«Μόλις τελείωσα και παρέδωσα στον εκδότη μου ένα κοινωνικό-ιστορικό μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στο Ρουμλούκι, τον ρωμιότοπο της Ημαθίας στις αρχές του εικοστού αιώνα. Είναι μια ιστορία με έντονη πλοκή, βασισμένη σε πραγματικά στοιχεία, που παρακολουθεί τις ζωές δυο νέων, του Νάσιου και της Λισσάβως, από την παιδική τους ηλικία ως τα γηρατειά τους. Οι δρόμοι τους άλλοτε συγκλίνουν, άλλοτε αποκλίνουν, καθώς η ζωή αποφασίζει πολλές φορές ερήμην τους κι ερήμην του έρωτά τους. Στο φόντο η περιπέτεια της Ελλάδας και ειδικότερα της Ημαθίας που κάνει τα πρώτα βήματα ελεύθερη από τον τουρκικό ζυγό και όλα τα ιστορικά γεγονότα που ακολουθούν και διαμορφώνουν το ρου της ιστορίας.»
Με το καινούργιο της βιβλίο «Καλύτερα να σ’ έλεγαν Λισσάβω» προ των εκδοτικών πυλών [θα κυκλοφορήσει τον Οκτώβριο από τις εκδόσεις Ψυχογιός], η Σοφία Δημοπούλου μας ανοίγει το λογοτεχνικό της εργαστήρι. Ήρωες, συνθήκες, εμμονές, λογοτεχνικές αγάπες, για όλα θα μας μιλήσει στο Liberal.gr.
Αποκωδικοποιώντας μ’ αυτό τον τρόπο και τα βιβλία της: «Lapis Lazuli η πέτρα που λείπει», «Άλμα θα πει ψυχή», «Σε σωστή ώρα νυχτώνει», «Η ζωή απέναντι», «Πως υφαίνεται ο χρόνος»…
«Διαβάζοντας τα βιβλία μου ως τρίτο πρόσωπο, διακρίνω την επιθυμία μου να ξαναγυρίζω στο παρελθόν, προσπαθώντας να αναλύσω την ανθρώπινη και, κυρίως, την ελληνική περιπέτεια», θα μας πει η Σοφία Δημοπούλου. Επιμένοντας: «Η ζωή είναι ένα ταξίδι κι εγώ το κάνω ανάποδα, προς τα πίσω, σε χρόνια που δεν έζησα, εκεί όπου αναζητώ τη ρίζα της σύγχρονης τραγικότητας.»
Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα
- Κυρία Δημοπούλου, υπάρχει τελετουργία γραφής [συγκεκριμένος χώρος, χρόνος, συνήθειες] ή παντού μπορείτε να γράψετε εσείς;
Ζηλεύω τους συγγραφείς που μπορούν να γράψουν οπουδήποτε. Εγώ δεν είμαι απ’ αυτούς. Θέλω το χώρο μου, το στενό μου γραφείο με τοίχο απέναντι για να μην παίζει το βλέμμα μου και μόνο πολύ πρωί. Στην αυγή της μέρας ο νους μου είναι γεμάτος ενέργεια και μπορώ να καταδυθώ στο βάθος της ιστορίας μου με μια ανάσα.
- Για να ξεκινήσετε μια ιστορία, χρειάζεστε πλάνο, να ξέρετε και την αρχή και το τέλος της, ή αρκούν μια εικόνα ή η αρχική φράση;
Συνήθως ξεκινώ με την κεντρική ιδέα, το τι θέλω να πω. Έπειτα η αρχή ξεπηδά από οπουδήποτε· από μια φράση που άκουσα τυχαία, από μια εικόνα της καθημερινότητας, από κάτι που μου διηγήθηκαν. Ακολουθεί το πλάνο. Πάντα κάνω πλάνο σχεδόν με εμμονή- οι θετικές μου σπουδές ευθύνονται γι’ αυτό-, που το αλλάζω διαρκώς, καθώς γράφοντας ξεπετάγονται νέες ιδέες. Από κάποια στιγμή κι έπειτα το πάνω χέρι παίρνουν οι ήρωες κι εγώ τους ακολουθώ. Αυτή είναι η μαγεία της συγγραφής. Ποτέ δεν ξέρεις πού θα σε βγάλει ο δρόμος.
