Σύμφωνα με αρκετούς επιστημονικούς και νομικούς φορείς η αποκλειστική ανάθεση επιμέλειας τέκνου δημιουργεί πρόσφορο έδαφος στην πρακτική του αποκλεισμού του ενός γονέα από τη ζωή του παιδιού. Μάλιστα μέσα σε αυτές τις συνθήκες το παιδί χρησιμοποιείται ως όπλο αντεκδίκησης των πρώην συζύγων και δίνεται χώρος σε φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας, με ολέθριες συνέπειες για την ψυχοσωματική υγεία του παιδιού. Το διαζύγιο έτσι βιώνεται σαν ένα τραυματικό γεγονός και η πρακτική που ακολουθείται στη συνέχεια δημιουργεί έναν γονιό-επισκέπτη (συνήθως τον πατέρα επί το πλείστον, όπως δείχνουν τα δεδομένα), ο οποίος συνιστά μια παρένθεση στη ζωή του παιδιού του.
Αυτά δείχνουν οι έρευνες στις οποίες έχει συμβάλλει η ΑΜΚΕ ΓΟΝ.ΙΣ., ένας πιστοποιημένος φορέας κοινωνικής φροντίδας που προωθεί την προστασία των δικαιωμάτων αυτών των παιδιών, όπως υποστηρίζει στο liberal.gr ο πρόεδρος της, Δήμητρης Καλαποθαράκος.
Πιο συγκεκριμένα «σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε η ΓΟΝ. ΙΣ σε αποφάσεις του Πρωτοδικείου Αθηνών, αποδείχθηκε ότι στην Ελλάδα η επιμέλεια ανατίθεται αποκλειστικά σε έναν μόνο γονέα, τη μητέρα (90,6%). Ακόμα χειρότερα, το παιδί φέρεται να είναι στο επίκεντρο οικονομικής διαμάχης, με τις δίκες για διατροφή σε ποσοστό άνω του 90%. Όσον αφορά τον πατέρα δε , η καθημερινή νομική πρακτική και οι περισσότερες συμβουλές που του δίδονται μετά το διαζύγιο, τον αποθαρρύνουν από τη διεκδίκηση της επιμέλειας.
Το θέμα της επιμέλειας όπως εφαρμόζεται σήμερα, χρήζει σίγουρα επανεξέτασης. Πιστεύουμε δε ότι αμφότεροι οι γονείς έχουν ελλιπή πληροφόρηση για την από κοινού την επιμέλεια των παιδιών τους. Για τον λόγο αυτό υποστηρίζουμε ότι απαιτείται νομοθετική μεταρρύθμιση. Προτείνουμε τη λύση της κοινής επιμέλειας του παιδιού ως την πιο υγιή απόφαση και έχουμε καταρτίσει το «Σύμφωνο κοινής επιμέλειας του παιδιού», που αποτελεί καινοτόμο πρόταση για διαζευγμένους γονείς που επιθυμούν να βρουν μια από κοινού, χωρίς μεσολαβήσεις, λύση», αναφέρει χαρακτηριστικά, επισημαίνοντας μάλιστα ότι η ελληνική κοινωνία είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει το ζήτημα της ανατροφής των παιδιών με σεβασμό στα δικαιώματά τους και όρους, ανταποκρινόμενους στην σημερινή πραγματικότητα.
Συνέντευξη στην Ευφροσύνη Παυλακούδη
- Ποια προβλήματα εντοπίζετε στην αποκλειστική ανάθεση επιμέλειας στον ένα γονέα;
Πολλά. Για την ακρίβεια μόνο προβλήματα εντοπίζουμε. Καταρχήν στην καθημερινότητα του παιδιού παραμένει ο ένας γονιός ενεργός καθιστώντας τον «υπεργονιό» και «μονοκράτορα» στο υπόλοιπο της ζωής ενός παιδιού, ενώ την ίδια στιγμή, αφαιρείται από τον άλλο γονιό κάθε ευθύνη και συμμετοχή στην ανατροφή και στην καθημερινότητα του παιδιού μετατρέποντας τον σε μακρινό «συγγενή» και «επισκέπτη» του παιδιού και μάλιστα χωρίς υποχρέωση ούτε καν για αυτό.
Η συνήθεια αυτή αποτελεί κακή πρακτική που παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα πολιτών – γονέων, αφού οδηγεί στην κατάργηση, αναστολή ή περιορισμό της γονικής ιδιότητας του ενός γονιού και υπερφόρτωση του άλλου με όλες τις ευθύνες ανατροφής, χωρίς να μπορούμε να αποτιμήσουμε ακόμα με επιστημονικούς όρους την πρόσθετη ψυχολογική και σωματική κόπωση, καθώς και την επίδραση που έχει αυτή η συνήθεια στην εργασιακή απόδοση των γονιών, στην φοροδοτική τους ικανότητα και στην οικονομία.
