Οι αξίες στην Ελλάδα είναι σοβαρά υποτιμημένες. Το 2007 και το 2008 είχα γράψει πολλές φορές άρθρα για την καταστροφή που θα ερχότανε. Πέρυσι και με αφορμή το συνέδριο του Συνδέσμου Επενδυτών Διαδικτύου είχα πει και είχα γράψει για το πιθανό γύρισμα της αγοράς. Σήμερα είμαστε ακόμη πιο σίγουροι! Η αγορά βρίσκεται μπροστά σε ράλι. Αρκεί να…
Αρκεί οι επενδυτές να πειστούν ότι η χώρα έχει γυρίσει σελίδα και ότι είμαστε όλοι έτοιμοι να εργαστούμε σκληρά για να γίνει η Ελλάδα μία σύγχρονη δυτική χώρα. Οι υποτιμημένες αξίες είναι ένας καλός λόγος για να επενδύσει κανείς στην Ελλάδα, ακόμη και σήμερα. Το ράλι, όμως, δεν πρόκειται να έρθει πριν αποκατασταθεί πλήρως η εμπιστοσύνη με τους επενδυτές.
Ο γράφων δεν έχει μαντικές ικανότητες. Δεν είναι μέγας μάγιστρος των αγορών. Ένας δημοσιογράφος είμαι που κάνω την δουλειά μου. Αυτά που σας γράφω είναι εκείνα που μου λένε σημαντικοί άνθρωποι στον κόσμο των αγορών. Αυτοί μιλάνε κι εγώ σημειώνω. Κι ύστερα βγάζω τον «μέσο όρο» και σας τον δίνω έτοιμο στο πιάτο. Μπορεί να κάνω λάθος. Αλίμονο αν οι άνθρωποι με τους οποίους μιλάω ήξεραν τα πάντα. Κι ακόμη, μακάρι ο δικός μου μέσος όρος, όπως αυτός διαμορφώνεται μέσα από την δική μου κρίση, να ήταν πάντα δίκαιος και να κατέγραφε με ακρίβεια όλα εκείνα που πρόκειται να συμβούν στο μέλλον. Όπως καταλαβαίνετε σε μία τέτοια περίπτωση δεν θα ήμασταν εδώ, αλλά κάπου αλλού!
Τι λέει το ρεπορτάζ; Ότι άρχισαν να εμφανίζονται και μακροπρόθεσμοι επενδυτές, πέραν από τους βραχυπρόθεσμους που έτσι κι αλλιώς δεν μας εγκατέλειψαν τα τελευταία πέντε χρόνια. Ενδιαφέρον για δουλειές υπάρχει, αλλά σε σχετικά χαμηλές αποτιμήσεις. Το σημαντικό δεν είναι σε αυτή την φάση οι τιμές. Αλλά το ότι οι πρώτοι μεγάλοι παίκτες εμφανίστηκαν. Είναι βέβαιο ότι αυτούς θα τους ακολουθήσουν κι άλλοι, οπότε και θα αρχίσουμε να βλέπουμε σοβαρές διαφοροποιήσεις στις αποτιμήσεις. Και μιλάμε κυρίως για εταιρείες και ακίνητα.
Οι επενδυτές εξακολουθούν και είναι επιφυλακτικοί, επειδή δεν έχουν εμπιστοσύνη στο ελληνικό πολιτικό προσωπικό. Ειδικά οι χειρισμοί της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ στο θέμα των επενδύσεων ήσαν απογοητευτικοί. Οι περισσότεροι, πάντως, φαίνεται να πιστεύουν ότι η αλλαγή της πολιτικής κατάστασης στην Ελλάδα είναι θέμα χρόνου και οι πιο τολμηροί απ' αυτούς δεν θα ήθελαν να μπουν καθυστερημένοι στο τραίνο.
Το κρίσιμο σημείο σε αυτή την εξέλιξη είναι το πόσο γρήγορα θα κλείσει από τις τράπεζες το θέμα των κόκκινων δανείων. Όταν ξεχωρίσει η ήρα από το στάρι και κλείσει η περίοδος των εκπτώσεων, από εκεί και πέρα θα δημιουργηθούν δικαιολογημένες προσδοκίες για υπεραξίες.
Το Χρηματιστήριο παρακολουθεί με φανερή ανυπομονησία τις εξελίξεις. Κι οι τιμές δεν είναι εκεί που ήταν πριν έξι μήνες. Ωστόσο, η ελληνική χρηματιστηριακή αγορά είναι στην πραγματικότητα μία πολύ μικρή αγορά και χρειάζεται να ξεκαθαρίσουν οι λίστες των ημιθανών και να εμπλουτιστεί το ταμπλό με «νέο αίμα», έτσι ώστε να αποκτήσει μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
Στα ακίνητα υπάρχουν οι μεγαλύτερες ευκαιρίες, αλλά εδώ υπάρχουν περισσότερες προϋποθέσεις από εκείνες που απαιτούνται για την επανεκκίνηση της χρηματιστηριακής αγοράς. Είναι άλλο πράγμα η αγορά ακινήτων της Αθήνας και άλλο της Σαντορίνης. Στην πραγματικότητα είναι δύο διαφορετικοί κόσμοι. Στην Αθήνα η ανάκαμψη χρειάζεται εκατοντάδες νέους χιλιάδες κατοίκους, ενώ στην Σαντορίνη η κρίση ήταν άγνωστη λέξη όλα αυτά τα χρόνια. Και πως θα γεμίσει η Αθήνα κατοίκους; Μα, με νέες δουλειές! Πρώτα έρχονται οι επενδυτές, ανοίγουν κλειστές επιχειρήσεις, δημιουργούν θέσεις εργασίας και κάπως έτσι αποκτά και πάλι η Αθήνα κυκλοφοριακό πρόβλημα. Οι ανάγκες για στέγαση ωθούν τότε τις τιμές των ακινήτων σε υψηλότερα επίπεδα. Έτσι γινόντουσαν τα πράγματα στο παρελθόν, έτσι θα γίνονται και στο μέλλον…
Στα επαγγελματικά ακίνητα τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Εκεί η ανάκαμψη μπορεί να φανεί γρηγορότερα, καθώς η αγορά δεν είναι σε θέση να στηρίξει μία ουσιαστική ανάκαμψη της Οικονομίας! Δεν υπάρχουν σύγχρονα κτίρια για να καλύψουν τις ανάγκες μιας πιθανής επενδυτικής έκρηξης!
Η Ελλάδα βρίσκεται οκτώ χρόνια σε ύφεση. Κατά πάσα πιθανότητα βρισκόμαστε κοντά στην έναρξη ενός νέου ανοδικού κύκλου. Ενός κύκλου που μπορεί να κρατήσει πολύ περισσότερο από αυτά τα τελευταία και καταραμένα οκτώ χρόνια. Θα κερδίσουμε όλοι απ' την άνοδο; Αυτή είναι πραγματικά μία καλή ερώτηση…
Θανάσης Μαυρίδης
