«Λείπω στα μεταπτυχιακά της ζωής», έγραφε όλο αυτό το χρονικό διάστημα του υποχρεωτικού lockdown, το σημείωμα έξω από τα γραφεία της εταιρείας MindSearch, στο Μαρούσι. Μιας εταιρείας μελετών ψυχολογίας καταναλωτή που διευθύνεται από την εξαιρετική ψυχολόγο και ερευνήτρια Αγνή Μαριακάκη. Δυστυχώς δεν σκέφτηκα να το φωτογραφήσω, και να το καδράρω πίσω από το γραφείο μου.
Δεν είναι ούτε η πρώτη φορά και σίγουρα ούτε η τελευταία φορά, που στη ζωή συμβαίνουν γεγονότα που ανατρέπουν με άγριο τρόπο και ιδιαίτερη σφοδρότητα αυτά που γνωρίζουμε και αυτά που μας είναι οικεία. Και φυσικά δεν είναι ούτε η πρώτη φορά, αλλά ούτε και η τελευταία, που θεωρούμε ότι η ζωή μας αλλάζει και ανησυχούμε πως δεν θα βγάλουμε πέρα.
Και είναι περισσότερο τα περίκλειστα τείχη των σκέψεων μας απέναντι στο άγνωστο, που δεν μας επιτρέπουν να σπεύσουμε στην υπέρβαση του φόβου, στο ξεπέρασμα του προβλήματος και στην αναζήτηση της λύσης, αλλά μας κρατούν καθηλωμένους οκλαδόν, με το πρόβλημα της αλλαγής πάνω από το κεφάλι μας.
Υπάρχουν παραδείγματα απλών αλλαγών, που προκαλούνται από την εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας. Όταν στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής το 1825 εγκαινιαζόταν η σιδηροδρομική γραμμή Stockton – Darlington, οι υποψήφιοι επιβάτες αρνούντο να επιβιβαστούν, διότι ανησυχούσαν για τον τρόπο που θα αντιδρούσε ο ανθρώπινος οργανισμός στην υπερβολική ταχύτητα των 30 μιλίων την ώρα. Όταν και πάλι στις ΗΠΑ το 1891 εγκαινιάστηκε ο ηλεκτρικός φωτισμός στον Λευκό Οίκο, ο Πρόεδρος Benjamin Harrison, αρνιόταν επίμονα να ακουμπήσει τους ηλεκτρικούς διακόπτες, φοβούμενος ότι θα πάθει ηλεκτροπληξία και είχε ορισθεί ειδικός υπάλληλος που χειριζόταν τους διακόπτες στους χώρους που εκινείτο ο Πρόεδρος.
Υπάρχουν βέβαια και παραδείγματα σύνθετων αλλαγών, που προκύπτουν ως αναγκαιότητα μετά από μια μεγάλη καταστροφή. Αλλαγές που προέκυψαν μετά από τους Βαλκανικούς Πολέμους, την Μικρασιατική καταστροφή και το προσφυγικό, τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την Κατοχή και τον Εμφύλιο πόλεμο. Το ξεπέρασμα αυτών των καταστάσεων, απαιτούσε δομικές αλλαγές στον τρόπο της σκέψης και της συμπεριφοράς, των πολιτών και ταυτόχρονα αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας. Η ζωή δεν σταμάτησε. Η ζωή άλλαξε και συνεχίστηκε.
Η περίοδος του lockdown και του «μένουμε σπίτι», η περίοδος του καθημερινού τηλεοπτικού ραντεβού με τα οδυνηρά στατιστικά δεδομένα και με την επιστημονική αυθεντία, η περίοδος αναζήτησης των αιτιών, των επιπτώσεων και του σχεδιασμού της επόμενης ημέρας, ήταν τα μεταπτυχιακά της ζωής.
Συνειδητοποιήσαμε ότι πλέον οι συστημικοί κίνδυνοι, οι ασύμμετρες απειλές, τα πολύπλοκα φαινόμενα θα μας συνοδεύουν για τα επόμενα χρόνια και θα είναι αναπόσπαστα κομμάτια της ζωής μας. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως έφτασε η καταστροφή. Σκεφτείτε πως ένοιωθαν οι γονείς μας και οι παππούδες που πέρασαν μέσα από σκληρούς πολέμους και οικονομική ανέχεια.
Οι μαύροι κύκνοι πάντα θα εμφανίζονται από την άκρη της λίμνης. Και εκεί έγκειται το μεταπτυχιακό της ζωής. Στην κατανόηση της κατάστασης και στην κατανόηση της μεγάλης αλήθειας ότι η ζωή θα πάει μπροστά με αυτούς που αντιλαμβάνονται ότι οι μεγάλες και βαθιές κρίσεις αλλάζουν τον κόσμο. Και τον αλλάζουν, όχι λόγω των γεγονότων που προηγούνται, αλλά λόγω των σκέψεων που ακολουθούν, των λύσεων που αναζητούνται και ξεδιπλώνονται σε μια προσπάθεια να δημιουργήσουμε κάτι καινούργιο, προσαρμοσμένο στις νέες συνθήκες.
Η αντιμετώπιση των κρίσεων γίνεται με δυο τρόπους. Ο πρώτος είναι η αναζήτηση φθηνών αιτίων, η «αποκάλυψη» εχθρών, η αυτοθυματοποίηση, η περιχαράκωση, η υπερδιέγερση του θυμικού, η καταγγελτική μανία και η εκδήλωση φοβικών συμπεριφορών. Υπάρχει και ο δεύτερος τρόπος, που περνάει μέσα από την ψύχραιμη ανάλυση, την αποφασιστικότητα, την επιθυμία για ζωή, την προσαρμοστικότητα και τη βούληση να κινηθούμε με νέα εργαλεία, μέσα από νέες δομές προβληματισμού, βγάζοντας την σκέψη μας έξω από το κουτί ή “out of the box” που λένε και οι Αγγλοσάξονες.
Και τα μεταπτυχιακά της ζωής, σε αυτό ακριβώς μας βοήθησαν. Στο να μελετήσουμε την ανάγκη προσαρμογής όταν αλλάζουν οι καθημερινές συνήθειες μας, ο προγραμματισμός της ζωής μας, ο τρόπος και τα ωράρια της εργασίας μας και η σκέψη μας για όσα είχαμε δεδομένα μέχρι πρότινος. Στο να αντιληφθούμε τον τρόπο με τον οποίο εισβάλει στη ζωή μας, η ταχύτητα και η καινοτομία, ο ψηφιακός κόσμος και η γνώση και το τι ακριβώς σημαίνει αυτή η εισβολή. Στο να εκτιμήσουμε τον ορθό λόγο και την επιστημονική λογική. Στο να μάθουμε να είμαστε χρήσιμοι για εμάς και τους συμπολίτες μας.
Βέβαια, όπως όλες οι μεταπτυχιακές σπουδές, έχουν το κόστος τους, έτσι και τα μεταπτυχιακά της ζωής, την εποχή του covid-19, έχουν το κόστος τους. Χάθηκαν ανθρώπινες ζωές, χάσαμε φίλους, έκλεισαν δουλειές, χάλασαν σχέσεις, βρεθήκαμε πιο κοντά στον φόβο και στον πόνο και διαχειριστήκαμε με δυσκολία αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες.
Όλοι θα πορευτούμε σε αυτό το χέρσο και βομβαρδισμένο τοπίο για καιρό. Τίποτα δε θα είναι εύκολο. Τίποτα δεν θα είναι το ίδιο. Τίποτα δεν θα είναι δεδομένο. Από τον τρόπο που εργαζόμαστε μέχρι τον τρόπο που διασκεδάζουμε. Ποιοι θα τα καταφέρουν; Αυτοί που ολοκλήρωσαν με επιτυχία τα μεταπτυχιακά της ζωής. Αυτοί που πραγματικά είναι έτοιμοι μετατρέψουν την κρίση σε ευκαιρία.
Ο αρθρογράφος είναι οικονομικός αναλυτής, με ειδίκευση στο σχεδιασμό σύνθετων επενδυτικών στρατηγικών.
Αποποίηση Ευθύνης: Το περιεχόμενο της στήλης, είναι καθαρά ενημερωτικό και πληροφοριακό και δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση επενδυτική συμβουλή, ούτε υποκίνηση για συμμετοχή σε οποιαδήποτε συναλλαγή. Ο αρθρογράφος δεν ευθύνεται για τυχόν επενδυτικές και λοιπές αποφάσεις που θα ληφθούν με βάση τις πληροφορίες αυτές.
