Του Ανδρέα Ζαμπούκα
Αδρανοποιημένες συνιστώσες σε μία στατική συνισταμένη. Αυτή είναι περίπου η εικόνα του ελληνικού κράτους συμπεριλαμβανομένων των φορέων, των υπηρεσιών του και των θεσμών του. Ένα κατακερματισμένο σύστημα το οποίο σιτίζει μεν τους επιμέρους "αρμόδιους" αναρμόδιους αλλά παράγει ελάχιστα σε σχέση με τις ανάγκες της κοινωνίας.
Aδράνεια είναι η χαρακτηριστική ιδιότητα την οποία παρουσιάζει η ύλη, να αντιστέκεται σε κάθε προσπάθεια μεταβολής της ταχύτητάς της ή αλλιώς την ιδιότητα των σωμάτων να διατηρούν σταθερή την ταχύτητά τους. Είναι μια από τις βασικές αρχές της Φυσικής, κατά την οποία ένα σώμα δεν μπορεί να κινηθεί μόνο του ή αν κινείται δεν μπορεί να σταματήσει μόνο του αν δεν επιδράσει πάνω του κάποια εξωτερική δύναμη.
Η Δικαιοσύνη είναι ένα καλό δείγμα. Και η Εκπαίδευση. Και το Ασφαλιστικό. Αλλά και η Αστυνομία. Σε όλα τα συστήματα όμως λειτουργεί περίπου το ίδιο μοτίβο στο οποίο είτε το «σώμα» δεν μπορεί να κινηθεί είτε, όταν κινείται, δεν μπορεί να σταματήσει...
Κάθε σύστημα αποτελείται από το θεσμικό (κανόνες), τεχνικό (μηχανισμός) και το οργανωτικό (διαχείριση) του μέρος. Αν υποθέσουμε ότι κάποιο από τα τρία δεν λειτουργεί σωστά, σε περιοδική βάση, δεν είναι απαραίτητο ότι αδρανοποιείται το ίδιο το σύστημα. Μπορεί για χρόνια ολόκληρα, να κρύβει καλά τις αδυναμίες του γιατί το ένα επίπεδο υπερκαλύπτει το άλλο. Μπορεί με την επανάληψη της φαινομενικής ευρυθμίας, να αισθανόμαστε ασφαλείς. Κάποια στιγμή, όμως, η δραματική «εντελέχεια» ενώνει την «κακότητα» και των τριών και γίνεται αντιληπτή η πλήρης αδρανοποίησή του. Για παράδειγμα, για πολλά καλοκαίρια, η φωτιά καίει λίγο από τον Νέο Βουτζά, λίγο από την Καλλιτεχνούπολη αλλά σταματάει στην Μαραθώνος. Όταν όμως, συγκλίνουν σε μία στατική συνισταμένη η ανυπαρξία κανόνων (κουλτούρα πυρασφάλειας), η έλλειψη μηχανισμών (υποδομές) και η αδυναμία διαχείρισης (αστυνομία, πυροσβεστική, Περιφέρεια κτλ), τότε ολόκληρο το σύστημα αδρανοποιείται και φτάνουμε στην εκατόμβη νεκρών.
Γιατί δεν λειτουργεί η Δικαιοσύνη με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στην κοινωνία και στην οικονομία; Επειδή οι δικαστές, οι δικηγόροι, η πολιτική εποπτεία και οι γραφειοκρατικοί φορείς παραμένουν εγκλωβισμένοι σε ένα αδιέξοδο συντεχνιοποιημένης αδράνειας. Είναι δε τόσο ισχυρές οι «εθιμικές» αγκυλώσεις των «συνιστωσών», που είναι σχεδόν αδύνατον κάποια εξωτερική δύναμη να κινητοποιήσει το σύστημα αίροντας την στατικότητά του.
Γιατί οι θεσμοί γενικότερα, δεν εξυπηρετούν την Ελληνική Δημοκρατία; Γιατί είναι ήδη ή τείνουν να γίνουν αναχρονιστικοί. Χωρίς καμία διάθεση προσαρμογής του πλαισίου λειτουργίας στο πολιτισμικό πλαίσιο το οποίο δεν εξαρτάται από τις επιθυμίες των συντεχνιών αλλά από τον ρου των οικονομικών και διεθνών αλλαγών. Ειδικά, σε έναν κόσμο που η ταχύτητα και η αμεσότητα αίρουν από μόνες τους, τα «φυσικά» εμπόδια της εξέλιξης. Με αποτέλεσμα, ο αναχρονισμός να καθιστά ανενεργό τον «πυρήνα» (κοινωνική αναγκαιότητα) του θεσμού.
Σε κάθε περίπτωση, η συμπεφωνημένη αδράνεια των συντεχνιών επιφέρει το στατικό «δίκαιο» ενός συστήματος στο οποίο υπόκεινται, μετά από ένα σημείο, όλοι οι διαχειριστές του. Και επειδή η ίδια η αδράνεια αποτελεί την βασική αρχή τροφοδοσίας της συντεχνίας, κανείς δεν κόπτεται να μεταβάλει την ταχύτητα του «σώματος» που ανήκει.
Η βάση επομένως, του καθεστωτικού δικαίου διαθέτει πολλούς πύργους αδρανοποίησης, στην κυριαρχία του κράτους. Και τα κόμματα που εναλλάσσονται στη εξουσία δεν διαθέτουν την βούληση να τους γκρεμίσουν. Ειδικά αν έχουν ζυμωθεί με τους κανόνες αυτού του δικαίου.
Στην πραγματικότητα, δεν είμαι σίγουρος αν είναι μόνο θέμα ΣΥΡΙΖΑ ή παλαιοκομματικής Δεξιάς το «στατικό δίκαιο» που επιφέρει η αδράνεια. Πολιτικά όμως, είναι απαραίτητη η απεξάρτηση της κοινωνίας από τις δεσμεύσεις αυτών των δύο τάσεων για να ελπίσουμε σε κάτι καλύτερο. Ως τότε, υπομονή και εγκράτεια. Οι μισοί Έλληνες έχουν εθιστεί στην συντεχνιακή τους αδράνειά. Και οι άλλοι μισοί είναι απλά συγγενείς τους...
