Ο Έλληνας Πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, είναι άκαπνος κληρονόμος της γενεάς η οποία έζησε φυλακές και διώξεις, ωστόσο ο Τούρκος Πρόεδρος τις έχει βιώσει προσωπικά, σημειώνει στο Liberal ο Γιώργος Πρεβελάκης, καθηγητής Γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης.
Και εξηγεί ότι μπορεί η τακτική των φοιτητικών καταλήψεων που εφάρμοσε ο Πρωθυπουργός στην ευρύτερη εγχώρια πολιτική σκηνή, να του εξασφάλισε μια πρόσκαιρη επιτυχία, ωστόσο όταν αντιμετωπίζεται με αντίστοιχη αντίληψη, και φρασεολογία φοιτητικών κινητοποιήσεων, ένας ηγέτης σαν τον Ερντογάν - αναδεδειγμένος δια πυρός και σιδήρου- τότε οι χειρισμοί αυτοί αποβαίνουν όχι μόνον ατελέσφοροι, αλλά και επικίνδυνοι. Δείχνουν στην καλύτερη περίπτωση ότι λείπει η αίσθηση της κλίμακας, λέει ο κ. Πρεβελάκης, προσθέτοντας ότι στην εξωτερική πολιτική, οι ανέξοδες κορώνες είναι ομολογία αδυναμίας.
Μιλά για την «εργαλειοποίηση» από τον Ερντογάν της κράτησης των δύο στρατιωτικών, και προβλέπει ότι προκειμένου να είναι πειστικός ο Ερντογάν, τα όποια επόμενα «επεισόδια» ενδέχεται να εκτυλιχτούν στα όρια του ατυχήματος. «Έστω και απειροελάχιστες, οι απώλειες αυτές, αθροιζόμενες και συνδυαζόμενες, συγκροτούν σημαντική ζημία. Αντί επομένως για πανικό και εμπρηστικές δηλώσεις, απαιτείται ψύχραιμη και έμπειρη ηγεσία, καθώς και εκτεταμένες αναθεωρήσεις, ώστε να προσαρμοστούμε στις νέες, ριζικά διαφορετικές, συνθήκες», τονίζει ο καθηγητής της Σορβόννης.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Επτά ημέρες έως το Ορθόδοξο Πάσχα, και δεν διαφαίνεται πρόοδος ως προς την έκκληση Γιούνκερ στον Ερντογάν να απελευθερώσει τους 2 Έλληνες στρατιωτικούς. Αντίθετα η λεκτική αντιπαράθεση κλιμακώνεται, με τον Τούρκο Πρόεδρο να συνδέει για πρώτη φορά με τόσο ευθύ τρόπο, το θέμα των δύο Ελλήνων, με εκείνο των οκτώ Τούρκων. Είναι θα λέγατε τα προέρτια ενός παζαριού με τον Ερντογάν να τους κρατά ακόμη για μήνες ή χρόνια, χρησιμοποιώντας τους ως πιόνια για τις επιδιώξεις του;
Η κράτηση των δύο στρατιωτικών δεν είναι ένα μεμονωμένο επεισόδιο. Εντάσσεται σε μία «εργαλειοθήκη» πιέσεων και εκβιασμών, την οποία οφείλουν να γνωρίζουν και να προβλέπουν οι αρμόδιες ελληνικές αρχές. Ανάλογη «εργαλειοθήκη», άλλωστε, πρέπει να διαθέτουν και οι ελληνικές αρχές, ώστε να μπορούν να αποτρέπουν και να απαντούν. Βρισκόμαστε στην σφαίρα των υπογείων αντιπαραθέσεων. Η αρμοδιότητα περιέρχεται σε υπηρεσίες οι οποίες, για να είναι αποτελεσματικές, πρέπει να περιβάλλονται από κάποια μυστικότητα. Είναι κρίμα που τα κυβερνητικά πολιτικά και διπλωματικά λάθη οδήγησαν τις ελληνο-τουρκικές σχέσεις σε τέτοιες ατραπούς.
- Είναι εκτεθειμένος ο Έλληνας Πρωθυπουργός, που δεν έχει απαντήσει στα όσα κατ'' επανάληψη έχει υποστηρίξει ο Ερντογάν για τις «υποσχέσεις που του έδωσε το 2016» σχετικά με τις διαδικασίες έκδοσης των οκτώ Τούρκων;
Η όλη πολιτική εκπαίδευση και εμπειρία του Έλληνα Πρωθυπουργού ήκιστα τον έχει προετοιμάσει για να χειριστεί το σημερινό τουρκικό πρόβλημα. Είναι αλήθεια ότι η τακτική των φοιτητικών καταλήψεων και των εσωκομματικών κομμουνιστικών μηχανορραφιών, την οποία εφήρμοσε και στην ευρύτερη εγχώρια πολιτική σκηνή, τού εξασφάλισε μια πρόσκαιρη επιτυχία. Όταν, όμως, αντιμετωπίζεται με μια ανάλογη αντίληψη ένας ηγέτης, αναδεδειγμένος διά πυρός και σιδήρου, οι χειρισμοί αυτοί αποβαίνουν όχι μόνον ατελέσφοροι, αλλά και επικίνδυνοι. Ο Έλληνας Πρωθυπουργός είναι «άκαπνος» κληρονόμος της γενεάς η οποία έζησε φυλακές και διώξεις· ο Τούρκος Πρόεδρος τις έχει βιώσει προσωπικά.
- Έχουμε συνηθίσει στη τουρκική προκλητικότητα, όμως είναι η πρώτη φορά που το Μαξίμου αποκαλεί τον Ερντογάν «Σουλτάνο». Δείχνει σκλήρυνση της στάσης μας ή απλώς έγινε για εσωτερική κατανάλωση, που απευθύνεται στο συναίσθημα των Ελλήνων, ενόψει και του Πάσχα;
Με τις πρόσφατες δηλώσεις του, το Γραφείο Τύπου τού Πρωθυπουργού επιβεβαιώνει ότι δεν μπορεί να αποστεί από την φρασεολογία των φοιτητικών κινητοποιήσεων. Λείπει, δηλαδή, η αίσθηση της κλίμακας. Στην εξωτερική πολιτική, οι ανέξοδες κορώνες είναι ομολογία αδυναμίας. Αντί για αυτές, καλό θα ήταν να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στον τρόπο με τον οποίο μπορεί να πιεστεί η Τουρκία να ελευθερώσει τους δύο στρατιωτικούς. Μήπως να υπενθυμίζαμε, επί παραδείγματι, στην διεθνή κοινή γνώμη την κατάσταση των τουρκικών φυλακών;
- Παραδοσιακά τα καλοκαίρια, για ευνόητους λόγους που αφορούν την τουριστική σεζόν των δύο χωρών, βλέπουμε την ένταση μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας να μειώνεται. Βέβαια, τα προηγούμενα χρόνια δεν είχαμε επέμβαση της Τουρκίας στη Συρία, ούτε είχε κάνει ο Ερντογάν επίσκεψη στην Αθήνα, μετά και την οποία η ένταση ξέφυγε. Εικάζετε ότι το φετινό καλοκαίρι θα είναι πιο δύσκολο;
Οι τριβές δεν θα πάψουν. Όχι μόνον λόγω της αρχομένης προεκλογικής περιόδου, αλλά κυρίως επειδή ο Ερντογάν έχει ανάγκη να υπενθυμίζει στην Δύση ότι διαθέτει την αποφασιστικότητα και τα μέσα να αποσταθεροποιήσει ολόκληρη την περιοχή. Η τακτική αυτή ήδη έχει αποδώσει καρπούς, όπως φάνηκε στο Αφρίν. Προκειμένου να είναι πειστικός, τα όποια επόμενα «επεισόδια» ενδέχεται να εκτυλίσσονται στα όρια του ατυχήματος. Όμως, κάθε απειλή είναι χρήσιμη όσο δεν έχει πραγματοποιηθεί.
Επομένως, δεν είναι λογικό να αναμένουμε, τουλάχιστον προς το παρόν, εκτεταμένη κλιμάκωση. Βέβαια, κάθε αναπάντητο από την Ελλάδα «επεισόδιο» μάς αφαιρεί και κάποιο τμήμα κυριαρχίας. Έστω και απειροελάχιστες, οι απώλειες αυτές, αθροιζόμενες και συνδυαζόμενες, συγκροτούν σημαντική ζημία. Αντί για τον πανικό και τις εμπρηστικές δηλώσεις, απαιτείται ψύχραιμη και έμπειρη ηγεσία, καθώς και εκτεταμένες αναθεωρήσεις, ώστε να προσαρμοστούμε στις νέες, ριζικά διαφορετικές, συνθήκες.
- Κάντε μας μια αποτίμηση της συνόδου κορυφής στη Βάρνα. Τι μας «δίδαξε» τελικά;
Μας δίδαξε τα εξής: Πρώτον, ότι η Ευρώπη είναι αμήχανη και αναποτελεσματική απέναντι στις τουρκικές μεθόδους, ίσως επειδή εν πολλοίς πάσχει και αυτή από το προαναφερθέν σύνδρομο, το «τέλος της Ιστορίας». Δεύτερον, ότι το διπλωματικό μας κεφάλαιο έχει φθαρεί. Αυτό οφείλεται αφενός στις διαδοχικές αντιπαραθέσεις με τους συμμάχους μας στο εγγύς παρελθόν και αφετέρου στους πρόσφατους οικονομικούς και άλλους εκβιασμούς στους δανειστές μας.
- Έχετε υποστηρίξει ότι οι απειλές Ερντογάν προς τις χώρες που βρίσκονται στα δυτικά του είναι η απάντηση της Τουρκίας στην αμερικανική και ευρωπαϊκή υποστήριξη προς τους Κούρδους. Εννοείτε ότι το σκεπτικό του είναι πως εφόσον αμφισβητούνται τα ανατολικά μου σύνορα από τους Κούρδους δικαιούμαι να αναθεωρήσω τα δυτικά;
Ο Ερντογάν απλώς λέει «αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων». Αν, δηλαδή, η Δύση συμβάλει στην καταστροφή της Τουρκίας με τη δημιουργία ενός κουρδικού κράτους, είναι αποφασισμένος να προκαλέσει τεράστια ζημιά στην Ευρώπη, ανοίγοντας γενικευμένο μέτωπο με την Ελλάδα. Για να πείσει ότι δεν πρόκειται για φρούδες απειλές, προβαίνει στις γνωστές εμπρηστικές δηλώσεις, ότι «θα χυθεί αίμα» και, ταυτοχρόνως, κλιμακώνει τις προκλήσεις.
Ο άμεσος κίνδυνος είναι να εκραγούν οι συσσωρευμένες αντιφάσεις της Τουρκίας, με αποτέλεσμα οι συνέπειες να φθάσουν και σε εμάς. Δεν πρέπει να φοβούμαστε τη δύναμη της Τουρκίας, αλλά τις αδυναμίες της και, κυρίως, τις εσωτερικές. Πρέπει να ευχόμαστε να σταθεροποιηθεί.
- Αυτή η μεγάλη σε διάρκεια ένταση με την Τουρκία δεν είναι μήνυμα ότι πρέπει να αλλάξουμε εντελώς τη στρατηγική μας;
Ασφαλώς, και εστιάζω σε δύο προτεραιότητες: Αφενός, στην αποκατάσταση της εικόνας της Ελλάδας στη Δύση, ιδιαιτέρως υποβαθμισμένης σήμερα. Δεν μπορεί η χώρα να επιδιώκει βασίμως τη στήριξη των συμμάχων, όταν προηγουμένως τους έχει προσβάλει και απειλήσει με οικονομική έκρηξη, αν δεν υποκύψουν στις πιέσεις της. Αφετέρου στην προετοιμασία της ελληνικής κοινωνίας για τα επερχόμενα.
Έχουμε περάσει σε νέα, δύσκολη εποχή, η οποία επιτάσσει προσπάθεια, μόχθο και σοβαρότητα. Το διακύβευμα δεν είναι πλέον οι συντάξεις και η αγοραστική δυνατότητα, αλλά τα ζωτικά εθνικά συμφέροντα, με πρωτεύον τη ζωή και την ασφάλεια των ανθρώπων.
- Πως βλέπετε το ρόλο της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή; Συμφωνείτε ότι καιροφυλακτεί για να επεκτείνει την επιρροή της στα Βαλκάνια, όπου διαθέτει πλεονεκτήματα: τη χριστιανική ομοδοξία και τις συσσωρευμένες πικρίες των Ορθοδόξων έναντι της Δύσης;
Η Ρωσία έχει επιστρέψει στην προ-επαναστατική εποχή. Χωρίς να ακολουθεί τις παγκόσμιες φιλοδοξίες της Σοβιετικής Ένωσης, επιδιώκει να επεκτείνει την επιρροή της στους περιβάλλοντες χώρους. Εκδηλώνει ένα πάγιο, δεδομένο ενδιαφέρον για την παραδοσιακή διέξοδο προς τις θερμές θάλασσες, για το οποίο προτίθεται να αξιοποιήσει όλα τα διατιθέμενα πλεονεκτήματα. Η Ρωσία ασφαλώς συνιστά ένα πρόβλημα· έλασσον, πάντως, εν συγκρίσει με τον κίνδυνο να επεκταθεί η εξ Ανατολών αστάθεια.
* O Γιώργος Πρεβελάκης είναι καθηγητής Γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης.
