Του Γιάννη Ματθαίου Σουλαδάκη*
Απέτυχε άλλη μια διάσκεψη επίλυσης του Κυπριακού και ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών το ανακοινώνει με τεράστιο πλατύ χαμόγελο σαν να προσδοκούσε σε αποτυχία…
«…..δεν θα δίσταζα όσον οδυνηρά και αν είναι η εγχείρησις να συμβουλεύσω την θυσίαν της Καβάλας όπως διασωθεί ο εν Τουρκία Ελληνισμός και ασφαλισθεί η δημιουργία αληθούς Μεγάλης Ελλάδος…» 11 Ιανουαρίου 1915 «……Η παραχώρησις της Καβάλας θυσία οδυνηρότατη, αισθάνομαι δ' αίσθημα βαθύτατου ψυχικού άλγους εισηγούμενος αυτήν….»
«Η επιφάνεια της χώρας αυτής υπερβαίνει… τις 125.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα… το παραχωρηθησόμενον παρ ημών τμήμα Καβάλα- Δράμα δεν έχει επιφάνειαν μεγαλυτέραν των 2000 τετραγωνικών χιλιόμετρων. Αλλ εάν ο Ελληνικός ούτος πληθυσμός δύναται να υπολογισθεί εις τριάκοντα χιλιάδας ψυχών ο Ελληνικός πληθυσμός των διεκδικουμένων παρ ημών τμήματος της Μικράς Ασίας ανέρχεται εις οκτακοσίας και πλέον χιλιάδας ψυχών, είναι δηλαδή ασφαλώς εικοσιπενταπλάσιος του παραχωρηθησόμενου…» 17 Ιανουαρίου 1915.
Αποσπάσματα επιστολών του Ελευθερίου Βενιζέλου προς τον τότε Βασιλιά Κωνσταντίνο, όταν ήταν ανοικτό θέμα και διαφωνία για τις συμμαχίες της Ελλάδας στον Α'' Παγκόσμιο Πόλεμο. Τις επιστολές αυτές τις έχω αναρτήσει δημόσια στο σύνολό τους στο δικό μου facebook στις 16 Ιούνη 2017.
Δυο εικόνες, δυο Ελλάδες, τα χαμόγελα της πολιτικά ηττημένης φοβικής Ελλάδας και η υπερβατική αντίληψη της Ελλάδας που μεγαλουργούσε, της μικρής πολιτικά Ελλάδας και της Ελλάδας που πολιτικά μεγαλουργούσε.
Σήμερα χρησιμοποιώ αυτά τα αποσπάσματα από τις επιστολές του Ελευθερίου Βενιζέλου ως παραδείγματα πολιτικού θάρρους για το τι σημαίνει ηγέτης ως μέτρο σύγκρισης, για το πως κάποιοι άλλοι από φόβο ή ανικανότητα ή οτιδήποτε άλλο χειρίστηκαν διαχρονικά το Κυπριακό και σήμερα βρισκόμαστε εκεί που βρισκόμαστε, στο αδιέξοδο.
Και το τραγικό είναι ότι δεν μπαίνει σε δημόσιο διάλογο το θέμα, διότι η εθνική αυτογνωσία στο χρήσιμο και κρίσιμο χρόνο είναι απαγορευμένες έννοιες στο παρόν πολιτικό και μιντιακό σύστημα και κατά τα κρατούντα κάθε προσπάθεια αυτογνωσίας ισοδυναμεί με προδοσία.
Κατά τα λοιπά, τα στρατεύματα της πολιτικής νίκης και των εθνικών θριάμβων υποχωρούν ηττώμενα αλλά οι σάλπιγγες σαλπίζουν παιάνες εφόδου, παιάνες νίκης και προσδοκούν ακόμη να ηχήσουν οι σάλπιγγες της Ιεριχούς και να πέσουν τα τείχη των εχθρών μας και να πάλι οι εθνικοί θρίαμβοι…
Στην πολιτική της αναλώσιμης καθημερινότητας τα πολλά «όχι» δείχνουν αντίσταση, παράγουν χειροκρότημα, τα λίγα «όχι» όπου χρειάζονται και τα ακόμη λιγότερα «ναι» έχουν κόστος, εφήμερο όμως, όσοι έχουν τα κότσια κόντρα στο ρεύμα έχουν πρόσκαιρο κόστος, τελικά όμως αυτοί εγγράφονται στην ιστορία, οι υπόλοιποι ούτε σε υποπαράγραφο.
Το Κυπριακό είναι η κλασική περίπτωση κακού - για να μην πω λάθος - χειρισμού που στη συνέχεια επιχειρείται η διόρθωση του λάθους με νέα λάθη που επιδεινώνουν την κατάσταση. Βασικό αίτιο είναι η ατολμία της αναγνώρισης του κάθε φορά προηγούμενου λάθους και ιδιαίτερα του αρχικού.
Κυπριακό κάποιες κρίσιμες ημερομηνίες και γεγονότα
Λήξη Α'' Παγκοσμίου πολέμου η Ελλάδα με πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο είναι με τους νικητές, οι τότε παράγοντες της Κυπριακής ηγεσίας ζητούν από το Βενιζέλο να θέσει το θέμα της Κύπρου.
Ο Βενιζέλος τους απαντά ότι τέτοιο θέμα δεν το θέτει διότι αυτό οδηγεί σε σύγκρουση με την Αγγλία με την οποία είναι σύμμαχος η Ελλάδα και προσδοκά στα οφέλη της κοινής νίκης.
Αυτό επέτρεψε στην Ελλάδα να πάει στη Μικρά Ασία ως εκπρόσωπος των νικητών σε μια ηττημένη Τουρκία και επί πλέον σε υπογραφή ορισμένων συνθηκών που δικαίωναν τα αιτήματα των Ελλήνων.
Η Μικρασιατική καταστροφή που ακολούθησε πολύ μεταγενέστερα ήταν αποτέλεσμα αλλαγής πολιτικής που δεν είναι εφικτό σε ένα κείμενο όπως το παρόν να γίνει εκτενέστερη αναφορά.
Με τη λήξη πάλι του Β'' Παγκοσμίου πολέμου η Ελλάδα πάλι με τους νικητές, η τότε Κυπριακή ηγεσία έθεσε το θέμα στον Γ. Παπανδρέου, ο οποίος απάντησε όπως ο Βενιζέλος, ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να συγκρουστεί με τη σύμμαχο Αγγλία διότι προσδοκά για τα κέρδη από την κοινή νίκη.
Σημειώνεται ότι η Τουρκία και στους δυο πολέμους ήταν με τους ηττημένους και πέραν τούτου είχε αποξενωθεί κάθε δικαιώματος επί της Κύπρου όταν την παραχώρησε στην Αγγλία.
Και τώρα αρχίζουν τα δύσκολα που αποφεύγουν οι πάντες να πάρουν θέση και σιωπούν.
Εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ με επικεφαλής τον Γρίβα Διγενή, επικεφαλής της οργάνωσης Χ την περίοδο της Γερμανικής κατοχής, στην Ελλάδα κυβέρνηση από Παπάγο σε Καραμανλή.
Την ίδια περίοδο σε όλο τον κόσμο αλλάζουν τα δεδομένα της Αγγλικής αποικιοκρατίας.
Στην Κύπρο η σύγκρουση με Αγγλία που απέφυγαν Ελ. Βενιζέλος και Γ. Παπανδρέου δεν αποφεύχθηκε και οδήγησε τους Άγγλους να βάλουν στο παιγνίδι τους Τούρκους και τελικά κατέληξαν στις γνωστές συμφωνίες, της Ζυρίχης. Από τους επιζώντες πρωταγωνιστές εκείνης της περιόδου είναι ο Πρέσβης Πέτρος Μολυβιάτης ο οποίος έχει ιστορική ευθύνη να μιλήσει για την εποχή εκείνη, από την εποχή δηλ. έναρξης του αγώνα της ΕΟΚΑ και έχει ιδιαίτερη αξία, διότι ο ίδιος ήταν υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας το 2004 την εποχή των τελικών διαπραγματεύσεων και της απόρριψης του σχεδίου ΑΝΑΝ με το γνωστό δημοψήφισμα του Τάσου Παπαδόπουλου.
Ήμουν στο ευρωκοινοβούλιο κατά τις διαδικασίες ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μάλιστα στην επιτροπή που ήταν αρμόδια για την διεύρυνση.
Είχα πάρει μέρος σε όλες τις διαδικασίες κλειστές και ανοικτές και στην Κύπρο και στις Βρυξέλλες ακόμη και σε πολύ κλειστές συναντήσεις με Τουρκοκυπρίους και με όλο το φάσμα των Κυπριακών πολιτικών δυνάμεων, όπως και με αντίστοιχους υπεύθυνους υψηλόβαθμους Γερμανούς αρμοδίους για διεθνείς σχέσεις και όχι μόνο.
Σε όλες τις διαδικασίες συμπεριλαμβανόμενου και του σχεδίου ΑΝΑΝ υπήρχε πλήρης συντονισμός με την Κυπριακή ηγεσία και συμφωνία σε κάθε βήμα.
Όταν σε κάποια περίοδο μετά το δημοψήφισμα στην Κύπρο που απέρριψαν το σχέδιο ΑΝΑΝ ρώτησα σε προσωπικό επίπεδο έναν από τους Κυπρίους πρωταγωνιστές γιατί ενώ συμφωνούσαν και ημείς ψηφίζαμε στο Ευρωκοινοβούλιο κάποια πράγματα επειδή εκείνοι συμφωνούσαν, γιατί τελικά διαφοροποιήθηκαν, η απάντηση που πήρα ήταν αφοπλιστική.
«Εκείνοι μας έχουν κοροϊδέψει πάρα πολλές φορές γιατί να μην τους κοροϊδέψουμε και εμείς μια φορά και εννοούσε γενικά τους ξένους».
Το ξέσπασμα του τότε αρμοδίου για την διεύρυνση επιτρόπου Βερχόιγκεν πολύ φίλου και της Κύπρου και της Ελλάδας και πολύ θετικά διακείμενου για λύση στο Κυπριακό, όσο πιο κοντά στα Ελληνοκυπριακά συμφέροντα στο ευρωκοινοβούλιο, ότι τον εξαπάτησε ο τότε Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Τάσος Παπαδόπουλος δεν έχει ακόμη απαντηθεί.
Το βέβαιο πάντως είναι ότι κάποιοι δεν βοήθησαν, δεν θέλησαν να βελτιωθεί κατά πολύ το σχέδιο ΑΝΑΝ που μπορούσε να πάρει μορφή πολύ καλύτερη, που θα καθιστούσε πολύ μορφή τέτοια δύσκολη την απόρριψή του.
Πρακτικά το άφησαν σε κατάσταση τέτοια που να δικαιολογεί την απόρριψή του.
Το κλειδί της υπόθεσης βρίσκεται στο ότι ο Βερχόιγκεν θα εμφάνιζε τις Ελληνικές Ελληνοκυπριακές προτάσεις ως υποχρεωτικές δεσμεύσεις ως Κοινοτικό κεκτημένο και δυστυχώς τέτοιες προτάσεις δεν δόθηκαν.
Υπήρχε ακόμη η ευνοϊκή συγκυρία διότι ο Ερντογάν που ήταν ακόμη καινούριος επένδυε πολιτικά στην Ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας ήταν διατεθειμένος σε συμβιβασμούς στην Ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας.
Σήμερα ο Ερντογάν το παίζει Σουλτάνος και επενδύει πολιτικά στον Ισλαμισμό και στην αντιευρωπαϊκή ρητορική.
Το βέβαιον είναι ότι η νέα αποτυχία της λύσης του Κυπριακού απομακρύνει την προοπτική λύσης και παγιώνει καταστάσεις και τετελεσμένα.
Δυστυχώς τα πολλά όχι αθροιζόμενα δεν παράγουν ένα μεγάλο ναι, μια επιτυχία και για όσους καμαρώνουν για τα όχι τους απλά κρύβουν την έλλειψη πολιτικού θάρρους, την έλλειψη ικανότητας υπέρβασης και είναι ακριβώς αυτός ο λόγος που στην αρχή αυτού του κειμένου έβαλα τα αποσπάσματα από τις επιστολές του Ελ. Βενιζέλου για να δείξω τι σημαίνει πραγματικός πατριωτισμός, τι σημαίνει υπεράσπιση του εθνικού συμφέροντος στην ανώτερή του έννοια και επειδή τα τελευταία χρόνια καταναλώσαμε πολύ πατριωτισμό ιδού το χάλι μας.
Τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν και για λόγους αυτογνωσίας και για λόγους ουσίας είναι τα παρακάτω. Δεν πρέπει βέβαια να αγνοηθεί ότι ο φάκελος του πραξικοπηματίας και της τραγωδίας της Κύπρου βρίσκεται ακόμη στην κατάψυξη.
