Την εκτίμηση ότι η αυτό που ενοχλεί τη Ρωσία στη Συμφωνία των Πρεσπών είναι το ότι ανοίγει το δρόμο για ένταξη της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, εκφράζει στο liberal.gr o γενικός Διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Θάνος Ντόκος.
Ο κ. Ντόκος υποστηρίζει επίσης ότι συνεχιζόμενη ψυχρότητα στις ελληνορωσικές δεν συνέφερε τη Ρωσία, αλλά πολύ περισσότερο δεν συνέφερε την Ελλάδα, προσθέτοντας πως δημιουργείται ένα καλύτερο κλίμα από την επίσκεψη εν τούτοις σε επιμέρους ζητήματα δεν φαίνεται να σημειώθηκε πρόοδος.
Συνέντευξη στον Ανδρέα Ζαμπούκα
- Πως αποτιμάτε το ταξίδι του πρωθυπουργού στη Μόσχα; Πρόκειται για ανανέωση της εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο χωρών;
Οι ευθύνες για την επιδείνωση των διμερών σχέσεων βαρύνουν, σε διαφορετικό βαθμό βεβαίως, και τις δύο πλευρές. Ωστόσο, η συνεχιζόμενη ψυχρότητα δεν συνέφερε τη Ρωσία, αλλά πολύ περισσότερο δεν συνέφερε την Ελλάδα. Παρά τους όποιους περιορισμούς θέτει εκ των πραγμάτων η ιδιότητα της Ελλάδας ως μέλους της ΕΕ και του ΝΑΤΟ (και είναι σαφές ότι θα συνεχίσουν να υπάρχουν αντικρουόμενα συμφέροντα μεταξύ Δύσης και Ρωσίας στα Βαλκάνια και αλλού), αλλά και οι στενές ρωσο-τουρκικές σχέσεις, ή οι προστριβές Οικουμενικού Πατριαρχείου και Πατριαρχείου Μόσχας, αυτή η δύσκολη σχέση με τη Ρωσία δεν αποτελούσε φυσιολογική ή μη αναστρέψιμη κατάσταση και η εύρεση τρόπων βελτίωσης των διμερών σχέσεων απασχόλησε σοβαρά και τις δύο πλευρές.
Σε αυτή ακριβώς τη λογική εντάσσεται και η συμβολική, αλλά χρήσιμη, επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στη Ρωσία. Ήδη διαμορφώθηκε ένα καλύτερο κλίμα, αν και σε επιμέρους ζητήματα δεν φαίνεται να σημειώθηκε σημαντική πρόοδος.
- Ελλάδα και Ρωσία διαφωνούν για τη συμφωνία των Πρεσπών. Πώς μπορεί να γεφυρωθεί αυτό το χάσμα στις σχέσεις τους;
Αν και η Ρωσία από πολύ νωρίς αναγνώρισε τη γειτονική μας χώρα με τη συνταγματική της ονομασία, η σημερινή διαφωνία δεν αφορά την ουσία του ζητήματος ή το περιεχόμενο της συμφωνίας των Πρεσπών. Αυτό που ενοχλεί τη Ρωσία, και οδήγησε σε διάφορες κινήσεις υπονόμευσης της διαδικασίας επικύρωσης της συμφωνίας, είναι το ότι ανοίγει το δρόμο για ένταξη της πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ και περιορίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό την όποια ρωσική επιρροή στη χώρα αυτή.
Βεβαίως, το κεντρικό διακύβευμα στο πλαίσιο του αμερικανο-ρωσικού ανταγωνισμού για επιρροή στα Δυτικά Βαλκάνια παραμένει η Σερβία. Όσον αφορά στις διαφωνίες Ελλάδας-Ρωσίας, οι δύο πλευρές θα συνεχίσουν να προωθούν τα -αποκλίνοντα- συμφέροντά τους στο συγκεκριμένο ζήτημα, με την ελπίδα ότι οι παρεμβάσεις στα εσωτερικά άλλων θα περιοριστούν σημαντικά.