Ταυτόχρονα παραβιάζονται τα άρθρα 9 και 18 της Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Παιδιού των Ηνωμένων Εθνών που η Ελλάδα κύρωσε με τον Ν. 2101/1992 ΦΕΚ 192/2-12-1992, τα οποία αφορούν τη κοινή ανατροφή των παιδιών, ανεξάρτητα από το αν οι γονείς συμβιώνουν ή όχι. Παραβιάζονται επίσης τα ανθρώπινα δικαιώματα που αφορούν τόσο τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2007/C 303/01)και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου [ΝΔ 53/1974, Ν 2400/1996 και Ν 3344/2005 (ΦΕΚ Α΄ 256/20.9.1974, Α΄96/4.6.1996 και Α΄133/6.6.2005)], όσο και το Πρωτόκολλο Υπ. Αρ. 192 Convention on Contact concerning Children (ETS No. 192).
- Οπότε, τι προτείνετε συγκεκριμένα πώς πρέπει να γίνει;
Πρώτον, άμεσα και δίκαια μέτρα εφαρμογής των δικαστικών αποφάσεων περί επιμέλειας.
Δεύτερον Ισοκατανομή του χρόνου επικοινωνίας των παιδιών τόσο με τον γονέα με τον οποίο δεν διαβιούν, όσο και τους ανιόντες τους (παππούδες- γιαγιάδες), με βάση το Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο.
Τρίτον ίδρυση Οικογενειακού Δικαστηρίου, στελεχωμένου από καταρτισμένους δικαστικούς λειτουργούς και με τη συνδρομή εξειδικευμένων επιστημόνων (ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, παιδοψυχίατροι κ.λ.π.), το οποίο θα μπορούσε να λειτουργεί, και πέραν της δικαστικής διαδικασίας, και ως Κέντρο Ενημέρωσης και Υποστήριξης των γονέων και των οικογενειών.
Τέταρτον, ενίσχυση των κοινωνικών υπηρεσιών, για τη συστηματική ψυχοκοινωνική στήριξη των οικογενειών και ιδίως των οικογενειών σε κρίση. H απάλειψη των στερεότυπων που αφορούν το ρόλο της γυναίκας και του άντρα μέσα στο πλαίσιο της οικογένειας, απλώς αποτελεί τη φυσική εξέλιξη που συντελέστηκε μέσα από τις κοινωνικές αλλαγές σε σχέση με την οργάνωση της προσωπικής και οικογενειακής ζωής που έλαβαν χώρα τα τελευταία πενήντα χρόνια.
Πέμπτον, πλαισίωση των δικαστηρίων από κοινωνικές υπηρεσίες σε εφαρμογή του ν.2447/96, έτσι ώστε οι δικαστικές αποφάσεις να λαμβάνουν υπόψη το πραγματικό συμφέρον (υπέρτερο) του Παιδιού που είναι να συνανατραφεί και από τους δύο γονείς ανεξάρτητα οικογενειακής κατάστασης ( άρθρο 18 της Δ.Σ.Δ.Π. Ν. 2101/1992 - ΦΕΚ 192/2-12-1992). Δυστυχώς, μέχρι στιγμής το πλήθος των δικαστικών αποφάσεων επιδεικνύουν σαφέστατη διάκριση λόγω φύλου των γονέων αλλά και καταπάτηση των προαναφερομένων και κατοχυρωμένων Διεθνών Δικαιωμάτων του Παιδιού και των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Έκτον, υιοθέτηση των απόψεων του Συνηγόρου του Παιδιού (Έκθεση Συνηγόρου προς την επιτροπή δικαιωμάτων του παιδιού του ΟΗΕ, κεφ. 8. Σελ 9-11) με νομοθετική ρύθμιση.
Έβδομον, συνέχιση της Κοινής Επιμέλειας - Κοινής Ανατροφής (πλην εξαιρέσεων), προκειμένου να εξασφαλισθεί η ψυχοσωματική ολοκλήρωση και ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού και η διατήρηση των καθημερινών σταθερών σχέσεών του με τον πατέρα, τη μητέρα και τους ανιόντες του παιδιού. Η διατήρηση της κοινής επιμέλειας των παιδιών μετά τη διάσταση ή το διαζύγιο αποτελεί την πλήρη αποδοχή των δικαιωμάτων του παιδιού και προστασία τους από την Πολιτεία. Είναι αναγκαία και ικανή συνθήκη, ώστε τα παιδιά να έχουν και τους δύο γονείς τους ακόμα και στην περίπτωση του διαζυγίου. Η εφαρμογή της βασίζεται στην αρχή της συνδόμησης του χαρακτήρα και της προσωπικότητας των παιδιών τους και από τους δύο γονείς, γεγονός που αποτελεί δικαίωμα τους αλλά και υποχρέωση των ενηλίκων γονέων.
