Του Ιωάννη Αθ. Μπαλτζώη*
Καστανιές Έβρου. Η τελευταία Ελληνική κωμόπολη πριν ο ταξιδιώτης περάσει την μεθόρια γραμμή για να εισέλθει στο προγεφύρωμα του Κάραγατς και να μεταβεί στην Ανδριανούπολη. Το προγεφύρωμα του Κάραγατς είναι το μόνο μέρος που η ελληνο-τουρκική μεθόριος, δεν είναι το μέσον του Έβρου ποταμού, αλλά μια περιοχή δυτικά της Ανδριανούπολης και του Έβρου ποταμού, υπό μορφή τριγώνου. Σκοπός αυτής της σχεδίασης η «προστασία» της Ανδριανούπολης, καθόσον τα σπίτια της φθάνουν μέχρι τις όχθες του ποταμού. Και δίπλα από τις δύο σκοπιές στην όριο γραμμή, το δάσος των Καστανιών (τα δέντρα δεν είναι καστανιές αλλά λεύκες), ένα μικρό αλσύλιο, όπου περίπου το νότιο τμήμα ανήκει στην Ελλάδα, το δε Βόρειο τμήμα ανήκει στην Τουρκία.
Το γεγονός
Το τελευταίο και πιο σημαντικό γεγονός, που αυτή την φορά είναι χερσαίο έχει σημαδέψει και τραυματίσει ιδιαίτερα τις σχέσεις Ελλάδος και Τουρκίας, αφορά την σύλληψη δύο στελεχών του Στρατού μας, από Τούρκους στρατιωτικούς στα ελληνο-τουρκικά σύνορα. Στην υπόθεση της σύλληψης υπάρχουν ακόμα πολλά σκοτεινά σημεία, καθόσον οι πληροφορίες από την δική μας πλευρά είναι ελάχιστες και οι περισσότερες έρχονται από την τουρκική πλευρά, που θα πρέπει να φιλτράρονται με μεγάλη προσοχή, καθόσον αποτελούν χαρακτηριστική περίπτωση μιας νέας μορφής πολέμου, του αποκαλούμενου «Υβριδικού Πολέμου», όπου ο πόλεμος δεν διεξάγεται με συμβατικά στρατιωτικά μέσα, αλλά έχουμε άλλης μορφής επιχειρήσεις, όπως ψυχολογικές επιχειρήσεις, προπαγάνδα, κυβερνοπόλεμο κλπ. Έτσι θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε το γεγονός αυτό, στηριζόμενοι στις υφιστάμενες πληροφορίες για το θέμα, καθώς και στη γνώση της περιοχής, των συνθηκών, συνηθειών, εθιμικού δικαίου και συμπεριφοράς των στρατιωτικών και πολιτικών αρχών, ως και του προσωπικού από τις δύο χώρες, με την εμπειρία υπηρέτησης στην περιοχή ανατολικά της Ορεστιάδος, ως επικεφαλής πέντε (5) Ελληνικών Φυλακίων και ως διοικητής Μονάδος με τομέα ευθύνης στον Έβρο ποταμό και τρία Φυλάκια. Το γεγονός, συνέβη στο δάσος των Καστανιών, όταν η Ελληνική περίπολος, αποτελούμενη από έναν Ανθυπολοχαγό (ΜΧ), ως περιπολάρχη και έναν Λοχία ΕΠΥ (ΠΒ), ως βοηθό, φέρεται να εισήλθε για λίγο στο τουρκικό έδαφος, χωρίς δόλο, λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών, όπως αναφέρεται από την Ελληνική πλευρά. Οι Τούρκοι, από την πλευρά τους, όχι μόνο συνέλαβαν τους δύο στρατιωτικούς μας, οι οποίοι ενήργησαν επαγγελματικά, χωρίς να προβάλουν αντίσταση, καθόσον θεώρησαν ότι δεν έκαναν κάτι κακό και τέτοια περιστατικά επιλύονται μέχρι τώρα μεταξύ των τοπικών στρατιωτικών διοικήσεων με καλό κλίμα εμπιστοσύνης εκατέρωθεν. Το γεγονός αυτό είναι κορυφαίο, όχι μόνο των ημερών, αλλά σε συνάρτηση και με άλλα γεγονότα , όπως τον εμβολισμό Ελληνικού σκάφους του Λιμενικού μας από τουρκική ακταιωρό στα Ίμια και τις απαράδεκτες επιθετικές ενέργειες κατά ανεξάρτητου κράτους (Κύπρος) , με σκοπό την απαγόρευση άσκησης της εθνικής του κυριαρχίας, κατά παράβαση των διεθνών νόμων και Συνθηκών (Συνθήκη του UNCLOS), στην ΑΟΖ της Κύπρου, είναι ενδεικτικό της ποιοτικής αλλαγής της επιθετικής συμπεριφοράς της Τουρκίας. Τα προαναφερθέντα γεγονότα θα έπρεπε να μας είχαν προϊδεάσει, υποψιάσει, πονηρέψει και να μας είχαν αναγκάσει να σχεδιάσουμε «έξυπνα αντίμετρα και τρόπους», χωρίς να κλιμακώνουμε επουδενί την τεχνητή από τουρκικής πλευράς ένταση, αλλά να έχουμε την δυνατότητα να προβλέπουμε μελλοντικές κινήσεις, να μην αιφνιδιαζόμαστε και να μην επιτρέπουμε επικίνδυνη πρωτοβουλία στον αντίπαλο, που τελευταία έχει γίνει ανεξέλεγκτος και επικίνδυνος. Το γεγονός του Έβρου είναι μοναδικό και πρωτοφανές, όχι μόνο στις Ελληνο-Τουρκικές σχέσεις, αλλά και σε όλη την ιστορία του ΝΑΤΟ, όπου μία σύμμαχος χώρα, συλλαμβάνει και κρατεί, δύο μέλη των ΕΔ μιας άλλης χώρας, για ένα απλό περιστατικό, εισόδου των στρατιωτικών στο έδαφός της, λόγω λάθους και χωρίς δόλο. Μάλιστα τα δύο στελέχη μας θα έλεγα, ότι έπεσαν στην παγίδα της καλής σχέσης και αμοιβαίας εμπιστοσύνης που είχαν οι στρατιωτικές Μονάδες και το προσωπικό και από τις δύο πλευρές, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους. Παρόμοια γεγονότα έχουν συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν και από τις δύο πλευρές και πάντα επιλύονταν μεταξύ των τοπικών διοικήσεων εκατέρωθεν, πολιτικών και στρατιωτικών.
Η Jandarma
Το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί αυτή η αλλαγή στην συμπεριφορά της Τουρκίας τώρα. Πέραν της πρόσφατης συμπεριφοράς της Τουρκίας στο γεωπολιτικό πλαίσιο και τις γεωστρατηγικές επιδιώξεις της και δη εις βάρος των εθνικών μας κυριαρχικών μας δικαιωμάτων, όπου εφαρμόζει απροκάλυπτα και προκλητικά και πέραν από κάθε έννοια διεθνούς δικαίου, αποκαλύπτεται ένα θέμα, που θα έπρεπε να είχαμε διαπιστώσει και να είχαμε μελετήσει, ιδιαίτερα το τελευταίο χρονικό διάστημα, λόγω μιας ποιοτικής αλλαγής στην συμπεριφορά της Τουρκίας. Ο Erdogan, μετά το πραξικόπημα του Ιουλίου 2016, αποφάσισε να αλλάξει πολλά, στην δομή των Ενόπλων Δυνάμεων, με σκοπό να υπάρχει απόλυτος έλεγχος επί αυτών, ώστε να μην αιφνιδιαστεί στο μέλλον. Η πιο σημαντική αλλαγή που έπρεπε να είχαμε μελετήσει, ήταν ο ρόλος και οι δυνατότητες της Στρατοχωροφυλακής, της περίφημης JAΝDARMA (Τζαντάρμα).
