Της Μαίρης Βενέτη*
Μέχρι πριν λίγους μήνες, οι Κεντρικές Τράπεζες ΗΠΑ και Ευρώπης, FED και EKT, σχεδίαζαν αυξήσεις επιτοκίων και τερματισμό της ποσοτικής χαλάρωσης, μιας και ο στόχος επαναφοράς της οικονομίας σε ανοδική τροχιά είχε επιτευχθεί.
Σε ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα όμως προέβησαν σε άτακτη οπισθοχώρηση από τα αρχικά πλάνα, καθώς ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας επιβραδύνθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο.
Φυσικά και δεν εξαντλούνται οι λόγοι αυτής της επιβράδυνσης στην εμπορική πολιτική του Προέδρου Τραμπ ή στο επικείμενο Brexit, αλλά σαφέστατα έχουν ένα μεγάλο μερίδιο ευθύνης.
Δεδομένου ότι οι δύο παραπάνω παράγοντες ασυνέχειας κάθε άλλο παρά εκτονώνονται και επιπλέον έχουμε προσθήκη νέων μετώπων, όπως το νέο ασταθές πολιτικό σχήμα στην Ιταλία, ή οι εξελίξεις στο Χονγκ Κονγκ την Αργεντινή και τη Μέση Ανατολή, όλοι οι θεσμικοί φορείς αρχίζουν να ετοιμάζονται για τα χειρότερα.
Fed και Λευκός Οίκος εξετάζουν μέτρα στήριξης
Σύμφωνα με την Washington Post σε εκτενές δημοσίευμα πριν δύο εβδομάδες, ο Λευκός Οίκος εξετάζει το ενδεχόμενο να προχωρήσει σε προσωρινή μείωση του φόρου μισθωτών υπηρεσιών, έναντι να αυξηθεί η αγοραστική δύναμη των εργαζομένων, και επιπλέον εξετάζει τη μείωση κάποιων από τους τελωνειακούς δασμούς, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο η οικονομία των ΗΠΑ να εισέλθει σε ύφεση.
Πέραν του παράδοξου φαινομένου, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ να διαβεβαιώνει πως η υγεία της αμερικανικής οικονομίας είναι πολύ καλή, τη στιγμή που όλοι οι υπόλοιποι φορείς ανησυχούν για ύφεση, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι τα παραπάνω μέτρα είναι ακόμη υπό εξέταση. Πριν υπάρξουν επίσημες δηλώσεις από τον Λευκό Οίκο, θα πρέπει οι αξιωματούχοι που τα προτείνουν να πάρουν τη σύμφωνη γνώμη του Προέδρου, αλλά και την έγκριση του Κογκρέσου.
Από την άλλη η FED, δέχεται προς το παρόν την επιθετική κριτική του Ντόναλτ Τραμπ για τη μικρή μείωση των επιτοκίων τον Ιούλιο, με αυξημένες φυσικά πιέσεις να είναι πολύ πιο επιθετική από τον Σεπτέμβριο.
Πιθανότατα η FED να μην έχει πράγματι την δυνατότητα να συγκρατήσει το ύψος των επιτοκίων, καθώς βάση έρευνας που δημοσιοποιήθηκε πριν δύο εβδομάδες από ένωση οικονομολόγων που ειδικεύονται στο επιχειρείν, τη National Association for Business Economists, σχεδόν τα τρία τέταρτα των αμερικανών οικονομολόγων περιμένουν ότι η αμερικανική οικονομία θα ολισθήσει σε ύφεση μέχρι το 2021.
Ο φόβος αυτός κατά διαστήματα αντικατροπτίζεται και στην καμπύλη ομολόγων των ΗΠΑ, μην αφήνοντας πολλά περιθώρια αντίστασης στον Ζέρομ Πάουελ απέναντι σε μια πολύ πιο επιθετική στρατηγική στη νομισματική πολιτική.
Ακόμα και αν πιστεύει ότι, αν και ιστορικά στις ΗΠΑ οι αντεστραμμένες καμπύλες προηγήθηκαν των υφέσεων, ωστόσο ένα μηδενικό επιτόκιο δεν είναι πάντα αρκετό για να σταματήσει μια ύφεση.
