Του Αλέκου Κρητικού
Σύμφωνα με την παράδοση, ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Θεόφιλος κατά την τελετή επιλογής της συζύγου του πλησίασε την πανέμορφη Κασσιανή και της είπε «?ς ?ρα διά γυναικός ?ρρύη τ? φα?λα» («Από τη γυναίκα ήρθαν στον κόσμο τα κακά»), αναφερόμενος στην αμαρτία και τις συμφορές που προέκυψαν από την Εύα. Η Κασσιανή, ετοιμόλογη, του απάντησε: «?λλά κα? εκ γυναικός πηγάζει τά κρείττω» («Αλλά και από τη γυναίκα [ήρθαν στον κόσμο] τα καλύτερα [πράγματα]»), αναφερόμενη στη γέννηση του Χριστού από την Παναγία. Ύστερα από αυτόν τον σύντομο -και, μεταξύ μας, αρκούντως σεξιστικό- διάλογο, ο νεαρός αυτοκράτορας απέρριψε την Κασσιανή και επέλεξε για σύζυγό του τη Θεοδώρα (που μετέπειτα συνέδεσε το όνομά της με την αναστήλωση των εικόνων και ανακηρύχθηκε αγία).
Ο διάλογος αυτός, με τις κατάλληλες προσαρμογές, θα μπορούσε να επαναληφθεί και στην εποχή μας σε ό,τι αφορά την τεχνητή νοημοσύνη. Οι υπέρμαχοί της υποστηρίζουν με θέρμη τα «κρείττω» της, που θα φέρουν επανάσταση στη βιομηχανία και τις υπηρεσίες, με θεαματικές δυνατότητες σε πεδία που δεν είναι επαρκώς προσπελάσιμα από τη σημερινή τεχνολογία, όπως η θεραπεία του καρκίνου ή η αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών καταστροφών που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. Την ίδια στιγμή, οι επιφυλακτικοί απέναντι στην τεχνητή νοημοσύνη αναδεικνύουν περισσότερο τα «φαύλα» της, φοβούμενοι ότι θα χρησιμοποιηθεί, μεταξύ άλλων, για την κατασκευή ακόμη πιο καταστροφικών όπλων που θα κινδυνεύουν μάλιστα να περιέλθουν στην κατοχή μη ελέγξιμων δυνάμεων. Αρκετοί επίσης φοβούνται ότι τα ρομπότ θα ξεπεράσουν κάποια στιγμή την ανθρώπινη ευφυΐα και θα χρησιμοποιούν τους ανθρώπους σαν κατοικίδια.
Ο κατάλογος των απαισιόδοξων και αισιόδοξων προβλέψεων είναι μακρύς και δεν οδηγεί προς το παρόν σε κανένα ασφαλές συμπέρασμα. Κανείς δεν γνωρίζει την απάντηση και καμία εκδοχή δεν πρέπει να αποκλειστεί. Το κρίσιμο λοιπόν ερώτημα, η κρίσιμη πρόκληση, είναι αν η πολιτική εξουσία κατορθώσει να διασφαλίσει ότι η τεχνητή νοημοσύνη, ανεξάρτητα από το επίπεδο ευφυΐας στο οποίο θα φθάσει, θα υπηρετεί πάντοτε τα συμφέροντα της ανθρωπότητας. Και αν θα αξιοποιηθούν διδάγματα από το παρελθόν, όπως η χρήση του «Σχεδίου Μανχάταν» που κατέληξε στην κατασκευή των πρώτων πυρηνικών όπλων -και στον θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων-, αλλά και η εφεύρεση της τηλεόρασης, που εδώ και εβδομήντα χρόνια εξουσιάζει την πολιτική, χωρίς οι ίδιοι οι πολιτικοί να το συνειδητοποιούν.
Οι εξελίξεις είναι αβέβαιες, αν βέβαια αφεθούν στην τύχη τους. Είναι στο χέρι της ανθρωπότητας να μην επιτρέψει στην τεχνητή νοημοσύνη να αναλάβει ρόλους μη επιθυμητούς ή και επικίνδυνους. Η νέα δεκαετία 2020-2030 θα είναι καθοριστική για τις εξελίξεις στον χώρο αυτό. Ως εκ τούτου οι αποφάσεις επείγουν. Ένα πρώτο βήμα θα ήταν να υπάρξουν οι αναγκαίοι κανόνες στην ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, όπως ήδη συμβαίνει στη γενετική τεχνολογία. Ένα άλλο -καθοριστικής σημασίας- βήμα, θα ήταν να εφοδιασθούν με βαρύ ηθικό εξοπλισμό όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, έτσι ώστε να μπορούν να απαντούν σύμφωνα με τον κώδικα των ανθρωπίνων αξιών στα ηθικά διλήμματα που αναπόφευκτα θα αντιμετωπίσουν. Ένα μεγάλο τεχνολογικό εκπαιδευτικό ίδρυμα στις ΗΠΑ έχει ήδη αντιληφθεί τη σημασία αυτού του βήματος· στα δύο πρώτα χρόνια σπουδών έχει εισαγάγει ως υποχρεωτικό το μάθημα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας.
* Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της Παρασκευής 27 Δεκεμβρίου 2019.