Η Τζαντάρμα είναι ένας στρατιωτικός σχηματισμός με καθήκοντα φύλαξης συνόρων, συμμετοχής σε στρατιωτικές επιχειρήσεις, καθώς και καθήκοντα εσωτερικής ασφάλειας. Εκπαιδεύεται από τις Τουρκικές Ε.Δ. και έχει στελέχη και Αρχηγό από τον Στρατό. Έχει δύναμη περί τους 270.000 άνδρες, περίπου 1.500 τεθωρακισμένα πάσης μορφής (ΤΟΜΠ, ΤΟΜΑ, άρματα μάχης) και περίπου 60 ελικόπτερα. Έχει ιστορικό παρελθόν, αφού δημιουργήθηκε επί Οθωμανικής αυτοκρατορίας, το 1839 και πάντα συμμετείχε σε πολεμικές επιχειρήσεις. Συμμετείχε στην εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο το 1974, στην επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» και σήμερα στην επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας» (sic!!!), κατά του Κούρδων του YPG, στην Συρία, στο καντόνι του Αφρίν. Η αλλαγή που σημειώθηκε μετά το πραξικόπημα του 2016, ήταν η πλήρης υπαγωγή της Τζαντάρμα στο Υπουργείο Εσωτερικών (Icisleri Bakanl?g?),δεν υπάγεται πλέον στο Υπουργείο Άμυνας, καθώς και η σταδιακή της μεταμόρφωση σε σώμα Πραιτοριανών του Erdogan. Κύριος σκοπός τους (εκτός των άλλων) είναι πλέον η προστασία του Σουλτάνου από εσωτερικούς κινδύνους και ιδιαίτερα από τον τουρκικό στρατό. Έτσι η Τζαντάρμα απέκτησε υπερεξουσίες, είναι ανεξάρτητη και δεν ελέγχεται πλέον από τον στρατό. Για να μπορεί να αισθάνεται ασφαλής ο πρόεδρος Erdogan και να μαθαίνει τα πάντα, τοποθέτησε ως διοικητή της Τζαντάρμα, τον στρατηγό Cetin, έναν σκληροπυρηνικό εθνικιστή και ισλαμιστή στρατιωτικό, από τους ελάχιστους στρατηγούς που εμπιστεύεται πλέον. Υπουργό Εσωτερικών, τοποθέτησε από τα τέλη Αυγούστου 2016 (μετά το πραξικόπημα) τον Suleyman Soylu, τον αντιπρόεδρο του ΑΚΡ, του κόμματός του δηλαδή και εκ των πλέον στενών συνεργατών του, σκληροπυρηνικός ισλαμιστής και αυτός βεβαίως.
Έτσι, όπως φαίνεται, μετά την αδικαιολόγητη σύλληψη των δύο στρατιωτικών μας δια «ασήμαντον αφορμήν», σύμφωνα με το «εθιμικό δίκαιο», που ίσχυε επί δεκαετίες στα σύνορά μας, τι είχε συμβεί πολλάκις στο παρελθόν, καθώς και τις υπογραφείσες διασυνοριακές συμφωνίες, ενημερώθηκε η Τζαντάρμα για το περιστατικό και τότε όλα άλλαξαν. Το σύνηθες και τυπικό μέχρι τότε περιστατικό έγινε ευκαιρία άσκησης πολιτικής πίεσης προς την Ελλάδα και ενδεχομένως ευκαιρία «παζαρέματος» για άλλες υποθέσεις. Αποφασίστηκε (προφανώς από την ηγεσία της Τζαντάρμα, στρατηγό Cetin και τον υπουργό Soylu) η διαφορετική αντιμετώπιση του θέματος. Ενδεχομένως να είχαν σχεδιάσει κάποια γεγονότα και να ήταν έτοιμοι για κάποια ευκαιρία για χερσαίο επεισόδιο, που θα ερχόταν και θα το εκμεταλλευόταν και η σύλληψη ήταν η ευκαιρία που αναζητούσαν. Έτσι το θέμα έφυγε από τα χέρια των στρατιωτικών και πέρασε στα χέρια των πραιτωριανών της Τζαντάρμα. Εξ ου και η βίαιη, προσβλητική και ταπεινωτική συμπεριφορά κατά την μεταφορά των στρατιωτικών μας στην εισαγγελία της Ανδριανούπολης, για την απαγγελία της κατηγορίας, που μας πλήγωσε όλους. Ποια κατηγορία; Η προφυλάκισή τους έγινε με βάση την κατηγορία περί «παραβίασης πρώτου βαθμού απαγορευμένης στρατιωτικής περιοχής» και κρατούνται ακόμη, καθόσον ερευνώνται τα κινητά τηλέφωνά των, για επιβαρυντικά στοιχεία, όπως στρατιωτικής κατασκοπίας ή ποιος άλλος ξέρει που θα το καταλήξουν οι Τούρκοι και ανάλογα με τις επιδιώξεις των, αν προσπαθήσουν να το συνεχίσουν. Η άποψη αυτή ενισχύεται και από την απέλπιδα προσπάθεια του διοικητή της 3ης Μ/Κ Ταξιαρχίας «ΡΙΜΙΝΙ», που είχε τον τομέα ευθύνης του περιστατικού, με τον ομόλογό του τούρκο Ταξίαρχο, διοικητή της 54ης Μ/Κ Ταξιαρχίας, αλλά και από την επαφή των δύο αρχηγών των Γενικών Επιτελείων και ακόμη και του αμερικανικού παράγοντα, όπως αναφέρθηκε από όλα τα ΜΜΕ.
