Αντίστροφα μετράει ο χρόνος για να αποτρέψουν τα συνεργεία απορρύπανσης ακόμη μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή από την πετρελαιοκηλίδα, καθώς από την πρώτη κιόλας εβδομάδα αρχίζει η μόλυνση του πυθμένα. Αυτό αναφέρει ο κ. Γιάννης Χατζηανέστης, διευθυντής ερευνών του ΕΛΚΕΘΕ, τονίζοντας ότι το οικοσύστημα έχει ήδη διαταραχθεί, ενώ τα πρώτα συμπεράσματα για το μέγεθος της καταστροφής θα βγουν σε περίπου δύο μήνες.
Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Μαριόλη
Κύριε Χατζηανέστη, επειδή πολλά ακούγονται όλες αυτές τις ημέρες, ποιοι είναι οι παράγοντες που θα καθορίσουν το μέγεθος της καταστροφής από την πετρελαιοκηλίδα;
Το πρώτο και το σημαντικό είναι να ξέρουμε την ποσότητα που χύθηκε. Όσο πιο μεγάλη η ποσότητα, τόσο πιο μεγάλη ζημιά θα γίνει. Το δεύτερο είναι πόσο γρήγορα μπορεί να γίνει το μάζεμα της κηλίδας – στα σημεία που μπορεί να γίνει – και σε πόσο χρόνο θα γίνει αυτό. Αυτή τη στιγμή,γνωρίζουμε ότι έχει σταματήσει η διαρροή, απλώς καλό θα είναι να ξέρουμε και το νούμερο για να μπορούμε να κάνουμε κάποιες καλύτερες εκτιμήσεις. Αυτό που πρέπει να γίνει τώρα, επομένως, είναι να μαζευτεί όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και όσο το δυνατόν πιο μεγάλη ποσότητα. Δηλαδή όλα αυτά τα συνεργεία που κάνουν την απορρύπανση να δουλέψουν όσο πιο εντατικά γίνεται, ώστε να μαζευτεί όσο το δυνατόν περισσότερο πετρέλαιο και πιο γρήγορα.
Για να καταλάβουμε πως εξαπλώνεται η πετρελαιοκηλίδα, όταν χύνεται το πετρέλαιο στη θάλασσα τι ακριβώς συμβαίνει; Μπορεί να έχει μεγάλο πάχος;
Κοιτάξτε, συνήθως το πετρέλαιο από τη στιγμή που θα χυθεί στη θάλασσα, επειδή δεν διαλύεται στο νερό και επειδή είναι ελαφρύτερο, πηγαίνει στην επιφάνεια και διασπείρεται. Δηλαδή, συνήθως κάνει έναν υμένα που μπορεί να είναι κάτω από μισό χιλιοστό το πάχος του. Οπότε απλώνεται σε πολύ μεγάλη έκταση όμως σε πολύ λεπτό στρώμα. Παντού έχει το ίδιο πάχος περίπου, όμως αναγκαστικά στις ακτές μαζεύεται μεγαλύτερη ποσότητα, ή σε σημεία που εγκλωβίζεται όπως σε μικρούς κόλπους. Εκεί ίσως το πάχος είναι μεγαλύτερο.
Πόσο καιρό θέλει για να μολύνει τον βυθό; Και άρα σε πόσες ημέρες πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες απορρύπανσης για να μην έχουμε ακόμη μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή;
Αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Δηλαδή εξαρτάται και από τον τύπο του πετρελαίου, αν είναι ελαφρύ ή βαρύ κλάσμα, τι τύπος πετρελαίου είναι, εξαρτάται από τη θερμοκρασία, από τον κυματισμό, τι μικροοργανισμοί υπάρχουν στη θάλασσα, από πάρα πολλά πράγματα. Αλλά συνήθως την πρώτη εβδομάδα αρχίζει σιγά σιγά, ίσως και νωρίτερα. Τα συστατικά τα οποία είναι πιο βαριά, που έχουν πιο μεγάλο μοριακό βάρος και άρα είναι και περισσότερο υδρόφοβα, πηγαίνουν και κολλάνε πάνω σε αιωρούμενα οργανικά σωματίδια που υπάρχουν στη θάλασσα και αυτά με τη βαρύτητα πηγαίνουν στον πυθμένα, όπως είναι φυσιολογικό, μεταφέροντας τους υδρογονάνθρακες που έχουν κολλήσει πάνω τους. Αυτός είναι ο μηχανισμός.
