Του Γιώργου Παυλόπουλου
Ο νέος χρόνος μπήκε και παραδοσιακά φέρνει μαζί του προσδοκίες, ελπίδες αλλά και κινδύνους. Η εποχή που ζούμε χαρακτηρίζεται από τεράστιες ταχύτητες στην εξέλιξη, στην πληροφορία, ουσιαστικά σε όλα. Έτσι γρήγορα αλλάζουν τάσεις, σταθερές και αξίες, σε έναν μεταβαλλόμενο και συνάμα ακραία συνδεδεμένο κόσμο. Μπορεί φέτος να είναι η χρονιά που οι ελπίδες θα γίνουν πραγματικότητα και οι κίνδυνοι θα αντιμετωπιστούν πριν προκαλέσουν ακόμη μεγαλύτερη ζημιά στην ανθρωπότητα;
Την 1η Ιανουαρίου 1929, όταν ο μετέπειτα πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Franklin Roosevelt ορκιζόταν κυβερνήτης της Νέας Υόρκης, δεν μπορούσε ασφαλώς να προβλέψει τι θα ακολουθούσε τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς. Όταν, δηλαδή, το Κραχ της «Μαύρης Πέμπτης» στη Wall Street σηματοδότησε τη σοβαρότερη κρίση που είχε γνωρίσει μέχρι εκείνη τη στιγμή (ενδεχομένως μέχρι σήμερα) ο καπιταλισμός, την αποκαλούμενη «Μεγάλη Υφεση» - η οποία, με τη σειρά της, απορύθμισε πλήρως την υφιστάμενη παγκόσμια τάξη πραγμάτων και ουσιαστικά οδήγησε στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τριάντα ακριβώς χρόνια αργότερα, όταν οι επαναστάτες του Fidel Castro και του Che Guevara εισέρχονταν θριαμβευτές στην Αβάνα, την οποία είχε εγκαταλείψει πανικόβλητος ο δικτάτορας Batista, επίσης δεν μπορούσαν να φανταστούν πώς θα ήταν σήμερα ο κόσμος - μαζί και η χώρα τους. Ότι δηλαδή, η «μητέρα» ΕΣΣΔ θα είχε καταρρεύσει μετά την ήττα της στον Ψυχρό Πόλεμο, ο καπιταλισμός θα κυριαρχούσε σε κάθε γωνιά του πλανήτη (σε διάφορες εκδοχές και πλην ελάχιστων εξαιρέσεων), ενώ η Κούβα θα αναζητούσε διέξοδο στην αποκατάσταση των οικονομικών και διπλωματικών της σχέσεων με τις ΗΠΑ.
Με δεδομένη αυτή την εμπειρία, προφανώς ουδείς δικαιούται στα σοβαρά να προβλέψει τι θα συμβεί τη νέα χρονιά - και ποιες αλλαγές θα δρομολογήσει. Ούτε καν οι διάφοροι (συχνά σε βαθμό φαιδρότητας...) επαΐοντες αναλυτές και δημοσιογράφοι του σιναφιού μας, που ενίοτε μεταμορφώνονται σε μέντιουμ και μελλοντολόγους, με στόχο λίγα παραπάνω κλικ ή σχόλια στον αδηφάγο, αχανή και ανερμάτιστο κόσμο του διαδικτύου.
Η ίδια εμπειρία, όμως, μαζί με όλα όσα έχουν συμβεί από τότε μέχρι σήμερα, μας δίνει πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες. Η σωρευμένη γνώση, η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος, καθώς και το (θεωρητικά) αναπτυγμένο (μας) ένστικτο αποτελούν πολύτιμα εφόδια στην προσπάθεια να καταλάβουμε την εποχή μας - να γίνουμε, δηλαδή, κάτι σαν τους γεωργούς και τους ψαράδες που έχουν μάθει με τον καιρό να «διαβάζουν» τα σημάδια του ουρανού, τη συμπεριφορά των ζώων και τα μερομήνια.
«Η εκρηκτική ανάκαμψη της ευρωζώνης ήταν μια από τις μεγάλες οικονομικές αφηγήσεις του 2017 - και οι αναλυτές είπαν στους Financial Times ότι αναμένουν περίπου μία από τα ίδια τη χρονιά που έρχεται» σημείωνε η γνωστή εφημερίδα. Παρ'' όλα αυτά, πολλοί υποστηρίζουν ότι η ανάπτυξη είναι τεχνητή και σε συνδυασμό με τη «φούσκα» από τη διαρκή άνοδο των χρηματιστηριακών δεικτών, είναι πιθανό να οδηγήσει σε μια τρομακτική και επικίνδυνη «βουτιά», με ό,τι αυτό συνεπάγεται και για την πραγματική οικονομία...
Την ίδια στιγμή, η στρατιωτική ήττα του ISIS στη Μέση Ανατολή και οι αλλεπάλληλες διαρροές περί επικείμενης απευθείας διαπραγμάτευσης ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και το βορειοκορεατικό καθεστώς του Kim, γεννούν ελπίδες για εκτόνωση της έντασης στα πιο επικίνδυνα μέτωπα. Κι όμως, υπάρχει πλήθος επιχειρημάτων που οδηγεί στο ακριβώς αντίθετο συμπέρασμα - σε βαθμό, μάλιστα, που εάν ζούσε ο μεγάλος Eric Hobsbawm, ίσως έγραφε έναν ακόμη τόμο για τη νέα «Εποχή των πολέμων»...
Δίπλα σε όλα αυτά, πάντως, υπάρχουν και μερικά «σιγουράκια». Όπως, για παράδειγμα, ότι το αφήγημα της ελληνικής κυβέρνησης περί της «καθαρής εξόδου» από τα μνημόνια και το τέλος της ασφυκτικής επιτήρησης είναι από τα πολιτικά... ανέκδοτα του 2018. Όπως, επίσης, ο ισχυρισμός ότι Ε.Ε. και ευρωζώνη βγαίνουν επιτέλους από την πολύπλευρη κρίση τους.
Καλή μας χρονιά!