Δείτε την Ιαπωνία. Έχει περάσει τουλάχιστον έξι υφέσεις τις τελευταίες δεκαετίες παρά τα μηδενικά επιτόκια και χωρίς μάλιστα να έχει εκδηλωθεί σε όλες τις υφέσεις αντιστροφή στην καμπύλη των ομολόγων.
Επικό σχέδιο στήριξης από την ΕΚΤ
Ο Όλι Ρεν, επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της Φιλανδίας και τέως «αντίπαλος» της Κριστίν Λαγκάρντ για την θέση του Μάριο Ντράγκι, μίλησε πρόσφατα «αντ'' αυτού» για το τι ετοιμάζει η ΕΚΤ τον Σεπτέμβρη, έναντι να συγκρατήσει την πτώση των ευρωπαϊκών αγορών.
Παρ'' ότι αρνήθηκε να ποσοτικοποιήσει τις προβλέψεις του, δήλωσε με έμφαση ότι το πακέτο της ΕΚΤ θα είναι τόσο ισχυρό, που θα ξεπεράσει τις προσδοκίες των αγορών, καθώς πέρα από την σημαντική περαιτέρω μείωση των επιτοκίων, περιλαμβάνει και σημαντικές αγορές assets.
Έκτοτε, οργιάζουν οι φήμες και τα δημοσιεύματα σύμφωνα με τα οποία, η ΕΚΤ πιθανότατα στις 12 Σεπτεμβρίου να ανακοινώσει ένα ευρύτερο σχέδιο στήριξης των αγορών της Ευρωζώνης που θα περιλαμβάνει:
-Μείωση των επιτοκίων αποδοχής καταθέσεων από -0,40% σε -0,60%. Το βασικό παρεμβατικό επιτόκιο 0% μάλλον δεν θα μεταβληθεί.
-Nέο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, ύψους 40 -50 δισ. μηνιαίως.
-Αγορές όχι μόνο κρατικών αλλά και εταιρικών ομολόγων.
-Αγορές μετοχών
-Αγορές δανείων με όρους φυσικά και προϋποθέσεις.
Η στήλη κρατάει επιφύλαξη αν πράγματι το «πακέτο» της ΕΚΤ έχει το άνωθεν βεληνεκές, ειδικά όσον αφορά τις αγορές μετοχών. Άλλωστε και η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας έκανε το ίδιο, χωρίς θετικό αντίκτυπο. Γιατί ν'ακολουθήσει η ΕΚΤ το ίδιο αποτυχημένο μοντέλο;
Επιπλέον οι πρόσφατες δηλώσεις τριών μελών του ΔΣ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Έβαλντ Νοβότνι, Klaas Knot και Λούις ντε Γκίντος, αν μη τι άλλο υποδεικνύουν ότι δεν είναι όλοι οι αξιωματούχοι υπέρ της παρέμβασης «μαμούθ» από τον Μάριο Ντράγκι.
Eντούτοις θα είχε ενδιαφέρον να πάρουμε σαν δεδομένο το παραπάνω πακέτο και να εξετάσουμε τους κινδύνους που θα μπορούσαν να συνυπάρχουν μαζί με τα ευεργετήματα της όλης παρέμβασης.
Τα ρίσκα που θα κληροδοτήσει ο Ντράγκι
1.Το νέο QE να θεωρηθεί δομική αδυναμία
Οι αγορές είναι σαν τις γυναίκες.
Έχουν πολυδαίδαλο τρόπο σκέψης και ερμηνείας των γεγονότων.
Mέσα από αυτή την οπτική γωνία, ας ακολουθήσουμε μια πολύ πιθανή νοητή διαδρομή.
Η ΕΚΤ μέχρι πρότινος σχεδίαζε αύξηση επιτοκίων παρέμβασης και τερματισμό της ποσοτικής χαλάρωσης, καθώς οι συνισταμένες που την οδήγησαν στα αντισυμβατικά μέτρα είχαν εκλείψει και η οικονομία είχε πάρει ανοδική τροχιά.
Τι πήγε λάθος λοιπόν στις εκτιμήσεις της ΕΚΤ και ετοιμάζεται να κάνει στροφή 180 μοιρών;
Ο Super Mario οφείλει να πείσει τις αγορές τον Σεπτέμβριο γιατί δεν πρέπει να ανησυχήσουν και να μη θεωρήσουν την αλλαγή πλεύσης της ΕΚΤ ως δομική αδυναμία, ή ακόμα χειρότερα ως αποτυχία των προηγούμενων κύκλων ποσοτικής χαλάρωσης.
Κάθε λέξη θα έχει σημασία, καθώς οι αγορές θ'αναζητήσουν στις ανακοινώσεις την αιτιολογία του νέου προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, έναντι να αισθανθούν ότι θα είναι η λύση και όχι η ανάδειξη του προβλήματος της διαφαινόμενης ύφεσης.
Αν η «υπεράσπιση» αποδειχθεί ελλιπής και αφήσει κενά ερμηνείας, μπορεί αντί για ενθουσιασμό και πάρτυ στις αγορές να ζήσουμε ακριβώς το αντίθετο.
2.Η μείωση επιτοκίων ν'αποδεκατίσει τα τραπεζικά κέρδη
Προχωρώντας η ΕΚΤ σε επιθετική μείωση των επιτοκίων θα πλήξει ακόμη περισσότερο τα τραπεζικά κέρδη, εξέλιξη που θα επηρεάσει –αν και όχι σε πρώτο χρόνο-εκ νέου τις τραπεζικές μετοχές και εν τέλει τα χρηματιστήρια.
Πού βρίσκεται όμως ήδη ο ευρωπαϊκός τραπεζικός κλάδος;
Μόλις πριν λίγες ημέρες, στις 15 Αυγούστου, ο δείκτης των μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών του πανευρωπαϊκού χρηματιστηριακού δείκτη STOXX Europe 600 υποχώρησε στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2012, δηλαδή την χρονιά που ζήσαμε την κορύφωση της κρίσης δημόσιου χρέους της Ευρωζώνης.
Εν ολίγοις, η χρηματιστηριακή αξία των ευρωπαϊκών τραπεζών είναι σήμερα εξίσου χαμηλή με την περίοδο που η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία βρίσκονταν σε προγράμματα οικονομικής διάσωσης, η Κύπρος ζούσε το bail in και η Μαδρίτη ζητούσε πρόγραμμα για τη διάσωσή των ισπανικών τραπεζών.
Είναι λοιπόν έτοιμος ο τραπεζικός ευρωπαϊκός κλάδος για νέα μείωση επιτοκίων, τη στιγμή που ήδη οι ανησυχίες για τη δυνατότητα του να παράγει κέρδη είναι στο ζενίθ;
Η εικόνα αποκτάει ακόμα πιο μελανά χρώματα αν γυρίσουμε πίσω στο 2007, τη χρονιά που ο ευρωπαϊκός τραπεζικός δείκτης ανήλθε στο υψηλότερο επίπεδό του. Έκτοτε έχει χάσει το 84% της αξίας του και βρίσκεται μια ανάσα από το επίπεδο όπου είχε υποχωρήσει το 2008, όταν η κατάρρευση της Lehman Brothers απείλησε το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Ορισμένα από τα αίτια της «εξαέρωσης» αυτής ήταν ακριβώς η υιοθέτηση των αρνητικών επιτοκίων και η υποχώρηση της απόδοσης των ομολόγων, λόγω των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης.
Αυτά ακριβώς τα αίτια θα γιγαντώσει εκ νέου η ΕΚΤ τον Σεπτέμβριο.
3. Η ανάληψη μεγάλου κινδύνου από την ΕΚΤ μέσω της αγοράς μετοχών και δανείων
Οι αγορές μετοχών ή δανείων δεν αποτελούν καινοτομία, καθώς και η Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας αγοράζει μετοχές- ειδικά αμερικανικές -αλλά και η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας.
Ο αντίλογος εδώ έγκειται ακριβώς στο ερώτημα, κατά πόσο είναι ορθό εν μέσω της παγκόσμιας αβεβαιότητας και με τον κίνδυνο της ύφεσης να είναι πάνω από τις οικονομίες της Γερμανίας και των ΗΠΑ, να αγοράζει η ΕΚΤ μετοχές.
Βέβαια ,προφανώς θα υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις, όπως για παράδειγμα η αγορά μετοχών να προορίζεται για τις εταιρείες εκείνες που είναι υψηλής πιστοληπτικής διαβάθμισης, ΑΑΑ ή ΑΑ.