Δηλαδή είναι θέμα ημερών να μολυνθεί και ο πυθμένας αφού περάσει μία εβδομάδα...
Ναι, σιγά σιγά πλέον αυτό θα γίνει. Τώρα, σε πόσο θα έχει ολοκληρωθεί η ρύπανση δεν μπορούμε να το πούμε με βεβαιότητα, αν θα είναι σε μία, δύο ή σε τρεις εβδομάδες. Μόνο εκτιμήσεις μπορούν να γίνουν. Συνήθως, δηλαδή αν δεν κάνει κανένας τίποτα για την πετρελαιοκηλίδα, ένα 70%-75% σε 2-3 μήνες δεν θα πολυφαίνεται πια, θα έχει διασπαστεί και το υπόλοιπο 20%-25% θα έχει φτάσει στον πυθμένα. Αυτό μπορεί να γίνει από μία εβδομάδα μέχρι 2-3 μήνες, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή, τα ρεύματα, τη θερμοκρασία, αν έχει συννεφιά, είναι πάρα πολλοί οι παράγοντες.
Άρα, το πετρέλαιο που βλέπουμε στις παραλίες είναι ότι υπάρχει ακόμη στην επιφάνεια και το βγάζουν έξω τα κύματα. Και προφανώς δεν μαζεύεται εύκολα;
Ακριβώς έτσι είναι. Αυτό θέλει μόνο χειρωνακτική εργασία. Χειρωνακτική, βέβαια, θέλει και αυτό που είναι μέσα στη θάλασσα. Με αντλίες και διάφορα ειδικά συστήματα το απορροφούν αλλά δεν είναι και εύκολο. Στην ακτή είναι πιο δύσκολο γιατί στην ακτή κολλάει στην άμμο, στα βράχια, άρα δεν είναι η ίδια διαδικασία. Τα βράχια, για παράδειγμα, συνήθως τα πλένουν με πολύ ζεστό νερό για να φύγει το πετρέλαιο. Στην άμμο αναγκαστικά πρέπει να μαζέψεις και την άμμο μαζί.
Μετά τις εργασίες, λοιπόν, οι παραλίες θα είναι προσβάσιμες;
Αυτό εξαρτάται και πάλι. Από το πόσο καλός είναι ο καθαρισμός, ή από το αν έχει εισχωρήσει το πετρέλαιο λίγο πιο βαθιά στην άμμο. Τότε μπορεί να βγουν κάποιες πίσσες μετά από καιρό. Δεν μπορούμε να πούμε με απόλυτη βεβαιότητα.
Για τους λουόμενους τι μπορούμε να πούμε σήμερα;
Για τους λουόμενους υπάρχει νομοθεσία που λέει πότε επιτρέπεται η κολύμβηση ή όχι. Στη νομοθεσία αυτή αναφέρονται και τα πετρελαιοειδή. Η πιο παλιά νομοθεσία έλεγε να μη φαίνεται με το μάτι ιριδισμός. Η πιο πρόσφατη έχει βάλει κάποιο όριο, κάποιο νούμερο αλλά είναι πολύ μεγάλο. Όμως αν είναι τόσο μεγάλες οι συγκεντρώσεις σίγουρα θα φαίνεται και με το μάτι. Πρακτικά, σε μια παραλία που δεν φαίνεται τίποτα απολύτως, ούτε ιριδισμός ούτε τίποτα, δεν υπάρχει πρόβλημα. Βέβαια, το θέμα με τη θάλασσα είναι ότι επειδή το πετρέλαιο δεν διαλύεται και μεταφέρεται εύκολα, μπορεί αυτή τη στιγμή να είναι μια χαρά και σε πέντε λεπτά να φτάσει ένα κομμάτι κηλίδας, ή να υπάρχει τώρα μία κηλίδα και μετά να μην υπάρχει.
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να προσέχουμε και στις πιο μακρινές περιοχές.
Ναι. Σας λέω χαρακτηριστικά ότι πριν από λίγο είδαμε εδώ στη Σαρωνίδα. Πήραμε δείγμα κιόλας και υπάρχουν εμφανώς ίχνη πετρελαίου. Από τη στιγμή που δεν περιορίστηκε η κηλίδα κοντά στον τόπο διαρροής, εκ των πραγμάτων μετά δεν μπορείς να την κυνηγήσεις.
