Της Αγγελικής Κώττη
Ο θηλασμός ήταν πάντοτε ο τρόπος σίτισης των βρεφών, στη μακραίωνη ιστορία του ανθρώπινου γένους. Ωστόσο, (μόλις) 5.000 χρόνια πριν, ο άνθρωπος σταμάτησε να είναι κυνηγός- τροφοσυλλέκτης και δημιούργησε μονιμότερες οικιστικές εγκαταστάσεις. Εγινε γεωργός και κτηνοτρόφος. Αφού εξημερώθηκαν τα αιγοπρόβατα και τα βοοειδή, το γάλα αυτών των ζώων χρησιμοποιήθηκε επίσης στη διατροφή τους και, όπως δείχνουν κάποια ενδιαφέροντα ευρήματα, στη διατροφή των μωρών.
Μέχρι τώρα δεν είχαμε ιδιαίτερες γνώσεις με ποια σκεύη γινόταν αυτό, τουλάχιστον κατά τη Νεολιθική περίοδο. Η βιομοριακή αρχαιολόγος του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ Τζούλι Νταν, σημειώνει σε άρθρο στο BBC πως οι αρχαιολόγοι γνώριζαν τι έτρωγαν τα παιδιά από μελέτη των σκελετικών τους καταλοίπων, αλλά δεν είχαν καταφέρει να εντοπίσουν κεραμικά σκεύη. Πρόσφατα, που κατάφεραν να βρουν τέτοια σκεύη σε τάφους μικρών παιδιών στη Γερμανία, κατάφεραν να πραγματοποιήσουν τις αναλύσεις και βεβαιώθηκαν πως τα μικρά δεν έτρωγαν. Επιναν γάλα.
Η μετάβαση από τις κοινωνίες των κυνηγών και τροφοσυλλεκτών στις κοινωνίες των γεωργών και των κτηνοτρόφων οδήγησε σύντομα σε πληθυσμιακή έκρηξη, καθώς οι μητέρες είχαν καλύτερες συνθήκες και χρόνο ώστε να αναθρέψουν περισσότερα παιδιά. Επειδή προφανώς υπήρξαν περίοδοι που το γάλα τους δεν επαρκούσε, χρησιμοποίησαν επικουρικά και το γάλα των μυρηκαστικών. Η πρακτική συνεχίστηκε, λογικά, μετά τον απογαλακτισμό. Η χημική ανάλυση στα υπολείμματα λιπιδίων που εντοπίσθηκαν στα αγγεία, έδειξε λιπαρά οξέα ζωικής προέλευσης προερχόμενα από γάλα ζώων.
Τα κεραμεικά δοχεία της νεολιθικής εποχής είχαν μικρές διαστάσεις και μικρό στόμιο και εξαπλώθηκαν ιδιαίτερα την εποχή του Χαλκού και την εποχή του Σιδήρου. Η μελέτη, της οποίας βασική συγγραφέας είναι η Τζούλι Νταν, δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature. Η Νταν εξηγεί τον ζωόμορφο χαρακτήρα των αγγείων λέγοντας: «Κάποια από αυτά τα μπιμπερό είναι σαν παιχνίδια, σίγουρα θα έκαναν τα παιδιά να γελάνε». Μερικές φορές παίρνουν τη μορφή πολύ χαριτωμένων μυθικών ζώων, και οι αρχαιολόγοι υποθέτουν πως οι γονείς ήθελαν να διασκεδάσουν τα μικρά τους. Μολονότι το ζωικό, μη παστεριωμένο γάλα μπορεί να είναι επικίνδυνο για τα παιδιά λόγω βακτηρίων, ή λόγω ασθενειών των ζώων, βελτίωσε γενικά τη διατροφή των προϊστορικών ανθρώπων. Το γάλα των ζώων θα μπορούσε να έχει εκθέσει τα ευάλωτα ανοσοποιητικά συστήματα των μωρών σε παθογόνους παράγοντες και μολυσματικές ασθένειες.Β Τα πορώδη κεραμικά δοχεία και η απουσία αποστείρωσης, θα μπορούσαν επίσης να επιτρέψουν τον πολλαπλασιασμό των βακτηρίων μέσα σε αυτά. Δυστυχώς, η παιδική θνησιμότητα ήταν υψηλή, καθώς δεν υπήρχαν αντιβιοτικά εκείνη την εποχή.
Παρόλο που είναι πιθανό στις παλαιολιθικές κοινωνίες ο θηλασμός να διαρκούσε έως και πέντε χρόνια, σύμφωνα με παλαιότερες αναλύσεις παιδικών σκελετών από την νεολιθική, τα μωρά έτρωγαν συμπληρωματική τροφή από τον έκτο μήνα και ο απογαλακτισμός συμπληρωνόταν από τα δύο έως τα τρία χρόνια του παιδιού. Η έρευνα με ισοτοπική ανάλυση έδειξε ότι οι πρώτες αγροτικές κοινωνίες της Νεολιθικής Ευρώπης είχαν αυτή την πρακτική. Επειδή ο θηλασμός επηρεάζει τη γονιμότητα, είναι σαφές πως ο πρώιμος απογαλακτισμός επέτρεψε στις μητέρες να έχουν περισσότερα παιδιά.Β Η μελετήτρια και οι συνάδελφοί της υποδεικνύουν ότι η χορήγηση ζωικού γάλακτος στα μωρά ίσως να είχε οδηγήσει σε ορισμένα προβλήματα υγείας.Β Για παράδειγμα, το αγελαδινό γάλα έχει πολύ περισσότερα λιπαρά κύτταρα από το ανθρώπινο γάλα και τα μωρά θα είχαν περισσότερες δυσκολίες να τα αφομοιώσουν.Β
Η άλλη πλευρά λέει πως δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι η διατροφή των παιδιών με γάλα από ζώα ήταν μια ευρέως διαδεδομένη πρακτική, καθώς το μέγεθος του δείγματος είναι πολύ μικρό. «Δεν νομίζω ότι οι αρχαίες κοινότητες είχαν αμφιβολίες σχετικά με την αξία του μητρικού γάλακτος», λέει στο National Geographic ο Ντάνιελ Σέλεν ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο που μελετάει τη διατροφή των παιδιών και δεν συμμετείχε στη μελέτη.Β «Δεν ξέρουμε από τι έπασχαν τα παιδιά των συγκεκριμένων τάφων.Β Β Ίσως είχαν έλλειψη ανάπτυξης ή οι μητέρες τους πέθαναν και γι 'αυτό τους έδωσαν ζωικό γάλα.»
Η ;Eλεν Κένταλ, βιοαρχαιολόγος στο Durham University που μελετά την υγεία και τη διατροφή των παιδιών, πιστεύει ότι η διατροφή με μπιμπερό θα ήταν ένα επείγον μέτρο σε περιπτώσεις που ο θηλασμός δεν ήταν εφικτός.
"Αυτό που βλέπουμε εδώ δεν είναι ο γενικός κανόνας, αλλά μια ευκαιρία να κατανοήσουμε κάποιες εξαιρετικές περιπτώσεις, οπότε τα πράγματα δεν πήγαν όπως είχε προγραμματιστεί και υπήρξε άσχημο τέλος", λέει η Κένταλ. Οι έρευνες και οι μελέτες, συνεχίζονται.
Β
