Του Δρ Νίκου Γιάννη*
Λίγο πριν κλείσει το 2017 η αρμόδια Επιτροπή Συνταγματικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έλαβε μια ιστορική απόφαση: να προτείνει την υιοθέτηση πανευρωπαϊκών ψηφοδελτίων. Δηλαδή ένας αριθμός Ευρωβουλευτών να εκλεγεί το 2019 ανεξαρτήτως εθνικής προέλευσης σε μια πανευρωπαϊκή εκλογική περιφέρεια ανά πολιτικό κόμμα, από όλους τους Ευρωπαίους πολίτες, με έναν εκλογικό νόμο ψηφισμένο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το φθινόπωρο ο Πρόεδρος της Ευρ. Επιτροπής Ζ.-Κ.Γιούνκερ και ο Γάλλος Πρόεδρος Ε.Μακρόν ανέπτυξαν το όραμά τους για το μέλλον της Ευρώπης. Και οι δύο αναφέρονται στην ενίσχυση της δημοκρατικής συμμετοχής ως απαραίτητη προϋπόθεση για την περαιτέρω επιτυχία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Και οι δύο συμφωνούν σε δύο βασικά σημεία: α) την ανάγκη για συνέχιση και εδραίωση της ανάδειξης ως Προέδρου της Ευρ. Επιτροπής εκείνου του Επικεφαλής της πολιτικής ομάδας που θα λάβει τις περισσότερες ψήφους στις Ευρωεκλογές και β) την εκλογή ενός αριθμού Ευρωβουλευτών από ένα κοινό πανευρωπαϊκό ψηφοδέλτιο. Το δεύτερο αποτελεί πρόταση της Ένωσης Ευρωπαίων Φεντεραλιστών από τον Ιούνιο 2017.
Το μεγαλύτερο εμπόδιο για τη δημιουργία πανευρωπαϊκών ψηφοδελτίων αποτελούσε το γεγονός ότι οι Ευρωπαϊκές Συνθήκες προβλέπουν κατά μέγιστο 751 ευρωβουλευτές, αριθμός ο οποίος είναι ήδη συμπληρωμένος. Μετά την ένταξη της Κροατίας στην ΕΕ και την κατάληψη 12 εδρών από αυτή, αρκετά κράτη-μέλη έχασαν από μία έδρα. Μια δέσμευση εδρών για «πανευρωπαϊκούς» ευρωβουλευτές θα συνεπαγόταν νέες απώλειες για τα κράτη. Με την αναμενόμενη όμως έξοδο του Ην. Βασιλείου από την ΕΕ, που θα γίνει πριν τις Ευρωεκλογές τον Απρίλιο του 2019, «ελευθερώνονται» 73 έδρες που μπορούν να καταληφθούν (έστω μερικώς) από ευρωβουλευτές υπερεθνικής προέλευσης. Αυτοί θα εκλέγονται από πανευρωπαϊκά ψηφοδέλτια τα οποία θα καταθέτουν τα ευρωπαϊκά κόμματα και θα περιλαμβάνουν υποψηφίους από όλες τις χώρες. Για παράδειγμα, ένας Έλληνας πολίτης μαζί με τους Έλληνες υποψηφίους θα μπορεί να ψηφίζει έναν υποψήφιο από τη Γαλλία και το αντίστροφο. Υπάρχουν αρκετοί τρόποι να γίνει αυτό με όρους ισοτιμίας. Έτσι θα ξεπεραστεί εν μέρει μία από τις βασικότερες αδυναμίες των Ευρωεκλογών, ότι δηλαδή μέχρι τώρα αυτές διεξάγονται με εθνοκεντρικούς όρους, χωρίς έναν πανευρωπαϊκό διάλογο για τα κοινά προβλήματα που μας αφορούν και κατ' επέκταση χωρίς μια ευρωπαϊκή δημόσια σφαίρα. Επίσης τα ευρωπαϊκά ψηφοδέλτια θα δώσουν τη δυνατότητα σε όλους τους πολίτες να ψηφίσουν κόμματα τα οποία δεν εκπροσωπούνται στις χώρες τους. Στην Ελλάδα πχ. ένας κεντρώος/φιλελεύθερος ψηφοφόρος θα μπορεί να επιλέγει το ALDE ελλείψει αντίστοιχου εκλόγιμου ελληνικού κόμματος. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται καλύτερη αντιστοιχία μεταξύ των ψηφοφόρων και των εκλεγμένων αντιπροσώπων τους σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, μειώνοντας το δημοκρατικό έλλειμμα, αναδεικνύοντας την ευρωπαϊκή ταυτότητα και το κοινό συμφέρον αλλά και ενισχύοντας το αίσθημα δημοκρατικής νομιμοποίησης.
Ένα ακόμα ισχυρό επιχείρημα υπέρ της θέσπισης πανευρωπαϊκών ψηφοδελτίων, είναι ότι μέσω αυτής της διαδικασίας θα επιτευχθεί μια αναμόρφωση των ευρωπαϊκών πολιτικών ομάδων, αναγκάζοντας τα να μετατραπούν σιγά-σιγά σε πραγματικά ευρωπαϊκά κόμματα με μέλη, διαδικασίες και όργανα, οι αποφάσεις των οποίων θα γίνονται αποδεκτές από όλα τα αντίστοιχα εθνικά κόμματα, αντί να παραμένουν ένα άθροισμα εθνικών κομμάτων όπως συμβαίνει σήμερα.
Εναλλακτικά, σε περίπτωση που τα κράτη-μέλη στο Συμβούλιο δεν είναι ακόμη ώριμα να αποδεχθούν υπερεθνικούς ευρωβουλευτές, οι εκλεγμένοι μέσα από πανευρωπαϊκά ψηφοδέλτια θα μπορούσαν να συγκροτήσουν ένα ιδιαίτερο σώμα με αποκλειστική αρμοδιότητα την ενασχόληση με τη θεσμική – συνταγματική μετεξέλιξη της ΕΕ και το μέλλον της Ευρώπης, θέμα πανθομολογούμενα πρώτης προτεραιότητας πλέον για όλους μας.
Αποτελεί κοινή αποδοχή ότι η ΕΕ έχει ανάγκη από ένα γενναίο «δημοκρατικό άλμα προς τα εμπρός», έναν ευρωπαϊκό δήμο. Η δημοκρατία δεν αποτελεί μια πολυτέλεια, αλλά απαραίτητη προϋπόθεση για την εξασφάλιση ενός ευρωπαϊκού χώρου ελευθερίας, δικαιοσύνης, ασφάλειας και ευημερίας, για έναν νέο ρόλο της Ευρώπης στον κόσμο. Τα πανευρωπαϊκά ψηφοδέλτια θα συμβάλλουν σε αυτό το άλμα.
* O Δρ Νίκος Γιαννής είναι μέλος της Ομοσπονδιακής Επιτροπής της Κίνησης Ευρωπαίων Φεντεραλιστών.