- Υπάρχουν συγγραφικές εμμονές; Θέματα στα οποία επανέρχεστε, τεχνικές που χρησιμοποιείτε και ξαναχρησιμοποιείτε, γρίφους κι αινίγματα που προσπαθείτε μια ζωή γράφοντας να επιλύσετε;
Και βέβαια υπάρχουν. Καθένας γράφει με ό,τι είναι, με ό,τι έχει μέσα του. Είναι αναπόφευκτο λοιπόν να αναδύονται τα προσωπικά μου αγκάθια, οι φόβοι και οι ανησυχίες μου, αλλά και ό,τι με έκανε τον άνθρωπο που είμαι. Διαβάζοντας τα βιβλία μου ως τρίτο πρόσωπο, διακρίνω την επιθυμία μου να ξαναγυρίζω στο παρελθόν, προσπαθώντας να αναλύσω την ανθρώπινη και, κυρίως, την ελληνική περιπέτεια. Η ζωή είναι ένα ταξίδι κι εγώ το κάνω ανάποδα, προς τα πίσω, σε χρόνια που δεν έζησα, εκεί όπου αναζητώ τη ρίζα της σύγχρονης τραγικότητας.
- Τι πρέπει να έχει μια ιστορία για να γίνει ιστορία σας;
Να έχει μια κατάσταση ή έναν ήρωα που να μπορέσει να με παρασύρει συναισθηματικά, να με κάνει να νιώσω πως με αφορά σε προσωπικό επίπεδο. Μπορεί να ακούγεται εγωιστικό, αλλά δεν μπορώ να ασχοληθώ με ιστορίες που δεν καταφέρνουν να με κάνουν λίγο καλύτερο άνθρωπο γράφοντάς τες. Γράφοντας ψυχαναλύομαι, ψηλαφώ τον κόσμο, τον αποδομώ και τον ανασυνθέτω. Κι έτσι ανακουφίζομαι λίγο από το βάρος της ζωής. Αν οι ήρωές μου μπορούν να λυτρωθούν, όλοι μας έχουμε αυτή την ευκαιρία.
- Ένας ήρωας ή μια ηρωίδα για να γίνει ήρωάς σας ή ηρωίδα σας;
Να είναι αληθοφανής, με τα καλά του και τα στραβά του, να κάνει λάθη και να πληρώνει γι’ αυτά, να αγαπά, να υψώνεται και να συντρίβεται, να ζει, να αγωνίζεται, να δειλιάζει κι άλλοτε να τολμά· ό,τι κάνουν δηλαδή όλοι οι άνθρωποι που δεν φοβούνται να ζήσουν. Οι ιδανικές μορφές δεν με αφορούν, γιατί δεν υπάρχουν εξάλλου.
- Ποιος ήρωας ή ποια ηρωίδα σας έφτασαν ως εσάς με τον πιο αλλόκοτο τρόπο;
Η Αμυγδάλω του τρίτου μου βιβλίου, του «Σε σωστή ώρα νυχτώνει». Ήταν η προγιαγιά μου, της οποίας ούτε το όνομα δεν ήξερα. Η μορφή της μου ανασυντέθηκε μέσα από την παλιά οικογενειακή αλληλογραφία που βρέθηκε τυχαία στο κατώι του πατρικού του πατέρα μου. Ο ξάδερφός μου αποφάσισε να διασώσει τα γράμματα αυτά από τα δόντια των ποντικών κι έτσι η Αμυγδάλω σώθηκε από βέβαιη λήθη. Η ζωή της μου αποκαλύφθηκε μέσα από ώρες διαβάσματος των κατασκονισμένων επιστολών.
- Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε και σας εντυπωσίασε;
Το Συννεφιάζει του Μενέλαου Λουντέμη. Είχα συγκινηθεί με τις περιπέτειες των δυο μικρών, του Μέλιου και του Σουκρή. Ήταν η πρώτη μου επαφή με ζητήματα όπως ο σεβασμός στον «άλλον» και η ενότητα του ανθρώπινου γένους, πέρα και έξω από πολιτισμικές, θρησκευτικές και εθνικές διαφορές. Κι ένιωσα πως η λογοτεχνία έχει τη δύναμη να χτίζει γεφύρια.
- Υπάρχει βιβλίο που μπορείτε να πείτε ότι σας άλλαξε τη ζωή ή βιβλίο στο οποίο συχνά επιστρέφετε;
Δεν μπορώ να πω πως υπάρχει ένα βιβλίο που με επηρέασε τόσο που να μου αλλάξει τη ζωή. Είμαι όλα τα βιβλία που έχω διαβάσει. Όλα έχουν χαράξει κι από μια μικρή εγγραφή στο νου και την ψυχή μου. Ένα βιβλίο όμως που διαβάζω συχνά, ξανά και ξανά, ρουφώντας το νόημα των φράσεων σαν να μου δίνουν περισσότερο οξυγόνο όταν λιγοψυχώ, είναι η Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη.
- Αγαπημένοι σας συγγραφείς και ποιητές;
Ο Ελύτης για τον πλούτο της γλώσσας και τη διεισδυτική του αντίληψη για τον κόσμο, ο Καζαντζάκης για τη βαθιά φιλοσοφική του ματιά στην ανθρώπινη φύση, ο Καμύ για τη λιτή και περιεκτική γραφή του και το στυλ του, η Κική Δημουλά για τη σχεδόν ζωγραφική απεικόνιση του κόσμου. Θα μπορούσα να αραδιάσω κάμποσα ακόμα ονόματα, ο κατάλογος είναι μακρύς. Όλοι έχουν αφήσει ένα μικρό αποτύπωμα εντός μου κι όλοι έχουν επηρεάσει τον τρόπο που βλέπω ως συγγραφέας τον κόσμο.
- Κατά την διαδικασία της συγγραφής, ακούτε μουσική, έχετε ανάγκη από απόλυτη σιωπή, διαβάζετε άλλα βιβλία ή ποιητές, καταφεύγετε σε εικαστικά έργα;
Ακούω μόνο τη μουσική των λέξεων μέσα μου, τίποτα άλλο δεν χωράει στο συγγραφικό μου χωροχρόνο. Μόνο η σιωπή και οι αναπόφευκτοι ήχοι του έξω κόσμου που την ώρα της γραφής ξεμακραίνουν.
- Να αναφερθούμε σε εκείνο που γράφετε σήμερα;
Μόλις τελείωσα και παρέδωσα στον εκδότη μου ένα κοινωνικό-ιστορικό μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στο Ρουμλούκι, τον ρωμιότοπο της Ημαθίας στις αρχές του εικοστού αιώνα. Είναι μια ιστορία με έντονη πλοκή, βασισμένη σε πραγματικά στοιχεία, που παρακολουθεί τις ζωές δυο νέων, του Νάσιου και της Λισσάβως, από την παιδική τους ηλικία ως τα γηρατειά τους. Οι δρόμοι τους άλλοτε συγκλίνουν, άλλοτε αποκλίνουν, καθώς η ζωή αποφασίζει πολλές φορές ερήμην τους κι ερήμην του έρωτά τους. Στο φόντο η περιπέτεια της Ελλάδας και ειδικότερα της Ημαθίας που κάνει τα πρώτα βήματα ελεύθερη από τον τουρκικό ζυγό και όλα τα ιστορικά γεγονότα που ακολουθούν και διαμορφώνουν το ρου της ιστορίας.
