Του Κώστα Μαθιουδάκη*
Η δημοκρατία της Κορέας (Νότια Κορέα) είναι μια χώρα με έκταση μικρότερη από αυτή της Ελλάδας, με πληθυσμό περίπου πενταπλάσιο. Διακρίνεται από ισχυρή και ανταγωνιστική παρουσία στην παγκόσμια αγορά μέσω των σύγχρονων τεχνολογικών προϊόντων της, που αφορούν τόσο τις δημοφιλείς ηλεκτρονικές και ηλεκτρικές συσκευές και αυτοκίνητα, όσο και τη λιγότερο γνωστή στο ευρύ κοινό βαριά βιομηχανία της. Πόσο πιθανή μπορεί να είναι η χρήση κρίσιμης τεχνογνωσίας που προέρχεται από τη χώρα μας, από Κορεατική βαριά βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας; Όσο απίθανο κι αν ακούγεται, πρόκειται για ένα πραγματικό γεγονός.
Στα πανεπιστήμια της χώρας μας διεξάγεται τα τελευταία χρόνια έρευνα, που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των παγκόσμιων σύγχρονων επιστημονικών εξελίξεων. Οι διακρίσεις των Ελλήνων ερευνητών είναι συνεχείς και υψηλές, η διεθνής τους παρουσία διακριτή και η συμβολή τους στη διατήρηση υψηλών θέσεων των πανεπιστημίων μας στις διεθνείς κατατάξεις, ουσιαστική. Τα αποτελέσματα της έρευνας οδηγούν πολλές φορές σε τεχνολογικά προϊόντα ιδιαίτερης πρωτοτυπίας και αξίας καθώς και σε τεχνογνωσία διεθνώς περιζήτητη. Ας γυρίσουμε όμως στο παράδειγμα με το οποίο ξεκινήσαμε και στο θεσμικό περιβάλλον που επέτρεψε και οδήγησε σε τέτοιου είδους επιτεύγματα.
Πριν από λίγες μέρες, ομάδα επιστημόνων του ΕΜΠ επισκέφτηκε τη μακρινή Κορέα για την επίσημη έναρξη των εργασιών συμφωνίας μεταφοράς τεχνογνωσίας. Κλιμάκιο από το Εργαστήριο Θερμικών Στροβιλομηχανών (ΕΘΣ) της Σχολής Μηχανολόγων του ΕΜΠ, με επικεφαλής τον γράφοντα, μετέβη στο εργοστάσιο κατασκευής μεγάλων μηχανών και μονάδων ηλεκτροπαραγωγής της Κορεατικής εταιρείας Doosan Heavy Industries, για την παροχή τεχνογνωσίας σε θέματα ελέγχου λειτουργίας και διάγνωσης βλαβών αεριοστροβίλων παραγωγής ενέργειας. Η Κορεατική εταιρεία, μετά από έρευνα σε παγκόσμιο επίπεδο, αποφάσισε να υιοθετήσει μεθόδους ελέγχου και διάγνωσης του ΕΘΣ, στο οποίο ανέθεσε τη συγκρότηση συστήματος που θα εξοπλίζει τις νέες μηχανές που παράγει. Οι μέθοδοι είναι καρπός ερευνητικής δραστηριότητας της τελευταίας εικοσιπενταετίας, και έχουν τύχει διεθνούς αναγνώρισης μέσω σημαντικού αριθμού διακρίσεων σχετικών δημοσιευμάτων σε διεθνή συνέδρια και περιοδικά. Ας σημειωθεί δε ότι το εν λόγω σύστημα αναπτύχθηκε με την υποστήριξη τόσο Εθνικών Ερευνητικών Προγραμμάτων όσο και Ελληνικών εταιρειών ηλεκτροπαραγωγής.
Αναμφισβήτητα, η τελική επιλογή του συγκεκριμένου συστήματος από μια εταιρεία υψηλής τεχνολογίας του μεγέθους της Doosan, που έγινε στο πλαίσιο των απαιτήσεων του σκληρού διεθνούς ανταγωνισμού στο πεδίο των μεγάλων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, αποτελεί διάκριση για το ΕΜΠ και δείγμα της ποιότητας της έρευνας που διεξάγεται σ' αυτό. Τέτοιου είδους επιτεύγματα περιλαμβάνονται στα στοιχεία που οδηγούν στην υψηλή του θέση σε πρόσφατη παγκόσμια κατάταξη.
Για να φτάσει κανείς σε αυτό το σημείο αποδοχής και αναγνώρισης, έχουν προηγηθεί χρόνια συστηματικής δουλειάς και έρευνας. Έρευνας που μπόρεσε να αναπτυχθεί και καρποφορήσει χάρις στο θεσμικό πλαίσιο που επέτρεψε την ευέλικτη λειτουργία των ερευνητικών ομάδων, μέσω των Ειδικών Λογαριασμών Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ), που θεσμοθετήθηκαν πριν από 35 περίπου χρόνια. Το παραπάνω είναι ένα επίτευγμα, ανάμεσα σε πολλά περισσότερα και σημαντικότερα. Και είναι αξιοσημείωτο ότι, παρά την κρίση, οι δραστηριότητες αυτού του είδους συνεχίζονταν με αμείωτη ένταση. Λέω όμως «συνεχίζονταν» γιατί τον τελευταίο χρόνο τα πράγματα έχουν αλλάξει.
Όσοι προσπαθούμε να συνεχίσουμε αυτό που κάναμε για πολλά χρόνια και απέδωσε διακρίσεις στο Ίδρυμά μας, συναντάμε πλέον εμπόδια που κάνουν τη δραστηριότητά μας αυτή πολύ δύσκολη. Οι συνθήκες λειτουργίας των Εργαστηρίων και των λοιπών ερευνητικών μονάδων των πανεπιστημίων έχουν γίνει ασφυκτικές. Η σημερινή κυβέρνηση ενέταξε τους ΕΛΚΕ στη «Γενική Κυβέρνηση», γιατί με αυτό τον τρόπο αποκτά πρόσβαση και μπορεί να χρησιμοποιεί τα διαθέσιμά τους για την κάλυψη άλλων οικονομικών αναγκών. Επιπλέον, η προσμέτρηση των συγκεκριμένων κονδυλίων μπορεί να συνεισφέρει ευνοϊκά στον υπολογισμό στατιστικών στοιχείων. Χρήματα που αποκτώνται από την ανταγωνιστική δραστηριότητα των ερευνητικών ομάδων, που μέχρι σήμερα δαπανούνταν αποκλειστικά για την ενίσχυση και την περαιτέρω προώθηση της δραστηριότητάς τους, τώρα ενδέχεται να μεταφερθούν για την κάλυψη αναγκών του τακτικού προϋπολογισμού, προϊδεάζοντας προφανώς για τις επερχόμενες παραπέρα περικοπές των ήδη ισχνών δαπανών της Πολιτείας για τα Πανεπιστήμια. Φυσικά, θα μπορούσε κανείς να πει πώς σε καιρούς κρίσης, οι τομείς που διαθέτουν κονδύλια πρέπει να συνεισφέρουν με πνεύμα αλληλεγγύης. Ο τρόπος όμως με τον οποίο αυτό επιβάλλεται στα πανεπιστήμια είναι ουσιαστικά το ίδιο με το να επιβληθεί η συνεισφορά κάθε πολίτη που έχει «διαθέσιμα» στον τραπεζικό του λογαριασμό, με «κούρεμα» των καταθέσεών του.
Οι παρενέργειες των παρεμβάσεων στο θεσμικό πλαίσιο των ΕΛΚΕ είναι ολέθριες και οδηγούν ουσιαστικά στο στραγγαλισμό και τη διάλυση των δραστηριοτήτων που δημιουργούν τους πόρους. Προκειμένου να πραγματοποιηθεί δαπάνη μεγαλύτερη του ενός Ευρώ σε ένα Εργαστήριο –όπως πχ για την αγορά μιας ηλεκτρικής ασφάλειας που κάηκε κατά τη διάρκεια ενός πειράματος και κοστίζει είκοσι ευρώ- χρειάζονται διαδικασίες που διαρκούν τουλάχιστον ένα μήνα και απαιτούν συνολικά μια περίπου ανθρωποημέρα εργασίας. Το προσωπικό της Γραμματείας των ΕΛΚΕ βρίσκεται σε απόγνωση, λόγω των αναρίθμητων εγγράφων και διαδικασιών που απαιτούνται πλέον για τη διεκπεραίωση πράξεων, που προηγούμενα γίνονταν σχεδόν αυτόματα. Οι ερευνητές αναγκάζονται να δαπανούν μεγάλο μέρος του χρόνου τους στη διεκπεραίωση γραφειοκρατικών διαδικασιών, εις βάρος των ερευνητικών τους καθηκόντων. Άλλωστε, μεγάλος αριθμός ερευνητών παρέμεινε απλήρωτος για μήνες, μέχρι να διευκρινιστεί ο τρόπος εφαρμογής του νέου ασφαλιστικού νόμου, και όταν αυτό έγινε, πολλοί από αυτούς διαπίστωσαν ότι οι αποδοχές τους ήταν μηδενικές λόγω εσφαλμένης εφαρμογής του! Και πολλές άλλες παρενέργειες… ανάμεσα στις οποίες και η απώλεια του εμψύχου δυναμικού μας. Εκτός από τους νέους αποφοίτους, που μαζικά μεταβαίνουν σε άλλες χώρες για ένα καλύτερο μέλλον, και καταξιωμένοι ερευνητές μας αναζητούν πλέον βιώσιμες συνθήκες δουλειάς σε άλλους τόπους. Προσωπικά, έχω βιώσει την απώλεια τέτοιων αξίων στελεχών από στην ομάδα μου.
Πολλοί εκπρόσωποι της ακαδημαϊκής κοινότητας έχουν αρθρογραφήσει και καυτηριάσει την οπισθοδρομική πορεία που βλέπουμε να έχει χαραχθεί από τους σημερινούς κυβερνώντες. Σε πρόσφατο άρθρο του ο Πρύτανης του ΕΜΠ διαπιστώνει πως «Με τις νέες πρόσφατες νομοθετικές ρυθμίσεις η έρευνα αλλά και άλλες δραστηριότητες στα Πανεπιστήμια οδηγούνται με μαθηματική ακρίβεια στο μαρασμό». Θα προσθέσω την άποψη πως οι νομοθετικές ρυθμίσεις που έρχονται από το υπό προετοιμασία νομοσχέδιο για τα ΑΕΙ επιταχύνουν την πορεία αυτή!
Υποδοχή του κλιμακίου του ΕΜΠ (Επικ. Καθηγ. Ν. Αρετάκης, Καθηγ. Κ. Μαθιουδάκης, Δρ Α. Αλεξίου) στην Κορεατική εταιρεία Doosan
*Ο κ. Κώστας Μαθιουδάκης είναι πρώην γενικός γραμματέας Ενέργειας του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής
