Του Επαμεινώνδα Κορώνη*
Ορισμένα καλά νέα έρχονται από την Νιγηρία. Στις εκλογές του Φεβρουαρίου, και παρά τις καθυστερήσεις στην διεξαγωγή τους, παρατηρήθηκε σχετική ηρεμία. Σύμφωνα με τους διεθνείς παρατηρητές, εφαρμόστηκε σύστημα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας και μειώθηκαν δραματικά τα προβλήματα καταμέτρησης.
Δυστυχώς στην Ελλάδα του 2019 κινούμαστε αντίστροφα, αντιμετωπίζοντας την πολιτική σαν επιτραπέζιο παιχνίδι και τις εκλογές ως μια ελαστική διαδικασία. Αυτό δεν είναι νέο σε μια χώρα όπου τριάντα χρόνια πριν ο Ανδρέας Παπανδρέου αναθεώρησε μέσα σε μια νύχτα την φιλοσοφία του εκλογικού νόμου, οδηγώντας την χώρα σε πολλαπλές άκαρπες πολιτικές σκληρές αναμετρήσεις.
Λίγους μήνες πριν από τις εκλογές, ο Υπουργός Εσωτερικών ακόμα δεν έχει οριστικοποιήσει τους όρους των πολλών επερχόμενων εκλογικών αναμετρήσεων. Εκκρεμούν μια σειρά από ρυθμίσεις, η σταυροδοσία στις Ευρωεκλογές, η ποσόστωση των γυναικών που «ακούγεται» ότι μπορεί να φτάσει το 50%, η ψήφος των κατοίκων του εξωτερικού αλλά και θέματα αναδιάταξης των εκλογικών περιφερειών.
Χθες μόλις, ο κύριος Χαρίτσης ανακοίνωσε ότι οι αναδιατάξεις των εκλογικών περιφερειών θα αφορούν τελικά πέντε δήμους, προσθέτοντας την Σάμο. Αύριο και μόλις τρεις μήνες πριν τις εκλογές μπορεί να ανακοινώσει κάτι άλλο. Ούτε στην Νιγηρία δηλαδή.
Η υπόθεση της ψήφου των Ελλήνων κατοίκων του Ηνωμένου Βασιλείου στις Ευρωεκλογές είναι χαρακτηριστική και ενδεικτική. Πραγματικά, η κυβέρνηση μέσω του υπουργού Εξωτερικών «μάζεψε» γρήγορα το θέμα. Ορισμένοι ευφυείς σκαρφίστηκαν το κόλπο του αποκλεισμού ενός μη φιλικού προς τον ΣΥΡΙΖΑ κοινού, ελέω BREXIT, και αποφασίστηκε να μην στηθούν κάλπες στην Μ. Βρετανία. Τα αντανακλαστικά της αντιπολίτευσης λειτούργησαν και οδήγησαν την κυβέρνηση σε αναδίπλωση και υποχώρηση με την πάγια τακτική του «μα εμείς ποτέ δεν είπαμε κάτι». Μάλιστα μέσω δηλώσεων και ανακοινώσεων η κυβέρνηση κατηγόρησε την Ν.Δ. και τον κύριο Webber ότι ανακίνησαν ένα ανύπαρκτο θέμα και όλα καλά (λένε).
Η υπόθεση αυτή είναι διδακτική. Τι μαθαίνουμε; Ότι τελικά σημαντικά θέματα που αφορούν την πολιτική μας αντιπροσώπευση δεν κάνουμε τον κόπο να τα συζητήσουμε. Πραγματικά θα μπορούσε κανείς να κάνει τον δικηγόρο του διαβόλου και επιχειρηματολογήσει ενάντια στην ψήφο των κατοίκων του εξωτερικού. Γιατί να αποφασίζουν όσοι δεν ζουν στην χώρα, λένε μερικοί. Και με ποια διαδικασία διασφαλίζεται η ίση εκπροσώπηση κατοίκων που ζούνε μακριά από τις μητροπόλεις της Αγγλίας;
Ο διάλογος αυτός δεν γίνεται και τελικά για όλα αυτά αποφασίζει ο εκάστοτε Υπουργός. Το κορυφαίο θέμα των ίσων ευκαιριών ανδρών-γυναικών στην πολιτική και της ποσόστωσης σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες απετέλεσε κρίσιμο θέμα, αναλύθηκε και οδήγησε σε θεσμικές παρεμβάσεις. Την περασμένη δεκαετία η υιοθέτηση των gender quotas ήταν κυρίαρχο θέμα στις Σκανδιναβικές χώρες.
