Του Γαβριήλ Σερέτη
Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, κάνει όμως ομοιοκαταληξίες, είχε πει κάποτε ο Μαρκ Τουέιν. Και χθες, 14 Μαρτίου, γράφτηκε μια από τις πιο όμορφες. Ο Στίβεν Χόκινγκ έφυγε από τον πλανήτη Γη, σε ηλικία 76 ετών, ακριβώς την ίδια μέρα με αυτή που είχε γεννηθεί ο Αϊνστάιν, 139 χρόνια νωρίτερα.
Μπορεί ο μεγάλος αστροφυσικός και κοσμολόγος να θεωρούσε τον εγκέφαλο «ένα κομπιούτερ που θα σταματήσει να δουλεύει, όταν τα μέρη του χαλάσουν», και ως εκ τούτου να προέβλεπε ότι «δεν υπάρχει παράδεισος ή μεταθανάτια ζωή για τους χαλασμένους κομπιούτερ», καθώς «αυτό είναι ένα παραμύθι για τους ανθρώπους που φοβούνται το σκοτάδι». Σίγουρα, όμως, είχε καταφέρει να εμπνεύσει τους ανθρώπους «να κοιτάξουν ψηλά στα αστέρια και όχι χαμηλά στα πόδια τους». Προσδίδοντας στην επιστήμη όχι μόνο ένα πιο ανθρώπινο, εκλαϊκευμένο πρόσωπο, αλλά κι ένα παράδειγμα προς μίμηση. Αυτό του αγώνα για τη ζωή. Της αδιάλειπτης μάχης με τον χρόνο. Που μετατρέπεται σε φίλο μόνο αν τον περιφρονήσουμε. Της ακατάβλητης δύναμης του θαρραλέου ανθρώπινου μυαλού απέναντι στη φθορά και τον θάνατο. Τον οποίο, μέσα από την... πρώιμη προοπτική του, ο συγγραφέας της... σύντομης ιστορίας του χρόνου μπορεί και να νίκησε. Καθώς, το 1963, οπότε και προσβλήθηκε, στα 21 του, από τη νευροεκφυλιστική αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση, που τον εγκλώβισε σε αναπηρικό αμαξίδιο και σταδιακά τον οδήγησε να κουνάει μόνο τα μάτια του κι ένα δάκτυλο, οι «διαβεβαιώσεις» των γιατρών τού έδιναν μόνο δύο χρόνια ζωής. Κι όμως, αυτός κατάφερε, όχι μόνο να ζήσει μισόν αιώνα περισσότερο, αλλά και να δώσει σάρκα και οστά στην έννοια «ζωντανό πνεύμα». Θεωρώντας την αυτολύπηση ως το πιο ασήμαντο πράγμα στον κόσμο, και πραγματική αναπηρία, αυτή του πνεύματος και όχι αυτή του σώματος. Πολύ περισσότερο γι'' αυτούς που στοχεύουν να κατανοήσουν το Σύμπαν, οπότε το σώμα σμικρύνεται στη δομική ασημαντότητα του.
Η... συνθετική φωνή επιχείρησε ν'' απαντήσει στο ερώτημα των ερωτημάτων. Το «υπαρξιακό ερώτημα της επιστήμης». Τη Θεωρία του Παντός. «Γιατί είναι όπως είναι το Σύμπαν και γιατί τελικά υπάρχει». Απάντησε ότι υπάρχει μια μοναδική περιοχή άπειρης καμπυλότητας στον χωροχρόνο, απ'' όπου προέκυψε η αρχική «Μεγάλη Εκρηξη», το γνωστό Big Bang. Αλλοτε, ωστόσο, με περισσότερο χιούμορ, αναρωτιόταν «γιατί εξατμίζονται οι μαύρες τρύπες;». Γνωρίζοντας ότι, όπως ο άνθρωπος κι ο ήλιος εκπέμπουν ακτινοβολία, το ίδιο κάνουν και αυτές. Αρα, έλεγε, κάποια μέρα θα εξαφανιστούν. Εχοντας, όμως, προηγουμένως, λάμψει, σ'' ένα λουτρό ακτινοβολίας, για αιώνες. Κι ας είναι... μαύρες. Επιστημονικά συμβολικό. Συμβολικά επιστημονικό. Οπως και η συνύπαρξη του «δεν θα ήταν και πολύ σπουδαίο αυτό το Σύμπαν, αν δεν ήταν το σπίτι των ανθρώπων που αγαπάς» με το «δεν χρειαζόταν καθόλου ο Θεός για να εξηγηθεί το Σύμπαν». Της αγάπης και της πίστης, θεμέλιο των θρησκειών, με τον αθεϊστικό επιστημονικό αφορισμό της βεβαιότητας ότι... κι αλλού υπάρχει ζωή. Ή, όπως ο ίδιος το είχε διατυπώσει, «το Σύμπαν διέπεται από τους νόμους της επιστήμης. Οι νόμοι μπορεί να αποφασίστηκαν από τον Θεό, αλλά ο Θεός δεν παρεμβαίνει για να τους καταργήσει».
«Παραδέχομαι ότι ίσως η απώλεια της πληροφορίας δεν συμβαίνει όταν αυτή πέφτει μέσα στη μαύρη τρύπα, αλλά αποθηκεύεται στον ορίζοντα των γεγονότων», φώναξε μηχανικά ένα βράδυ μέσα σ'' μία παμπ, ανάμεσα στους φοιτητές του. Σ'' ένα ακόμα επιστημονικό στοίχημα που είχε χάσει, χωρίς να πτοείται. Οπως συνέβη και το 2012 όταν, στο CERN, βρέθηκε το μποζόνιο του Χιγκς, ενώ ο ίδιος ισχυριζόταν ότι αποκλείεται να υπάρχει. Ουδείς αλάθητος, όταν ψάχνουμε τις απειροελάχιστες διακυμάνσεις στον... σπόρο των άστρων.
Ισως αυτή ήταν και η μεγάλη προσφορά «της ζωντανής απόδειξης της δύναμης της ανθρώπινης δημιουργικότητας και φαντασίας», όπως τον χαρακτήρισε η Βρετανική Βασιλική Εταιρεία. Οι δρόμοι που άνοιξε ο κάτοχος της έδρας που κατείχε, αιώνες πριν, ο Ισαάκ Νεύτων, στο Κέιμπριτζ, χωρίς ωστόσο να καταφέρει να πάρει βραβείο Νόμπελ. Οπως αυτός της τομής της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας με την Κβαντομηχανική. Της συνύπαρξης δύο αντιλήψεων του χρόνου. Του «πραγματικού», όπως τον αντιλαμβανόμαστε οι άνθρωποι, και του «φανταστικού», της κβαντικής θεωρίας, πάνω στον οποίο, ενδεχομένως, να λειτουργεί στην πραγματικότητα ο κόσμος.
Το λαμπρό μυαλό των «προτάσεων χωρίς σύνορα», που ενσαρκώθηκε στο κινηματογραφικό «The Theory of Everything» από τον οσκαρικό Εντι Ρεντμέιν, που θεωρούσε τις γυναίκες «το πλήρες μυστήριο», ως πρωτοετής, στα γραπτά, πήρε τη βάση. Από εξεταστές που αντιλαμβανόταν ότι ήταν πολύ εξυπνότερος από εκείνους. Μίλαγε ευθαρσώς εναντίον του Τραμπ, τον οποίο χαρακτήριζε «απειλή για την ανθρωπότητα» και πίστευε ότι βρισκόμαστε σε καμπή, με την καταστροφή στο κλίμα να γίνεται μη αναστρέψιμη. Δήλωνε, δε, ένθερμος υποστηρικτής της αποίκησης άλλων πλανητών, ως «ασφάλεια ζωής» της ανθρωπότητας σε περίπτωση καταστροφής του πλανήτη μας, πιθανόν από πόλεμο και σίγουρα εξαιτίας των κινδύνων που εγκυμονεί ο υπερπληθυσμός και η διαρκώς αυξανόμενη σπατάλη των ενεργειακών πόρων. Εχοντας σοβαρές ενστάσεις για την τεχνητή νοημοσύνη, που «θα απογειώνεται από μόνη της και θα επανασχεδιάζει τον εαυτό της με όλο και ταχύτερο ρυθμό».
Ελλάδα, ο επίγειος παράδεισος!
Ο Στίβεν Χόκινγκ, το 1998, με αφορμή ένα επιστημονικό συνέδριο, είχε έρθει στην Ελλάδα, συγκεκριμένα στη Σάμο και την Κρήτη. Θαύμαζε επί ώρες τη θέα προς τη θάλασσα και, αδυνατώντας να ξεκολλήσει από το... τζατζίκι, με όπλο το χιούμορ του, αναφωνούσε. «Μα, εδώ είναι επίγειος παράδεισος!». Για να προσθέσει, το ίδιο αφοπλιστικά, όταν ρωτήθηκε τι γήινο έχει κατά νου ένα επιστήμονας που έχει όλο το Σύμπαν στο κεφάλι του, ότι προσπαθεί να μην ξεχνά ότι ζει στη Γη, αν και η σύζυγός του ορισμένες φορές νομίζει ότι είναι από... άλλον πλανήτη. Διέβλεψε όμως, και τους κινδύνους για τον πλανήτη μας, υπενθυμίζοντας ότι «Εχουμε πλέον την τεχνολογία για να κάνουμε ό,τι θέλουμε. Και είναι αρκετή για να τη χρησιμοποιήσουμε για να καταστρέψουμε τον πλανήτη. Δεν απαιτείται η Ενοποιημένη Θεωρία για μια βόμβα υδρογόνου. Ηδη γνωρίζουμε αρκετά για να καταστρέψουμε πολλές φορές τον εαυτό μας. Ελπίζω να είμαστε σοφοί για να την αξιοποιήσουμε ώστε να εποικήσουμε και να κατακτήσουμε τον Γαλαξία μας»...
Στον τάφο του θα χαραχτεί η εξίσωση της Ακτινοβολίας Χόκινγκ (των Μαύρων Τρυπών) και ο ίδιος θα περάσει στην αιωνιότητα, αυτό το «πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, ειδικά προς το τέλος της». Παίζοντας μια παρτίδα πόκερ με τον Νεύτωνα και τον Αϊνστάιν. Με την ψηφιοποιημένη φωνή του να τραγουδά το «Keep Talking» των Πινκ Φλόιντ. Ή το «Galaxy Song» των Μόντι Πάιθον.
Δεκάλογος σοφίας
«Πρώτον, να θυμάστε να κοιτάτε ψηλά τα αστέρια και όχι χαμηλά τα πόδια σας. Δεύτερον, να μην τα παρατάτε ποτέ στην εργασία σας. Η δουλειά δίνει στον άνθρωπο νόημα και σκοπό, η ζωή είναι άδεια χωρίς αυτήν. Τρίτον, αν είστε αρκετά τυχεροί ώστε να βρείτε την αγάπη, να θυμάστε πάντα ότι είναι εκεί και να μην την πετάτε».
«Ενας από τους βασικούς κανόνες του Σύμπαντος είναι ότι τίποτα δεν είναι τέλειο. Η τελειότητα απλώς δεν υπάρχει. Χωρίς τις ατέλειες δεν θα υπήρχα ούτε εγώ ούτε εσείς».
«Ευφυΐα είναι η ικανότητα να προσαρμόζεσαι στην αλλαγή».
«Είμαστε όλοι διαφορετικοί. Αυτό που είναι όμως σημαντικό, είναι η ικανότητα να δημιουργούμε».
«Οι πιο ήσυχοι άνθρωποι έχουν τα πιο ηχηρά μυαλά».
«Οι άνθρωποι δεν θα βρίσκουν χρόνο για σένα αν συνεχώς είσαι θυμωμένος ή παραπονιέσαι».
«Η ζωή θα ήταν τραγική, αν δεν ήταν αστεία».
«Οσο δύσκολη και αν είναι η ζωή, πάντα υπάρχει κάτι καλό που μπορείς να κάνεις και να πετύχεις σ'' αυτό».
«Ο Θεός όχι μόνο παίζει ζάρια με το Σύμπαν, αλλά και τα ρίχνει τόσο μακριά, που δεν μπορούμε να δούμε τι έφερε».
«Είμαστε απλώς ένα προηγμένο είδος πιθήκου σε έναν μικρό πλανήτη, στο σύστημα ενός μέτριου άστρου. Ομως μπορούμε να κατανοήσουμε το Σύμπαν. Αυτό μας κάνει πολύ ξεχωριστούς».
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στον «Φιλελεύθερο» της Πέμπτης 15 Μαρτίου, αρ. φύλλου 79.
