Οι πρόσφατες δηλώσεις του Βρετανού πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον για τα Γλυπτά του Παρθενώνα είναι μια καλή ευκαιρία να προτείνουμε να διαβάσετε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και μάλλον πρωτότυπο, στο είδος του, βιβλίο.
«Σε ποιον ανήκει η Ιστορία;- Η λεηλασία του Έλγιν και η διεκδίκηση της επιστροφής του κλεμμένου θησαυρού» (Free Thinking Zone) είναι ο τίτλος του βιβλίου του διακεκριμένου Αυστραλοβρετανού δικηγόρου Τζέφρι Ρόμπερτσον. Ο Ρόμπερτσον ήταν ο επικεφαλής της νομικής ομάδας στην οποία συμμετείχε και η Αμάλ Κλούνεϊ που είχε κληθεί το 2014 από την κυβέρνηση Σαμαρά να γνωμοδοτήσει επί της νομικής διεκδίκησης των Γλυπτών, χωρίς τελικά η γνωμοδότηση να υιοθετηθεί από την κυβέρνηση Τσίπρα που τη διαδέχτηκε.
Το βιβλίο αυτό δεν είναι ένα νομικό σύγγραμμα, απρόσιτο στο ευρύ κοινό αλλά υπερασπίζεται γλαφυρά και με ύφος αρκετά πολεμικό που ενίοτε γίνεται ενοχλητικό, το δικαίωμα κάθε λαού στη μνήμη μιας και η κατοχή από τους ίδιους τους λαούς των μνημείων της πολιτιστικής τους κληρονομιάς είναι άλλη μια απόδειξη της εθνικής τους κυριαρχίας. Γιατί τελικά η μετοχή στη συλλογή μνήμη είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα.
Ο Ρόμπερτσον ξεδιπλώνει τα επιχειρήματά του ευφυώς, πιάνοντας το νήμα της συζήτησης για την ιδιοκτησία της πολιτιστικής κληρονομιάς από την αρχαιότητα και τον πασίγνωστο δικαστικό αγώνα του κοινού των Σικελών κατά του Γάιου Λικίνου Βέρρη το 70 π.Χ. Το κοινό των Σικελών το είχε εκπροσωπήσει στο δικαστήριο ο Κικέρων ο οποίος για την περίσταση συνέγραψε και στη συνέχεια εξέδωσε τέσσερις εμβληματικούς λόγους (Κατά Βέρρη- In Verrem), εκφώνησε μόνο τον πρώτο γιατί στο μεταξύ ο Βέρρης που μέσα σε όλα κατηγορούνταν από τους Σικελούς για μεγάλης κλίμακας λεηλασία της πολιτιστικής τους κληρονομιάς, δέχτηκε να αυτοεξοριστεί πριν η δίκη ολοκληρωθεί.
Την ιστορία της δίκης του Βέρρη και του δικαστικού θριάμβου του Κικέρωνος μπορεί να τη γνωρίζουν αρκετοί αναγνώστες γιατί καλύπτει το μεγαλύτερο κομμάτι του ιστορικού μυθιστορήματος του Ρόμπερτ Χάρις Imperium που εκδόθηκε στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Ψυχογιός και διαβάστηκε πάρα πολύ και στη χώρα μας, συνιστούμε θερμά να το διαβάσετε όπως και τους άλλους δύο τόμους της τριλογίας, είναι ένα συναρπαστικό έργο, εκτός από επιμορφωτικό.
Το επιχείρημα του Κικέρωνα στο δικαστήριο έγινε διαχρονικό: τα έργα τέχνης δεν πρέπει να τα αντιλαμβανόμαστε ως ιδιοκτησία όταν πρόκειται για αντικείμενα που φέρουν εθνικούς και θρησκευτικούς συμβολισμούς ή ανακαλούν μνήμες ιστορικών γεγονότων. Κάποια αντικείμενα δεν είναι απλά έργα τέχνης, είναι μνημεία, αποδεικτικά συλλογικής μνήμης και κανείς δεν έχει το δικαίωμα να τα αποσπά από τους λαούς που ανήκουν.
Αυτά ειπώθηκαν το 70 π.Χ σε ένα δικαστήριο στη Ρώμη. Ισχύουν μέχρι σήμερα στο ακέραιο και κατεξοχήν για τα Γλυπτά του Παρθενώνα που δεν είναι έργα τέχνης αλλά κομμάτια της μνήμης του ελληνικού λαού.
Διαβάζοντας το εξαιρετικό βιβλίο του Ρόμπερτσον ο αναγνώστης μαθαίνει για ένα πλήθος άλλων μνημείων που αποσπάστηκαν βιαίως από λαούς της Αφρικής και της Άπω Ανατολής κατά την εποχή της Αποικιοκρατίας, αρκετά από αυτά εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο, σε μουσεία της Γαλλίας, της Γερμανίας, του Βελγίου και αποσπάστηκαν όχι μόνο τα χρόνια που τα κράτη της Αφρικής και της Άπω Ανατολής ήταν αποικίες αλλά κατά τη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου ακόμα και με τα κριτήρια της εποχής που συνέβησαν αυτά τα γεγονότα.
Συγκλονιστικό είναι το κεφάλαιο που αναλύει το πόρισμα που συνέταξαν εμπειρογνώμονες που διόρισε ο Εμανουέλ Μακρόν με την εντολή να διερευνήσουν το ενδεχόμενο να επιστραφούν στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους χιλιάδες αφρικανικές αρχαιότητες που γεμίζουν τα γαλλικά μουσεία και μεταφέρθηκαν στη χώρα την εποχή της αποικιοκρατίας. Ο Εμανουέλ Μακρόν δεσμεύτηκε το 2018 ότι τα μνημεία αυτά θα επιστραφούν γεγονός που δίνει «άλλον αέρα» στην ελληνική υπόθεση.
Ο Ρόμπερτσον δεν παραλείπει να αναφερθεί στην ιστορία διεκδίκησης των Γλυπτών από το ελληνικό κράτος που φυσικά δεν ξεκινούν τη δεκαετία του 1980 αλλά την επαύριο της ίδρυσης του, το 1833.
Κι αυτό που έχει προτείνει ήδη στις ελληνικές κυβερνήσεις με την ιδιότητα του εμπειρογνώμονα αλλά προτείνει ξανά στο βιβλίο είναι η νομική διεκδίκηση των Γλυπτών με προσφυγή του ελληνικού κράτους στο Ευρωπαϊκό ή άλλο περιφερειακό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Από αυτή τη στήλη έχουμε αναγνωρίσει ως απίθανο το ενδεχόμενο της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα και έχουμε υποστηρίξει ότι αξίζει να επικεντρωθούμε στον αγώνα κατά της αρχαιοκαπηλίας και της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Όμως το βιβλίο του Ρόμπερτσον είναι τόσο καταιγιστικό και η επιχειρηματολογία του τόσο συγκλονιστική που μας έπεισε ότι η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να προχωρήσει σε δικαστικό αγώνα για τη διεκδίκηση των Γλυπτών. Και ακριβώς επειδή τα Γλυπτά έχουν αναγνωριστεί ως κομμάτι της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς η Ελλάδα οφείλει να αγωνιστεί στο όνομα όλων των λαών που έχουν υποστεί αυτό τον βάρβαρο ακρωτηριασμό της ιστορικής τους μνήμης. Το χρωστάμε στον εαυτό μας αλλά πάνω απ’όλα το χρωστάμε στην ανθρωπότητα.
Το βιβλίο είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον και σημαντικό. Να το διαβάσετε.
- Σε ποιον ανήκει η Ιστορία;- Η λεηλασία του Έλγιν και η διεκδίκηση της επιστροφής του κλεμμένου θησαυρού. Εκδόσεις Free Thinking Zone- Μετάφραση, Σώτη Τριανταφύλλου.
