίνει με τη μεθοδική συγγυμνασία, τη συνάσκηση σώματος και ψυχής (γυμναστική και φιλοσοφία).
Η δεύτερη αρετή είναι η φαντασία (όχι η φαντασίωση). Σ' ένα σταθερό κόσμο η λογική είναι η πρωταρχική ανάμεσα σ' όλες τις ιδιότητες? σ' έναν κινητό κόσμο, συνεχώς ανανεούμενο, πρέπει να είμαστε ικανοί να επινοούμε, να εφευρίσκουμε, να συνδυάζουμε, να λύνουμε τα προβλήματα που παρουσιάζονται σε κάθε περιοχή. Πρέπει να κρατούμε, λοιπόν, άγρυπνη την προσοχή των νέων ανθρώπων, πρέπει να τους μαθαίνουμε να έχουν «ιδέες».
Τρίτη αρετή είναι το συλλογικό πνεύμα. Το σύγχρονο τεχνικό σύμπαν απαιτεί τη συνεργασία πολλών ατόμων. Οι λαμπρότερες επιδόσεις απομένουν στείρες, όταν εκείνος που τις κερδίζει δεν έχει την ικανότητα να τις συνδέσει με τις ανάλογες επιδόσεις των άλλων. Η ατομική πρωτοβουλία είναι πάντα πολύτιμη. Αλλά γίνεται αληθινά ωφέλιμη, όταν δε μεταμορφώνεται σε έκφραση ασκητισμού, αλλά σε έκφραση αλληλεγγύης.
Έπειτα ο ενθουσιασμός και το θάρρος. Μας χρειάζονται άνθρωποι γεμάτοι φλόγα δημιουργίας, πόθο για το καλύτερο και ατρόμητοι μπροστά στους κινδύνους. Και πάνω απ' όλα ανθρώπινοι. Δηλαδή προικισμένοι με τη συνείδηση της ανθρωπιάς τους. Αυτή η συνείδηση της ανθρωπιάς είναι η πραγματική, η αληθινή παιδεία. Μήτε ο πολυμαθής μήτε ο ικανός να λάμψει μέσα σ' ένα κοινωνικό σύνολο μήτε ο κάτοχος μιας προνομιούχου αγωγής είναι ο αναμφισβήτητα μορφωμένος. Για τούτο είναι μάταιο ν' αντιπαραθέτουμε το τεχνικό σύμπαν, το σύμπαν της τεχνικής, στο σύμπαν της παιδείας. Το πρώτο δεν ακυρώνει το δεύτερο: ολωσδιόλου αντίθετα, το προϋποθέτει, το απαιτεί. Γιατί η τεχνική είναι καμωμένη για τον άνθρωπο. Κι όταν το ανθρώπινο στοιχείο απουσιάζει, καμιά σημασία δεν έχουν τ' άλλα στοιχεία. Το πρόβλημα συνεπώς δεν είναι άλυτο: από τη μια μεριά πρέπει να δώσουμε στο νέο άνθρωπο όλες τις γενικές γνώσεις που θα του χρησιμεύσουν στη ζωή, από την άλλη μεριά να τον προπαρασκευάσουμε έτσι ώστε ν' αποτελέσει το μέλλοντα άνθρωπο.»