Υπάρχει εκτίμηση σε ότι αφορά την επαναφορά του οικοσυστήματος, ανάλογα με το πόσο πετρέλαιο θα φτάσει στον πυθμένα;
Κάποια διατάραξη από την άποψη του οικοσυστήματος έχει ήδη γίνει και στις ακτές. Κάποιοι οργανισμοί έχουν πεθάνει προφανώς, άρα το οικοσύστημα έχει ούτως ή άλλως διαταραχθεί. Τώρα, αν μαζευτεί και είναι μια μικρή περιοχή θα πάρει κάποιους μήνες για να επανέλθει. Αυτοί οι οργανισμοί πολλαπλασιάζονται γρήγορα, οπότε μετά από 2-3 κύκλους ζωής θα επανέλθει το σύστημα. Αν έχουν πάει στον πυθμένα υδρογονάνθρακες που είναι μεγάλου μοριακού βάρους και συσσωρεύονται περισσότερο, μπορεί να έχει λίγο πιο μακροχρόνια επίπτωση, να επηρεαστούν οι οργανισμοί αλλά και η τροφική αλυσίδα με κάποια διαδικασία.
Ποιο είναι το πιο δυσμενές σενάριο;
Αν ισχύουν οι πληροφορίες ότι το πετρέλαιο που διέρρευσε είναι από 100-300 τόνους και αν έχουμε ως μέτρο σύγκρισης το ατύχημα που είχε γίνει στον Ευβοϊκό, όπου είχαν διαρρεύσει 800 τόνοι, εκεί σε 1,5 χρόνο είχε επανέλθει το σύστημα. Βέβαια, εκεί δεν υπήρχε τόσο μεγάλη διασπορά, αλλά αυτό είναι και καλό και κακό, με την έννοια ότι ήταν μαζεμένο σε κάποιο σημείο και έκανε εκεί μεγαλύτερη ζημιά. Και οι δύο βιοκοινωνίες επανήλθαν σε ενάμιση χρόνο. Δεν λέμε για οπτικά, αλλά για να επανέλθουν οι βιοκοινωνίες στην κατάσταση που ήταν πριν το ατύχημα είχε πάρει γύρω στον ενάμιση χρόνο. Οπότε αν θεωρήσουμε ότι και αυτό είναι τέτοιας κλίμακας ατύχημα και δεν είναι πολύ μεγάλη ποσότητα, θα έχουμε ανάλογους χρόνους, αν και αυτές είναι εκτιμήσεις. Εμείς τώρα ξεκινάμε τις μετρήσεις, όπως μας έχει ανατεθεί από το υπουργείο, συλλέγουμε δεδομένα και θα μπορούμε στη συνέχεια έγκυρα να πούμε τι έχει συμβεί. Αν υπάρχει άλλο θέμα, αν πρέπει να ληφθούν και άλλα μέτρα κ.ο.κ.
Για την αλιεία μπορούμε να πούμε κάτι;
Σίγουρα στις περιοχές που υπάρχει πετρελαιοκηλίδα εμφανής, τα ψάρια που κινούνται στην επιφάνεια της θάλασσας έχουν επηρεαστεί. Αλλιώς, θα επηρεαστούν μέσω της τροφικής αλυσίδας, το οποίο θα πάρει χρόνο και δεν μπορούμε να το εκτιμήσουμε σήμερα. Θα φανεί ο αντίκτυπος από τις μετρήσεις που θα κάνουμε. Και πάλι όλα εξαρτώνται από την ποσότητα, διότι η θάλασσα έχει μεγάλες δυνατότητες καθαρισμού. Με λίγα λόγια, όλα θα εξαρτηθούν από το πόσο γρήγορα θα μαζευτούν από δω και πέρα οι ποσότητες πετρελαίου που βρίσκονται στη θάλασσα. Αυτό θα το δούμε από τις μετρήσεις, τις οποίες ξεκινάμε από τη Δευτέρα. Πρέπει να πάρουμε ιζήματα με τους τρόπους που πρέπει να τα πάρουμε, να πέσουν δύτες να δουν την κατάσταση που υπάρχει στον πυθμένα. Θα καταλήξουμε σε κάποιο συμπέρασμα σε περίπου δύο μήνες. Συνήθως οι μελέτες διαρκούν δύο χρόνια και σταματούν όταν μπορούμε να πούμε ότι πλέον αποκαταστάθηκε η ζημιά και δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα.
Φωτογραφίες: SOOC