- Θα ήθελα να σταθούμε λίγο στη τελευταία σας πρόταση προς την Πολιτεία περί συνέχισης της Κοινής Επιμέλειας. Τι ακριβώς είναι η κοινή επιμέλεια;
Στην Ελλάδα όπως και στο εξωτερικό, η γονική μέριμνα και επιμέλεια αποτελεί καθήκον και δικαίωμα των γονέων. Το Διεθνές Δίκαιο προστασίας και δικαιωμάτων του παιδιού που είναι και ελληνικός νόμος θέλει το παιδί να ανατρέφεται και από τους δύο γονείς, άσχετα αν είναι παντρεμένοι, χωρισμένοι ή σε διάσταση. Ο ελληνικός νόμος, θέλει τη γονική μέριμνα καθήκον και δικαίωμα και των δύο γονέων. Κριτήριο για την ανάθεση της επιμέλειας δεν είναι το φύλο του γονέα, αλλά η καταλληλότητά του και το συμφέρον του παιδιού.
Όμως σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε η ΜΚΟ ΓΟΝ. ΙΣ σε αποφάσεις του Πρωτοδικείου Αθηνών, αποδείχθηκε ότι στην Ελλάδα η επιμέλεια ανατίθεται αποκλειστικά σε έναν μόνο γονέα, τη μητέρα (90,6%). Ακόμα χειρότερα, το παιδί φέρεται να είναι στο επίκεντρο οικονομικής διαμάχης, με τις δίκες για διατροφή σε ποσοστό άνω του 90%.
Όσον αφορά τον πατέρα, η καθημερινή νομική πρακτική και οι περισσότερες συμβουλές που του δίδονται μετά το διαζύγιο, τον αποθαρρύνουν από τη διεκδίκηση της επιμέλειας. Τι γίνεται λοιπόν με αυτούς που η ανατροφή των παιδιών τους είναι το ίδιο σημαντική όσο και των μητέρων και τι οφείλεται να γίνει; Θεωρούμε πως η ελληνική κοινωνία είναι στο κατάλληλο σημείο και μπορεί να αντιμετωπίσει το ζήτημα της ανατροφής των παιδιών με σεβασμό στα δικαιώματά τους και όρους, ανταποκρινόμενους στην σημερινή πραγματικότητα.
Αντιλαμβανόμαστε ότι σε περίπτωση διαζυγίου το θέμα της επιμέλειας όπως εφαρμόζεται σήμερα, χρήζει σίγουρα επανεξέτασης.
Θεωρούμε ότι αμφότεροι οι γονείς έχουν ελλιπή πληροφόρηση για την από κοινού την επιμέλεια των παιδιών τους. Για τον λόγο αυτό πιστεύουμε ότι απαιτείται νομοθετική μεταρρύθμιση. Προτείνουμε τη λύση της κοινής επιμέλειας του παιδιού ως την πιο υγιή απόφαση και έχουμε καταρτίσει το «Σύμφωνο κοινής επιμέλειας του παιδιού», που αποτελεί καινοτόμο πρόταση για διαζευγμένους γονείς που επιθυμούν να βρουν μια από κοινού, χωρίς μεσολαβήσεις, λύση.
Εν κατακλείδι, οι μόνες διαφορές στην ανατροφή που μπορούν να αναστατώσουν πραγματικά ή να βλάψουν τα παιδιά είναι αυτές που προέρχονται από την απόρριψη του ενός γονιού προς τον άλλον. Όταν οι συζυγικές διαφορές και συγκρούσεις υπερκαλύπτουν και το γονεϊκό ρόλο, τότε συνήθως την «πληρώνουν» τα παιδιά. Πέρα, λοιπόν, από οποιεσδήποτε διαφορές, είναι σημαντικό να προσπαθήσουν -πραγματικά για το καλό των παιδιών τους- να εστιάσουν σε αυτά που συμφωνούν, έστω κι αν είναι μόνο ορισμένες βασικές αξίες, και να αντιληφθούν τους εαυτούς τους ως σύμμαχους, τουλάχιστον σε αυτό το ένα και μοναδικό πράγμα: Στο να εξασφαλίσουν στο παιδί τους το καλύτερο δυνατό παρόν και μέλλον.
Η πρότασή μας: Οι γονείς να συμφωνήσουν να ασκούν από κοινού την επιμέλεια μετά την διάσταση και το διαζύγιο. Να υπογράψουν κοινή επιμέλεια.