Στην Ελλάδα αποτελεί μια ακόμα εκλογική ρύθμιση. Ακόμα και η κορυφαία αλλαγή της απλής αναλογικής έγινε με όρους κυβερνητικής πλειοψηφίας και όχι κοινωνικής συναίνεσης. Ο Αλέξης Τσίπρας υποστήριξε τον Μάρτιο του '18 σε ομιλία του ότι η απλή αναλογική φέρνει τον πολίτη πιο κοντά στα κέντρα εξουσίας αλλά δεν έκανε τον κόπο να μας εξηγήσει πως και γιατί.
Μαθαίνουμε όμως και κάτι άλλο από την υπόθεση της ψήφου των κατοίκων του Ηνωμένου Βασιλείου. Ότι οι κυβερνώντες, διαχρονικά, επιχειρούν να κάνουν πολιτική τακτική πάνω στην οργάνωση της εκλογικής διαδικασίας. Δοκιμάζουν τα όριά τους και ό,τι πιάσει. Η κυβέρνηση δεν θα σταματήσει να προσπαθεί να κερδίσει πόντους επειδή υπάρχουν διατάξεις και νομοθεσία. Την αλλάζουμε αν χρειαστεί.
Μια απλή υπόθεση λοιπόν μας δείχνει ένα μεγάλο πρόβλημα. Από την αύξηση στις ελληνοποιήσεις, μέχρι την διάρθρωση του εκλογικού σώματος, καμία παρέμβαση από μόνη της δεν συνιστά σημαντική θεσμική εκτροπή. Αθροιστικά όμως όλες αυτές οι σκόπιμες αβεβαιότητες αναδεικνύουν τις προθέσεις μιας κυβέρνησης που είναι έτοιμη να στρίψει το τιμόνι προς οποιαδήποτε κατεύθυνση ή νομοθετική πρόταση της διασφαλίζει ένα καλύτερο πολιτικό αποτέλεσμα. Ελοχεύει αυτό που ορισμένοι ονομάζουν «Slippery Slope».
Οι πολιτικοί μας εμπλέκονται όμως σε μικρές αντιθεσμικές παρεμβάσεις και σταδιακά διολισθαίνουν σε πρακτικές που εκ των υστέρων μοιάζουν αδιανόητες. Λίγο λίγο ξηλώνεται το πουλόβερ της δημοκρατίας σε καιρούς που το χρειαζόμαστε όσο ποτέ. Ο σύμβουλος του Προέδρου Νίξον Bob Haldeman στο βιβλίο του “The Ends of Power” περιγράφει πως μια ομάδα πιστών ανθρώπων του Προέδρου επιχείρησε να χειραγωγήσει ένα ολόκληρο έθνος μέσα από συνεχείς τακτικισμούς.
Οι εικόνες που διαρρέουν από το Μαξίμου παραπέμπουν στην ανάλυση του Haldeman και στο Οβάλ γραφείο του Νίξον στις αρχές της δεκαετίας του '70 όπου το βασικό θέμα ήταν πως θα στοχοποιήσουν τον αντίπαλο και θα κερδίσουν τις εκλογές.
Πέρα λοιπόν από το αν θα ψηφίσουν τελικά στις Ευρωεκλογές οι Έλληνες της Μ. Βρετανίας, υπάρχει το πιο βασικό ερώτημα: πως θα ψηφίσουν οι Έλληνες στην Ελλάδα και πως επιτέλους θα θωρακίσουμε ένα σταθερό εκλογικό σύστημα χωρίς παράθυρα για τακτικισμούς. Διαφορετικά ακόμα και αν ο ΣΥΡΙΖΑ τελικά κερδίσει λίγο σε ποσοστά θα χάσει πολλαπλά η χώρα σε πολιτική αξιοπιστία.
*Ο Επαμεινώνδας Κορώνης είναι Reader και Διευθυντής του ΜΒΑ στο Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου
