Του Λευτέρη Τσουκαλά*
Στην εμβληματική χώρα της επιστήμης και της γνώσης, στην Ελλάδα που παράγει την σπουδαιότερη επιστημονική Διασπορά στον κόσμο, αρμόζει ένα πανεπιστημιακό σύστημα εφάμιλλο των καλύτερων πανεπιστημίων του κόσμου.
Σήμερα το Ελληνικό Πανεπιστήμιο νοσεί. Το λιανεμπόριο ναρκωτικών σε βρώμικους πανεπιστημιακούς χώρους είναι εικόνα που σοκάρει το πανελλήνιο. Η ασκήμια είναι καθημερινό μοτίβο ενός χώρου που στις αναπτυγμένες χώρες θεωρείται Ναός του Κάλλους και Πνεύματος. Το κύριο αίτιο είναι η εγκατάλειψη και από αυτήν απορρέουν πολλά δεινά.
Γιατί είναι τα πανεπιστήμιά μας εγκαταλελειμμένα; Διότι πάσχουν από εσωστρέφεια και αυταρέσκεια, δεινά τα οποία συντηρούνται και από τα ακόλουθα ψευδή διλήμματα, ιδέες που ολοκλήρωσαν τον στόχο τους, παρήκμασαν και τώρα λειτουργούν μόνον ως εμπόδια:
- Το Άσυλο
- Ο Δημόσιος Χαρακτήρας
- Η καχεκτική ζεύξη Έρευνας-Διδασκαλίας
Το Άσυλο είναι η εγγύηση για την διαφύλαξη της ελευθερίας της έκφρασης και η προάσπιση της λειτουργίας του πανεπιστημίου από κακόβουλες και εγκληματικές κυβερνητικές παρεμβάσεις. Τι πιο κραυγαλέα επέμβαση από την είσοδο των τανκς στο Πολυτεχνείο την 17η Νοέμβρη 1973; Αυτό δεν πρέπει να ξανασυμβεί και γι αυτό κατοχυρώθηκε συνταγματικά το πανεπιστημιακό άσυλο το οποίο πρέπει να τηρείται με ευλαβική προσήλωση. Από αυτό έως την παντελή εγκατάλειψη σε κάθε είδους μικρή ή μεγάλη παραβατικότητα υπάρχει μια τεράστια απόσταση.
Ο Δημόσιος χαρακτήρας των Ελληνικών πανεπιστημίων είναι η αναγνώριση της ευθύνης του κράτους να σχεδιάζει και να εποπτεύει την λειτουργία της Ανώτατης Παιδείας. Σωστά το κράτος θεωρεί τους περίπου 300,000 Έλληνες φοιτητές ως υποτρόφους του. Οι σπουδές τους συνιστούν μια δημόσια επένδυση πολλαπλών αποδόσεων. Γιατί όμως στα πανεπιστήμια να μην φοιτούν και 100,000 ξένοι φοιτητές με δίδακτρα; Ποιος δεν θέλει να σπουδάσει στον χώρο που γέννησε τις Μεγάλες Ιδέες της ανθρωπότητας, την επιστήμη, την φιλοσοφία, τα μαθηματικά, την δημοκρατία; Η υποδοχή και εκπαίδευση φοιτητών από άλλες χώρες θα έχει πολλαπλά οφέλη στους πόρους των πανεπιστήμιων αλλά και στην εθνική οικονομία, μια συντηρητική εκτίμηση ξεπερνά τα 10 δις στο ΑΕΠ, καθώς επίσης και μακροχρόνιες θετικές επιπτώσεις στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων στο χώρο των επιστημών και των υπηρεσιών.
Η γνώση προάγεται από την οργανική ζεύξη έρευνας και διδασκαλίας σε παγκόσμια κλίμακα. Στο επίπεδο της έρευνας αυτό αφορά την απόκτηση και χρησιμοποίηση της επιστημονικής μεθόδου ως τρόπου παραγωγής γνώσης και στο επίπεδο της εκπαίδευσης την μεταφορά εξειδικευμένης γνώσης στου νέους, και από το διεθνές περιβάλλον (την διεθνή βιβλιογραφία) και από τους εγχώριους θεραπευτές της τους πανεπιστημιακούς δασκάλους/ερευνητές.
Στην πράξη, το Ελληνικό Πανεπιστήμιο καλείται να προάγει ότι καλλίτερο για το μέλλον της κοινωνίας μας, την γνώση, τις δεξιότητες που απαιτεί ο σύγχρονος κόσμος, την αξιακή και ηθική ανάπτυξη των νέων, την κοινωνική συνοχή, την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και την συνεχή βελτίωση του ανθρώπινου κεφαλαίου της χώρας. Ως γέφυρα της Ελλάδας στην Παγκοσμιοποίηση μπορεί να επιτύχει αυτούς τους στόχους παρά ως εγκαταλελειμμένος θεσμός ενός φοβικού κράτους.
Το άσυλο, ο δημόσιος χαρακτήρας και η ζεύξη έρευνας-διδασκαλίας είναι ιδέες που στήριξαν επιτυχώς την λειτουργία των Ελληνικών Πανεπιστημίων επειδή ήταν για την εποχή τους σύγχρονες και προοδευτικές. Σήμερα, οφείλουμε να εξετάσουμε τα στοιχεία εκείνα που περιέχουν και να αποφασίσουμε εάν εξακολουθούν να αρμόζουν ή εάν η λειτουργία τους είναι ξεπερασμένη και λειτουργεί μόνο διαστρεβλωτικά.
Ξεπερνώντας την εγκατάλειψη που συντηρείται από τα τρία ψευδή διλήμματα, η οργανική ζεύξη του Ελληνικού Πανεπιστημίου με την Παγκοσμιοποίηση θα επιφέρει πολλά περισσότερα από τον δυναμισμό των έξτρα πόρων και την μετατροπή του brain-drain σε brain-gain. Θα διευκολύνει την προσέλευση μεγάλων διεθνών πρωταγωνιστών στην Οικονομία της Γνώσης και σε βάθος δεκαετίας θα συμβάλει στην διαμόρφωση ενός εθνικού ΑΕΠ της τάξης των 500 δις ευρώ. Θα γίνει πραγματικός συντελεστής στην ευημερία μιας περήφανης χώρας ικανής να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις του αύριο από θέση ισχύος.
*Ο κ. Λευτέρης Τσουκαλάς είναι καθηγητής Πυρηνικής Τεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο Purdue University και καθηγητής στο τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