Συμπεράσματα - Εκτιμήσεις
Ο Erdogan, παρά τις διώξεις, φυλακίσεις, αποστρατείες χιλιάδων στρατιωτικών, που στην ουσία ευνούχισαν τις ένοπλες δυνάμεις της Τουρκίας και κατακρεούργησαν το ηθικό των, ακόμη αισθάνεται ανασφαλής και διακατέχεται από φοβικά σύνδρομα, ότι ενδέχεται να ανατραπεί από εσωτερικές και εξωτερικές δυνάμεις και ότι θα έχει την τύχη του Menderes, που απαγχονίστηκε. Μετέτρεψε την Τζαντάρμα, με κάποια δόση λεκτικής υπερβολής, σε προσωπική του φρουρά, σε δύναμη συλλογής πληροφοριών, σε δύναμη επιβολής της πολιτικής του, σε δύναμη εκφοβισμού, λόγω των υπερβολικών (και όχι σύννομων) μεθόδων που χρησιμοποιούν, που ακόμη και οι τούρκοι στρατηγοί, ξεδοντιασμένοι πλέον, να υπακούνε στις αποφάσεις της ηγεσίας της. Και τώρα τι μέλλει γενέσθαι; Θα περιμένουμε και θα δούμε ανάλογα με την ροή των εξελίξεων. Θα αρκούσε ένα νεύμα του Erdogan και οι στρατιωτικοί μας θα είχαν απελευθερωθεί πάραυτα. Το ότι συνεχίζουν να παραμένουν φυλακισμένοι σε φυλακές υψίστης ασφαλείας στην Ανδριανούπολη δεν είναι ευνοϊκή εξέλιξη. Παρόλα αυτά θα πρέπει να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και την εθνική μας συνοχή, παρά τον συνεχιζόμενο υβριδικό πόλεμο που έχουν εξαπολύσει οι Τούρκοι, με σκοπό την δημιουργία σε μας φοβικών συνδρόμων και αισθημάτων ηττοπάθειας και με κάθε μέσο, στρατιωτικό,πολιτικό, διπλωματικό, ακόμη μέσω διεθνών και στρατιωτικών οργανισμών που είμαστε μέλη, να ασκήσουμε πιέσεις με κάθε μέσο, ώστε τελικά να απελευθερωθούν οι δύο στρατιωτικοί μας, που επαναλαμβάνουμε κρατούνται, αδίκως και πέραν από κάθε έννοια συμμαχίας, καλής γειτονίας, μεθοριακών συμφωνιών, και εθιμικού δικαίου, διαγράφοντας την καλή σχέση και συμπεριφορά δεκαετιών στα ελληνο-τουρκικά σύνορα. Είναι εύκολο; Όχι, πολύ δύσκολο για μια Τουρκία που έχει παντού εχθρούς, εφαρμόζει μια επιθετική και αναθεωρητική πολιτική προς τα γειτονικά τους κράτη, έχει εισβάλει σε τρία κράτη (Ιράκ, Συρία, Κύπρος), μια χώρα με ένα απρόβλεπτο ηγέτη, που δεν έχει όρια και έχει άνομες γεωστρατηγικές επιδιώξεις εις βάρος γειτονικών της λαών, που έχει νέο-οθωμανικά επικίνδυνα οράματα και αντιλήψεις, που έχει μετατρέψει μια χώρα σε απέραντη φυλακή, που δεν διστάζει να τα βάζει με τους πάντες και να προκαλεί και να υβρίζει ηγέτες μεγάλων χωρών, Έναν πρόεδρο, που σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο της WashingtonPost, «ο δικτάτορας πρόεδρός της έχει μετατρέψει την χώρα σε μια ατέλειωτη ολοκληρωτική φυλακή»!! Ελπίζουμε ότι τελικά θα επικρατήσει η σύνεση και η λογική, που είναι και προς το συμφέρον της Τουρκίας και οι δύο στρατιωτικοί θα απελευθερωθούν. Τέλος σε αυτή την φάση, θα πρέπει να σταματήσει κάθε κριτική για τυχόν λάθη ή παραλείψεις της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας μας. Αφήστε ιδιαίτερα την στρατιωτική ηγεσία μας ήσυχη να κάνει την δουλειά της. Προέχει το αίσιο τέλος της περιπέτειας αυτής. Μετά θα εξετάσουμε τι συνέβη και θα μελετήσουμε τα «Lessonslearned».
* O Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης είναι Αντγος (ε.α.), πρώην ΑΚΑΜ Τελ Αβίβ, πρώην Αξκος επιχειρήσεων της ECMM στον πόλεμο της Βοσνίας, Απόφοιτος Tactical Intelligence School (U.S.Army), Μεταπτυχιακό (M.Sc.) στην Γεωπολιτική Ανάλυση, Γεωστρατηγική Σύνθεση και Σπουδές Άμυνας και Διεθνούς Δικαίου του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος του ΔΣ του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών.