Το ίδιο θα ισχύσει προφανώς και για τις αγορές δανείων, αν και όσον αφορά αυτό το σκέλος του πακέτου, θα έχει ενδιαφέρον να δούμε αν η ΕΚΤ ανακοινώσει αγορές και τραπεζικών δανείων, κάτι που συνεπάγεται ανάληψη ακόμα μεγαλύτερου κινδύνου.
Δεδομένου πάντως ότι πολλές χώρες αντιμετωπίζουν αύξηση στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, η στήλη θεωρεί πολύ πιθανό να συμμετάσχει ενεργά η ΕΚΤ στη μείωση τους.
4. Επιτόκια και QE να δημιουργήσουν φούσκες που στο τέλος θα σκάσουν
Ήδη τα αρνητικά επιτόκια στην Ιαπωνία και στην Ευρωζώνη έχουν μεγεθύνει τη δεξαμενή των ομολόγων με αρνητικό επιτόκιο, σε πάνω από 16 τρισ. δολάρια, ήτοι στο 27% περίπου της παγκόσμιας αγοράς ομολόγων.
Τα ομόλογα δε με πραγματικά υψηλές αποδόσεις, αποτελούν πλέον είδος προς εξαφάνιση.
Σκεφτείτε το εξής: Πριν από δυο δεκαετίες, πάνω από το ήμισυ της παγκόσμιας αγοράς ομολόγων εμφάνιζε αποδόσεις τουλάχιστον 5%, σύμφωνα με την ICE Data Indices. Οι αγορές όμως ομολόγων και η μείωση επιτοκίων από τις Κεντρικές Τράπεζες μείωσαν τον όγκο αυτό στο ύψος μόλις του 3% της παγκόσμιας αγοράς ομολόγων. Πρόκειται για το χαμηλότερο καταγεγραμμένο μερίδιο στην ιστορία.
Τα δε ομόλογα με αποδόσεις άνω του 10% ανέρχονται σε μόλις 0,4% της παγκόσμιας αγοράς σταθερού εισοδήματος, σύμφωνα πάντα με το ICE.
Η τραγική αυτή έλλειψη αποδόσεων στις αγορές θα επιδεινωθεί προφανώς τώρα που οι Κεντρικές Τράπεζες υιοθετούν ξανά μια πιο χαλαρή πολιτική.
Μάλιστα αν και η Fed αναγκαστεί να μειώσει τα επιτόκια, μια από τις ελάχιστες «νησίδες» αποδόσεων, το αμερικανικό Treasury, θα «βουλιάξει».
Τι θα κάνουν λοιπόν οι επενδυτές έναντι να αντισταθμίσουν την ανυπαρξία αποδόσεων;
Θα αγοράσουν τίτλους πιο μακροχρόνιας ωρίμανσης ή τίτλους υψηλότερου ρίσκου.
Οι μακροχρόνιες λήξεις όμως κυνηγιούνται ανελέητα από τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τις ασφαλιστικές εταιρείες, με αποτέλεσμα και εδώ οι αποδόσεις να έχουν μειωθεί σημαντικά.
Έτσι οι επενδυτές οδηγούνται προς την μόνη επιλογή, εκείνη της αγοράς τίτλων υψηλότερου ρίσκου, όπως ομόλογα χαμηλής πιστοληπτικής διαβάθμισης ή διάφορα εξωτικά χρηματοοικονομικά προϊόντα και μάλιστα για πολύ μικρότερη απόδοση από την απόδοση που θα απαιτούσαν υπό άλλες συνθήκες.
Συμπερασματικά, δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξουμε ότι τα χαμηλά επιτόκια οδηγούν σε επενδύσεις υψηλού ρίσκου για ολοένα και μικρότερη απόδοση, ενθαρρύνοντας ταυτόχρονα τη χρήση υπερβολικής μόχλευσης και δημιουργώντας ολοένα και μεγαλύτερες φούσκες, που νομοτελειακά κάποια στιγμή θα σκάσουν.
*Η κ. Μαίρη Βενέτη είναι Πιστοποιημένη Διαχειριστής από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς
Αποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή, ή προτροπή για αγορά ή πώληση των αναφερομένων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται, βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δεν δίνεται ότι είναι ακριβείς ή πλήρεις και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