- Ιστορικά, η Ελλάδα δεν έχει ποτέ ωφεληθεί άμεσα από την εξωτερική πολιτική της Ρωσίας. Σήμερα, που η χώρα μας ανήκει πλήρως στο δυτικό μπλοκ συμφερόντων (ΕΕ, ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, κ.τ.λ.) ποια στρατηγική πρέπει να ακολουθήσει ώστε να επωφεληθεί από μία τεράστια ρωσική αγορά, αλλά και από τις γεωστρατηγικές ισορροπίες στην περιοχή;
Σε κάθε περίπτωση, και παρά το σαφή ευρω-ατλαντικό προσανατολισμό της χώρας μας, η Ρωσία παραμένει μια σημαντική ευρω-ασιατική δύναμη και διαφαίνονται καλές προοπτικές βελτίωσης των ελληνο-ρωσικών σχέσεων, που είχαν βρεθεί στο χαμηλότερο σημείο των τελευταίων πολλών ετών.
Αρκεί οι όποιες επιδιώξεις να στηρίζονται σε ρεαλιστικές προσδοκίες. Όσον αφορά σε συγκεκριμένα ζητήματα, υπάρχουν ασφαλώς περιθώρια συνεργασίας σε επιλεγμένους τομείς (π.χ. υποστήριξη συστημάτων αντιαεροπορικής άμυνας, τουρισμός, επενδύσεις, συνεργασία για τη διάσωση της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφαλείας, κ.α.). Στον ενεργειακό τομέα, η κατασκευή του ελληνικού τμήματος του αγωγού μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερίου Turkish Stream, παρότι ενδιαφέρει πολύ την Ελλάδα, θα προχωρήσει μόνο κατόπιν έγκρισης από τις Βρυξέλλες και την Ουάσιγκτον. Κάτι τέτοιο δεν θα είναι καθόλου απλή υπόθεση σε μια περίοδο στενότατων ελληνικών σχέσεων με τις ΗΠΑ, που ενδιαφέρονται και για την πώληση δικού τους –σχιστολιθικού- φυσικού αερίου, σε βαλκανικές χώρες μέσω Αλεξανδρούπολης.
Επιπλέον, υπάρχει ήδη προβληματισμός για τη συμφωνία Γερμανίας-Ρωσίας για τον αγωγό Nord Stream και θα ήταν δύσκολο να γίνει αποδεκτή μια νέα 'διακλάδωση' που αφήνει εκτός την Ουκρανία, ενώ για τη Ρωσία υπάρχει και η εναλλακτική διαδρομή του Turkish Stream μέσω Βουλγαρίας (με αντίστοιχα πολιτικά προβλήματα, πάντως). Η ελληνική πλευρά δεν έχει τίποτε να χάσει, βεβαίως, επιχειρώντας να οικοδομήσει πολιτικο-οικονομικές συμμαχίες με γαλλικά και ιταλικά ενεργειακά συμφέροντα για την προώθηση του Greek Stream.
- Πώς βλέπετε τις ρωσοτουρκικές σχέσεις; Μιλάμε πλέον για μία παγιωμένη συμμαχία που θα απομακρύνει μελλοντικά την Τουρκία από το ΝΑΤΟ;
Η Τουρκία έχει αναπτύξει πολύ στενές διπλωματικές, οικονομικές και ενεργειακές σχέσεις με τη Ρωσία, ενώ τις δύο χώρες έχουν φέρει εγγύτερα και οι δύσκολες σχέσεις τους με τις ΗΠΑ. Αυτό δεν σημαίνει υποχρεωτικά ότι η ρωσο-τουρκική σχέση έχει επαρκές στρατηγικό βάθος και στοιχεία μονιμότητας.
Αν και θα αποτελούσε αδιαμφισβήτητη επιτυχία για την ρωσική εξωτερική πολιτική το να απομακρύνει οριστικά την Τουρκία από το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, μια τέτοια προοπτική δεν φαίνεται ως εξαιρετικά πιθανή. Θα συνεχιστούν, βεβαίως, οι διαφωνίες και οι τριγμοί στις σχέσεις Τουρκίας-Δύσης, αλλά η στρατηγική και οικονομική σημασία της Τουρκίας από τη μια, και η έλλειψη σοβαρής εναλλακτικής επιλογής από την άλλη, πιθανότατα θα αποτρέψουν ένα διαζύγιο.
Τέλος, όσον αφορά στο τρίγωνο Μόσχα-Αθήνα-Λευκωσία, η Ρωσία δεν επιθυμεί την ανάδειξη της Ανατολικής Μεσογείου σε (ανταγωνιστικό) ενεργειακό προμηθευτή, ενώ δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι θα στήριζε μια λύση του Κυπριακού που θα περιόριζε σημαντικά τη δική της επιρροή.
* Ο Θάνος Ντόκος είναι Γενικός Διευθυντής στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)
Φωτογραφία: Eurokinissi
