Φοβόμαστε! Η ανθρώπινη φύση μας επιτρέπει να πανικοβληθούμε ελεύθερα. Αν δεν πανικοβληθούμε τώρα, πότε άλλοτε θα έχουμε την ευκαιρία να το κάνουμε; Οι μόνοι που μπορούν να ανησυχούν μόνο για την υγεία τους είναι οι δημόσιοι υπάλληλοι! Δεν έχουν να πληρώσουν εργαζόμενους, ΦΠΑ, ΦΜΥ, προμηθευτές και φόρους. Οι υπόλοιποι ξέρουμε ότι έχουμε πόλεμο. Και ότι είμαστε ήδη αιχμάλωτοι της νέας κρίσης.
Το κραχ είναι κάτι που είναι σαφώς μικρότερης ισχύος από την έκρηξη που συντελείται αυτή την στιγμή. Το κραχ μοιάζει με χάδι μπροστά στην λαίλαπα που μας απειλεί. Το κραχ δημιουργεί μία στιγμιαία ζημιά, η οποία αποκαθίσταται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Εδώ όμως μιλάμε για τεκτονικό σεισμό που δεν τον έχει προβλέψει η ανθρωπότητα. Δεν υπάρχουν ανθρώπινα οικοδομήματα που να μπορούν να το αντέξουν.
Το αντικειμενικό πρόβλημα για άλλη μία φορά είναι το γεγονός ότι λείπουν οι ηγέτες εκείνοι που μπορούν να διεκδικήσουν ένα βραβείο Νόμπελ. Να δώσουν μία πρωτότυπη λύση στο πρόβλημα. Όλα τα προβλήματα στο τέλος – τέλος είναι πολιτικά. Το μεγάλο πρόβλημα στην Οικονομία το δημιουργεί σε αυτή την φάση η αμφισβήτηση των συναλλακτικών ηθών. Θα πρέπει, λοιπόν, να βρεθεί ένας τρόπος για να ξεπεραστεί η κρίση εμπιστοσύνης στις συναλλαγές.
Το 2008 η κρίση αφορούσε το τραπεζικό σύστημα. Και λύθηκε σχετικά εύκολα: Οι Κεντρικές Τράπεζες ανέλαβαν την υποχρέωση να τυπώσουν περισσότερα χαρτονομίσματα από εκείνα που θα έχαναν οι τράπεζες. Εδώ το πρόβλημα δεν αφορά τις τράπεζες. Είναι πολύ μεγαλύτερο και αφορά το σύνολο των επιχειρήσεων.
Είναι σαν να έχει δημιουργηθεί ένα κενό στον χρόνο. Ένα κενό τριών μηνών κατά το οποίο δεν λειτουργεί η Οικονομία, επειδή οι άνθρωποι είναι υποχρεωτικά στα σπίτια τους, σε καραντίνα. Οι άνθρωποι αυτοί, όμως, θα πρέπει να εξακολουθούν να έχουν εισόδημα και να καταναλώνουν. Ερώτημα πρώτο: Ποιος θα τους δώσει το εισόδημα. Ερώτημα δεύτερο: Πόσα αποθέματα υπάρχουν πράγματι για να καταναλωθούν.
Το δεύτερο ερώτημα απαντιέται σχετικά εύκολα: Υπάρχουν αποθέματα για αρκετούς μήνες και είναι βέβαιο ότι δεν θα σταματήσουν όλες οι βιομηχανίες την παραγωγή αγαθών. Αν μείνουμε στα σπίτια μας για διάστημα μεγαλύτερο από τρεις ή τέσσερις μήνες τότε τα πράγματα μπορεί να δυσκολέψουν. Αλλά κάτι τέτοιο θεωρείται υπερβολικό. Από αποθέματα, λοιπόν, δεν κινδυνεύει το σύστημα. Ζούμε στην εποχή της αφθονίας!
Το πιο κρίσιμο είναι το πρώτο ερώτημα: Ποιος πληρώνει τους εργαζόμενους! Το κράτος; Και πως θα το κάνει; Τα λεφτόδεντρα δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί. Και δεν αφορούν μόνο τους μισθούς των εργαζομένων. Οι επιχειρήσεις έχουν συναλλαγές με τρίτους. Τους οφείλουν χρήματα και οφείλουν και οι ίδιες σε άλλους. Αν σπάσει η αλυσίδα, τότε ακόμη και η εξασφάλιση των μισθοδοσιών δεν είναι αρκετή για να κρατήσει όρθιο το σύστημα. Θα έχει διαρραγεί ο επιχειρηματικός συναλλακτικός ιστός.
Αν είχαμε ένα μεγάλο ταμείο με χρήματα όπως έχει η Νορβηγία, τότε η λύση στο πρόβλημα θα ήταν απλή: Θα άνοιγε κανείς το ταμείο και θα πλήρωνε τον λογαριασμό. Τι νόημα έχει να διαθέτει κανείς λεφτά αν δεν μπορεί να τα χρησιμοποιήσει; Η Ελλάδα, όμως, δεν έχει αυτούς του πόρους. Θα πρέπει, λοιπόν, να βρεθεί ένας τρόπος. Ας πούμε να συμφωνήσουν οι Ευρωπαίοι ότι θα ανοίξουν μία παρένθεση στους προϋπολογισμούς τους, η οποία θα δημιουργήσει πρόσθετο χρέος που θα σβήσει σε βάθος χρόνου. Άλλος τρόπος δεν υπάρχει!
Θα πρέπει να συμφωνήσουν και οι Γερμανοί. Πιθανότατα ναι. Αλλά όχι απαραίτητα. Το πρόβλημα αυτό δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, όπως συνέβαινε το 2015. Αφορά πολλούς περισσότερους. Και οι λύσεις δεν είναι μαγικές από την στιγμή που οι Οικονομίες λειτουργούν με κανόνες. Αν θέλουμε να μην πλήξουμε τα συναλλακτικά ήθη θα πρέπει να αποδεχτούμε μια τέτοια λύση. Μια συντεταγμένη υποχώρηση. Αλλιώς θα έχουμε ανεξέλεγκτες καταστάσεις που θα οδηγήσουν σε νέα προβλήματα, όπως ο υπερπληθωρισμός και η έλλειψη εμπιστοσύνης στις αγορές.
Δεν χρειάζεται απλά ένα νέο σχέδιο Μάρσαλ. Χρειάζεται η δημιουργία ενός παράλληλου σύμπαντος που θα λειτουργήσει εκτάκτως γι αυτές τις πολύ ειδικές συνθήκες. Μία παρένθεση που θα κλείσει με την ολοκλήρωση της κρίσης και θα εξοφληθεί σε βάθος χρόνου. Σαν να λέμε ένα άτοκο δάνειο 30 ή 60 ετών που θα δοθεί από την κοινωνία προς την κοινωνία.
Τα σημαίνει αυτό πρακτικά; Σκεφτείτε την Ελλάδα. Ότι στο τέλος Μαρτίου το ελληνικό δημόσιο δίνει άτοκα δάνεια στις επιχειρήσεις για να πληρωθούν οι υποχρεώσεις τους. Κι αυτά τα δάνεια επιστρέφονται κάθε χρόνο και έτσι σβήνει σταδιακά ο λογαριασμός. Είναι μία πραγματική λύση. Η επιμονή στους «κανόνες» δεν έχει νόημα σε αυτή την φάση. Πολύ απλά γιατί οι «κανόνες» αφορούν μία κανονική περίοδο. Και αυτό που βιώνουμε σήμερα δεν είναι κανονικό. Είναι κάτι σίγουρα τρομακτικό…
Θανάσης Μαυρίδης