1. Γιατί άλλαξε η στάση της Ελλάδας όπως προσδιορίστηκε από Ελ. Βενιζέλο και Γ. Παπανδρέου στα μέσα της δεκαετίας του πενήντα και οδήγησε σε ένοπλη σύγκρουση με Αγγλία και με κυβερνήσεις στην Ελλάδα Παπάγου, Καραμανλή με όλα τα συνακόλουθα, συμφωνίες Ζυρίχης, εμπλοκή Τουρκίας κλπ, πιστεύω ότι κατάλληλος για το θέμα είναι ο Πέτρος Μολυβιάτης.
2. Ποιοι επέβαλαν τις δεσμεύσεις της Ζυρίχης και γιατί έγιναν δεκτές.
3. Γιατί οδηγήθηκε η Κύπρος στο γνωστό δημοψήφισμα Τάσου Παπαδόπουλου και απαντήσεις για όλες συνολικά τις διαδικασίες της περιόδου εκείνης, δεδομένου μάλιστα του ότι οι διαδικασίες επίλυσης του Κυπριακού και τότε είχαν αποτύχει ενώ ήδη η Κύπρος είχε ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τα πράγματι θα έμεναν εκεί. Ποιος και γιατί επεδίωξε το Δημοψήφισμα που δεν ήταν υποχρεωτικό ποιοι το προκάλεσαν για να σέρνει στη συνέχεια στα αρνητικά της πολιτικά δεδομένα η Κύπρος το αποτέλεσμα.
4. Γιατί αρκετοί από την πολιτική ηγεσία της Κύπρου, π.χ. Χριστόφιας, ενώ είχαν συμφωνήσει τελικά υπαναχώρησαν.
5. Ποιος τελικά ήταν ο ρόλος και οι θέσεις της κυβέρνησης Καραμανλή το 2004 στις συζητήσεις στην Ελβετία με την παρουσία ΟΗΕ και Ευρωπαϊκής Ένωσης που προηγήθηκαν του δημοψηφίσματος στην Κύπρο για το σχέδιο Ανάν.
6. Πως μπορεί να στηριχτεί σε διεθνή διαπραγμάτευση η θέση που διατυπώνεται από ορισμένες πλευρές ανεξάρτητα του λεκτικού που χρησιμοποιείται η Τουρκοκυπριακή κοινότητα να αντιμετωπίζεται ως μειονότητα και με δεδομένο ότι η Κυπριακή Δημοκρατία από το ίδιο το Σύνταγμα της και τις συμφωνίες της Ζυρίχης του 1959 είναι δικοινοτική, πως δηλαδή ευελπιστούν ότι τώρα θα βελτιώσουν τις συμφωνίες της Ζυρίχης του 1959, απαλλάσσοντας τες από τα ελαττώματά τους.
7. Πως μπορεί να αποδεσμευτεί η Κύπρος από τις δεσμεύσεις με τη σύμφωνη γνώμη αλλά και συμμετοχή όλων όσων σήμερα διαφωνούν και ζητούν άλλες λύσεις δηλ. από το ότι προστέθηκε στο δικοινοτικό και το διζωνικό.
8. Γενικά οφείλουμε να αναστοχαστούμε το γιατί τις τελευταίες πολλές δεκαετίες η χώρα μας στο τέλος της ημέρας ενώ ξεκινούσε με Νίκες κατέληγε να εισπράττει Ήττες.
9. Είναι αναγκαία η έρευνα και μελέτη και για τον ιδιότυπο πολιτικό αταβισμό, την ιδιότυπη πολιτική κληρονομιά εμμονής σε λάθη επειδή δεν θέλουν να τα δουν και επιμένουν να κρατήσουν αδιατάρακτη την πολιτική κληρονομιά μαζί με τα λάθη της.
Οι πρόσφατες αρνητικές πάλι εξελίξεις του Κυπριακού πρέπει να μας οδηγήσουν σε Εθνική περίσκεψη και Εθνική συνεννόηση, οι καιροί δεν περιμένουν.
* Ο κ. Γιάννης Ματθαίος Σουλαδάκης είναι τέως μέλος του ΕΓ του ΠΑΣΟΚ, τέως Ευρωβουλευτής