- Ποια η νομική αξία του συμφώνου συνεπιμέλειας;
Όποια ακριβώς και αυτή του συμφώνου που αναθέτει την επιμέλεια σε ένα γονέα.
- Ποιοι οι κύριοι όροι;
Ο καθορισμός του τόπου κατοικίας του παιδιού, δηλαδή ο δήμος στον οποίο θα μένει. Θα αλλάζει μόνο με νεώτερη συμφωνία των γονέων ή δικαστική απόφαση. Μέσα στον τόπο κατοικίας θα μπορεί να διαμένει και με τους δύο γονείς. Θα συμφωνείται o χρόνος που θα διαμένει στο σπίτι του κάθε γονέα. Προτείνουμε εναλλάξ ανά εβδομάδα. Επίσης οι γιορτές και διακοπές. Θα ορίζεται από κοινούς κοινωνικούς λειτουργούς που θα κρατάει κοινωνικό ιστορικό, αντίγραφα τα οποία θα παίρνουν και οι γονείς και ενδεχομένως θα υποβάλλεται στο δικαστήριο. Δηλαδή θα υποβάλλουν σύντομα υπομνήματα με τις απόψεις τους οι γονείς για να είναι διατυπωμένες και να υπάρχουν στο αρχείο. Θα συμφωνείται το ποσοστό και το ύψος συμμετοχής κάθε γονιού στις δαπάνες ανατροφής του παιδιού.
- Πώς ο φορέας ΓΟΝ.ΙΣ. μπορεί να συμβάλλει στα όσα προτείνετε παραπάνω;
Από το 2006 διαπιστώσαμε ότι η γονεϊκή ισότητα αντιμετωπίζεται στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τον υπόλοιπο πολιτισμένο κόσμο, σε λανθασμένη βάση με προκαταλήψεις, ιδεοληψίες και παρωχημένα στερεότυπα με αποτέλεσμα τις προβληματικές σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών στις περιπτώσεις διαζυγίου και διάστασης. Γι’ αυτό εδώ και χρόνια αιτούμαστε ως ενεργοί πολίτες, την προστασία της γονεϊκής ιδιότητας από την Πολιτεία αλλά και την πλήρη αναμόρφωση του Οικογενειακού Δικαίου.
Ο ΓΟΝ.ΙΣ. ως πιστοποιημένος φορέας κοινωνικής φροντίδας προωθεί την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού. Πιστεύουμε, ότι είναι δικαίωμα του παιδιού να ανατρέφεται από τους δύο γονείς, ανεξάρτητα από οικογενειακή κατάσταση (άρθρο 18 της Δ.Σ.Δ.Π. του Ο.Η.Ε., Ν. 2101/1992 Φ.Ε.Κ. 192/2-12-1992 ). Από την σχεδόν 10χρονη εμπειρία προκύπτει ότι οι γονείς ανταποκρίνονται και ευαισθητοποιούνται καθώς αναζητούν παρόμοιες λύσεις στην καθημερινότητα που όμως δεν ευνοούνται από το ισχύον καθεστώς στην εφαρμογή του Δικαίου.
Αξιολογώντας τα ανωτέρω δεδομένα ο ΓΟΝ.ΙΣ. παρέχει δωρεάν υπηρεσίες για την ενίσχυση της γονεϊκής ιδιότητος και των δύο γονέων στα μέλη του και όχι μόνο. Μέσα στο πλαίσιο των δωρεάν υπηρεσιών και παροχών του προς τα μέλη του εντάσσονται φυσικά και θετικές δράσεις για τη διαχείριση κρίσεων που προκύπτουν μέσα στο πλαίσιο της οικογένειας και έχουν ως στόχο την ενημέρωση και πρακτική στήριξη των γονέων, την προστασία του παιδιού και την ανάγκη του για την ενεργή συμμετοχή και των δύο γονέων στην ανατροφή του.
Επίσης έχουμε συμμετάσχει σε επιστημονικά συνέδρια για το θέμα, ενώ έχουμε ενημερώσει πολλάκις τα θεσμικά όργανα της Πολιτείας για τις θέσεις μας και τα διάφορα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα μέλη μας ως γονείς.
Στο σημείο αυτό να επισημάνω ότι το κοινωνικό έργο του ΓΟΝ.ΙΣ. βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στον εθελοντισμό και πραγματοποιείται χωρίς καμιά χρηματοδότηση- επιχορήγηση από οποιονδήποτε κρατικό ή ιδιωτικό φορέα, ενώ όλες οι δράσεις και οι πρωτοβουλίες μας είναι αναρτημένες και στην ιστοσελίδα μας https://www.gonis.gr.
